Սովարաբար մեդիտացիան չի համարվում հոգեկարգավորման ինքնուրույն ուղղություն, սակայն նրա տարրերը հաճախ են կիրառվում հոգեկարգավորման այլ ուղղություններում։ "Մեդիտացիա" հասկացությունը    նշանակում է խորհում, սակայն նրա իմաստը վերցված է բուդդիզմից և նշանակում է բորբոքումից, ջղայնությունից հեռացում և պասիվ ստեղծագործություն, սեփական մտքի ընթացք։

 Մեդիտացիայի կողմնակիցները գրում են, որ այն խանգարող մտքերից և հույզերից ազատման շնորհիվ բերում է լուսավորման, այպես կոչված ինսայթի։ Սա յուրօրինակ ինքնազարգացման գործընթաց է։
Մեդիտացիան ոչ ինքնաներշնչանք է, ոչ գիպնոզ, ոչ տրանս, ոչ էլ մտավոր երևակայական պատկերներ:
Մեդիտացիայի ժամանակ չեն կարող լսվել ձայներ, չեն կարող երևալ տեսիլքներ և այլ իրականությունից հեռու երևույթներ:


Ի՞նչ է մեդիտացիան: Ամեն դեպքում, ոչ մի գրառում չի կարող բացատրել, այս ամենը լիարժեք կերպով հասկանալու համար, միայն ձեր փորձով կարող եք հասկանալ, թե ինչ է մեդիտացիան:

Բուդդիզմի որոշ ուղղություններում մեդիտացիան տեղի է ունենում որևէ կետին ուշադրությունը կենտրոնացնելու շնորհիվ։ Ընդ որում կատարելագործվում է մտապատկերների և մտքերի հոսքից ազատվելու գիտակցության ընդունակությունը և ռելաքսացիայի (հոգեմկանային թուլացման) գործընթացը։ Աստիճանաբար այդ կետը դառնում է անպետք, այսինքն՝ մեդիտացիա կատարողի հայացքը ուղղվում է կետին՝ առանց այն նկատելու։ Սկսվում է խռովքից ազատ "ազատ լողալու" ընդունակության կատարելագործումը։
Գիտակցությունը, տեղափոխվելով մի օբյեկտից մյուսին, սկսում է ոչ թե կառչել նրանցից, այլ լողալ դրանց վրայով։


 Ըստ էության մեդիտացիան գիտակցության կենտրոնացումն է կոնկրետ պատկերների և մտքերի վրա՝ ներքին ներդաշնակության հասնելու և այդ վիճակը կատարելագործելու նպատակով՝ աշխարհի, բնության և տիեզերքի հետ միասնության հասնելու շնորհիվ։ Դա գիտակցության այնպիսի վիճակ է, երբ բոլոր հոգևոր ուժերը գտնվում են հավասարակշռության վիճակում, երբ ոչ մի միտք կամ հակում չի կարող մյուսների հանդեպ գերակայության հասնել։ Այդ մտքերն ու զգացողությունները, հակումները կախվածություն են առաջացնում, որոնց ծայրահեղ դրսևորումներից են այնպիսի նյարդահոգեկան վիճակները, վարքագծային հակազդումները, նևրոտիկ դրսևորումները, որոնցից անձը ցանկանում է, սակայն չի կարողանում ազատվել։


Սեդիտատիվ մարզման հիմնական փուլերն են.


1.    Առաջին փուլում նպատակահարմար է ուշադրությունը կենտրոնացնել այն զգացողությունների վրա, որոնք մարզվողը կարող է վերահսկել և ֆիզիկապես կարգավորել։ Դրանք մտքերից ավելի հեշտ են դիտվում, և դրանց վրա ավելի հեշտ է կենտրոնանալը։ Առավել հաճախ կատարվում է կենտրոնացում սեփական շնչառության վրա։ Այդ ժամանակ հետևում են բոլոր այն զգացողություններին, որոնք առաջ են գալիս շնչելիս և արտաշնչելիս, ինչպես նաև կատարվում է շնչառության նորմալ ռիթմի վերահսկում, որը զուգակցվում է մկանային թուլացման հետ։


2.    Երկրորդ փուլում դասական յոգայում (այժմ նաև մեդիտատիվ բոլոր տեխնիկաներում) այդ շնչառական վարժություններին ավելանում են նաև այսպես կոչված մանթրաները, որոնցից պարզագույն, հնագույն և առավել արդյունավետներն են արտաշնչման ժամանակ :

 
3.    Երրորդ փուլում այցելուներին առաջարկվում է պարզապես հանգիստ հետևել սեփական մտքերին՝ առանց սրտին մոտ ընդունելու, հետևեք դրանց կարծես կողքից՝ ավելի ու ավելի հուզականորեն հեռանալով դրանցից։


4.    Չորրորդ փուլը առավել հայտնի է "իմազոթերապիա" անվամբ (հոգեթերապիա երևակայության միջոցով), երբ տագնապի կամ սթրեսի թուլացման համար առաջարկվում է պատկերացնել ինքն իրեն բարեհարմար վիճակում։ Այդ ընթացքում մարդու ուշադրությունը կենտրոնանում է ինքն իրեն՝ հանգստի և բավականության մարմնավորման ավելի հստակ պատկերացնելու վրա։


Ներկայումս լայն տարածում են ստացել նաև մեդիտացիայի ակտիվ մեթոդները, որոնց միջոցով որոշակի գործողություններ մանթրաների դեր են կատարում՝ խանգարող մտքերից հեռանալու նպատակով։