Այսօր՝ մարտի 15-ին, աշխարհում նշում են Քնի համաշխարհային օրը: Այն շարժական տոն է. նշվում է յուրաքանչյուր մարտ ամսվա երկրորդ ուրբաթ օրը: Ինչպես ամեն տարի, այս տարի էլ օրն ունի նոր կարգախոս, այն է՝ «Առողջ քուն, առողջ ծերություն»:
«Քնի խանգարումների հայկական ասոցիացիան» վերջերս Հայաստանում հարցում է իրականացրել՝ պարզելու համար, թե հայերն ինչպես են քնում, ինչ սովորություններ ունեն քնելու եւ արթնանալու ժամերի հետ կապված: Հետազոտության տվյալները եւ քնի խանգարումների հետ կապված Doctors.am-ին մանրամասներ է ներկայացրել «Սոմնուս» նյարդաբանական (Քնի եւ շարժողական խանգարումների) կլինիկայի ղեկավար, «Քնի խանգարումների հայկական ասոցիացիա» ՀԿ-ի հիմնադիր նախագահ Սամսոն Խաչատրյանը:
Հարցմանը մասնակցել է 1001 չափահաս անձ: Հարցումներն իրականացվել են Երեւանում, Ակներ եւ Այրք գյուղերում եւ Բագրատաշենում:
Պարզվել է, որ միջինում հայերը քնում են 6-7 ժամ, ինչը նորմային մոտ է, սակայն, մյուս կողմից, շատ են քնի հետ կապված խնդիրները՝ շատ արտահայտված են թե՛ անքնությունը եւ դրան հարող խնդիրները, թե՛ շնչառական խնդիրները:
Այսպես, անքնությունից բողոքել է հարցվածների 36% -ը (խոսքը թե՛ քնի սկզբի դժվարության մասին է, թե՛ քնից արթնանալ եւ հետո չկարողանալ քնելու):
Քնի ապնոէն (իր կամ կողակցի կողմից նկատած շնչադադարները քնած վիճակում) նույնպես մեծ տոկոս է կազմում՝ 23%:
Ցերեկային արտահայտված քնկոտության մասին նշել է հարցվածների մոտ 40%-ը, ինչը բավականին մեծ թիվ է: Սա վտանգավոր է հատկապես ուշադրություն պահանջող գործունեության կամ մեքենա վարելու ժամանակ:
Անհանգիստ ոտքերի համախտանիշի մասին նշել է հարցվածների 15%-ը: Հատկանշական է, որ քնի այս խանգարումն ավելի շատ հանդիպում է Հայաստանի բարձրադիր հատվածներում:
Քունը մեր կյանքի կարեւորագույն 1/3-րդն է, եւ որքան լավ քնես երիտասարդ տարիքում, այնքան բարձր առողջության մակարդակ կապահովես հետագայում: Ապացուցվել է, որ միջինում ավելի քիչ քնողներն ունենում են առողջության հետ կապված խնդիրներ, ընդ որում՝ թե՛ սոմատիկ առողջության, թե՛ հոգեկան:
Չափահասների համար նորմա է համարվում առնվազն յոթ ժամյա քունը, եւ այս ժամանակահատվածը հենց այնպես չէ տրված: Քնի հորմոնը՝ մելատոնինը, արտադրվում է հստակ ժամերի՝ 23:00-01:00: Իհարկե, սա բոլորին չի վերաբերում. ամեն անհատ ունի իր ժամերը, որոնք ժառանգականորեն են պայմանավորված: Մելատոնինը սկիզբ է տալիս քնի ամբողջ գործընթացին, սակայն կան մարդիկ, որոնք ուշ քնող ուշ արթնացող են, օրինակ՝ բու տիպի մարդիկ, եւ կան «արտույտներ», որոնք վաղ քնող վաղ արթնացող մարդիկ են, այդ իսկ պատճառով քնելու ժամերը տարբեր մարդկանց մոտ տարբեր կարող են լինել: Սա չի կարելի նորմայից շեղում համարվել, սակայն շեղում է այնքանով, որ խանգարում է սոցիումում: Այսինքն, այն մարդը, որն իր ցիրկադային տիպով բու է, շատ դժվարությամբ կկարողանա առավոտյան արթնանալ եւ գնալ աշխատանքի կամ դասի, կամ շուտ քնող, շուտ արթնացողը զրկված կլինի երեկոյան ինչ-որ հետաքրքիր տեղ գնալուց եւ այլն:
Անկախ ամեն ինչից, բնությամբ նախատեսված քնի գիշերային հատվածն ամենակարեւորն է, սակայն եթե ինչ-ինչ պատճառներով այդ քունը կրճատվել է, պետք է փորձել լրացնել այն:
Վեց ժամից քիչ քնողների շրջանում հիվանդությունների ռիսկը մեծանում է: Որո՞նք են այդ հիվանդությունները.
- սիրտ-անոթային հիվանդություններ
- հոգեհուզական դաշտի խնդիրներ (դեպրեսիվ, տագնապային խնդիրներ)
- եղած հոգեկան եւ սոմատիկ խնդիրների բարդացում
- հիշողության եւ մտավոր ունակությունների վատացում
- մետաբոլիկ շեղումներ
- ճարպակալման ռիսկ
- շաքարային դիաբետ եւ այլն:
Ցավոք, այս ամենը կատարվում է դանդաղ եւ աննկատ, եւ մարդիկ քնի խանգարումներին լուրջ չեն վերաբերվում, քունը համարում են կորցրած հատված կյանքից, ինչը շատ ծիծաղելի է, քանի որ եթե անգամ քունը կրճատելով ինչ-որ լրացուցիչ բաներ են հասցնում անել, ապա դա կատարվում է նախ առողջության հաշվին՝ հետագայում ավելի վատ առողջություն ունենալու բարձր հավանականությամբ, մյուս կողմից այն, ինչ արվում է, արվում է քիչ արդյունավետությամբ, որովհետեւ չքնած ուղեղի մտավոր ակտիվությունն իջած է:
Քնի ժամանակ ուղեղն, այսպես ասած, իր ներքին պրոֆիլակտիկան է կատարում՝ միջբջջային կապերը բարելավելու համար, հիշողությունն ամրապնդելու համար, տարբեր տոքսիկ նյութերի դուրս բերման համար, որոնք առաջանում են նյութափոխանակության ժամանակ: Այսինքն, եթե մենք քիչ ժամանակ ենք տալիս օրգանիզմին դրա համար, նպաստում ենք դիսֆունկցիայի առաջացման:
Քնի խանգարումներից կարելի է խուսափել՝ պահպանելով քնի հիգիենայի կանոնները: Դա առաջին հերթին ինքնակարգապահության հարց է: Պետք է գիտակցաբար կարողանաս զրկել քեզ ինչ-որ բանից, քանի որ գիտես, որ դա վնաս է:
Իսկ որո՞նք են քնի հիգիենայի կանոնները.
- ուշ ժամերին կոֆեին չօգտագործել (թեյ, սուրճ, կոլա, էներգետիկ ըմպելիքներ)
- մեծ քանակի սնունդ չընդունել քնելուց առաջ, բայց եւ քաղցած չպառկել
- շատ ակտիվ ֆիզիկական աշխատանք չանել քնելուց առաջ
- անկողինն օգտագործել քնելու նպատակով, այլ ոչ թե գիրք կարդալու կամ ֆիլմ դիտելու համար (էկրանի լույսն ընկճում է նոր սկսվող քնի գործընթացը)
- անկողնում երկար արթուն չմնալ:
Այստեղից հետեւություն՝ մեր ձեռքում շատ կարեւոր զենք կա՝ քնի հիգիենան, որի պահպանումը մեր հետագա առողջության գրավականն է:
Աղբյուրը՝ Doctors.am
Զրուցեց Շուշան Շատիկյանը
