Ներկայացնում է ԵՊԲՀ Վիրաբուժության հ. 1 ամբիոնի վարիչ, «Արմենիա» ՀԲԿ Վիրաբուժական կլինիկայի ղեկավար, բժշկական գիտությունների դոկտոր Սուրեն Ստեփանյանը:

Բժիշկ Ստեփանյան, նախ կխնդրեմ ներկայացնեք, թե ի՞նչ խնդիրն է իրենից ներկայացնում ճողվածքը և տարիների ընթացքում դրա բուժման ինչպիսի՞ եղանակներ են հայտնի եղել բժշկությանը:

Ճողվածքը որովայնի պատի թույլ հատվածներից օրգանների դուրս գալն է կամ դեպի մաշկի, հյուսվածքների տակ, կամ՝ մի խոռոչից մյուսը: Ճողվածքները դարեր շարունակ հայտնի են եղել մարդկությանը և միշտ անհանգստացրել են բժշկական միտքը: Սակայն դարերի ընթացքում բժիշկները հնարավորություն չեն ունեցել ճողվածքները բուժել` այս բառի ռադիկալ իմաստով, կատարել վիրահատություններ և մարդուն վերջնականապես ազատել ճողվածքից: Միջնադարում ճողվածքների օղակումների բուժմամբ զբաղվել են վարսավիրները և հատուկ մասնագետներ, ովքեր ունեցել են գործիք` հերնիոտոմ: Ճողվածքի օղակման ժամանակ նրանք կարողացել են հերնիոտոմով հատել ճողվածքը սեղմող օղակը: Սա, իհարկե, լիարժեք բուժում համարել չի կարելի: 19-րդ դարի վերջին սկսվեց  ճողվածքների ռադիկալ վիրահատությունների շրջանը. շատ երկար ժամանակ` շուրջ 100 տարի, վիրաբույժները զբաղված են եղել ճողվածքների  վիրահատությունների ժամանակ պատի ամրացումով` սեփական հյուսվածքների միջոցով, այլ տարբերակ պարզապես չի եղել: 19-րդ դարի հանճարեղ վիրաբույժ Թեոդոր Բիլռոտը մի առիթով գրել է, որ «երազանք է ունենալ այնպիսի նյութ, որի միջոցով հնարավոր լինի ամրացնել որովայնի պատի թույլ հատվածը, ճողվածքի դարպասը և միաժամանակ նյութը լինի այնպիսին, որ վնաս չհասցնի օրգանիզմին»:

Եվ ե՞րբ արդեն հնարավոր եղավ այսպիսի բուժում իրականացնել՝ առանց վնաս հասցնելու հիվանդի առողջությանը:

Սինթետիկ նյութերով ճողվածքի ռադիկալ վիրահատություն երկար ժամանակ հնարավոր չի եղել իրականացնել գիտության և արդյունաբերության թույլ զարգացած լինելու պատճառով: Սեփական հյուսվածքներով պլաստիկան միշտ չէ, որ ապահովում էր կայուն արդյունք: Օրինակ՝ կրկնակի վիրահատությունների ժամանակ, մեծահասակ մարդկանց դեպքում սեփական հյուսվածքը բավարար ամրություն չէր կարող ապահովել և ճողվածքը կրկնվում էր: Արդեն 1958 թվականին առաջին անգամ օգտագործվել է մարլեքս սինթետիկ նյութը: Արդեն իսկ, սեփական հյուսվածքով ամրացումից բացի հնարավոր եղավ գործողությունն իրականացնել նաև այլ նյութի միջոցով: 50-ական թվականներից մինչև մեր օրերն ընկած ժամանակաշրջանը, կարելի է ասել,  դարձավ սինթետիկ նյութերով հերնիոպլաստիկայի ժամանակաշրջան:

Ներկայում այս երկու մեթոդները` սեփական հյուսվածքներով և սինթետիկ ցանցի միջոցով պլաստիկան բժշկության մեջ կիրառվում են համատեղ: Սակայն արդեն ժամանակակից արդյունաբերությունը կարող է առաջարկել նոր` կենսաբանական նյութեր, այսինքն կենդանիների հյուսվածքները զրկում են անտիգեններից և նրանց ամուր հյուսվածքը օգտագործում ճողվածքների վիրահատության ժամանակ: Այս նյութերի արժեքը բավական բարձր է և իհարկե, մեր երկրում դրանք կիրառվում են սահմանափակ դեպքերում:

Ճողվածքի վիրահատության մեթոդներից յուրաքանչյուրն ունի՞ համապատասխան ցուցումներ:

Սինթետիկ ցանցերով վիրահատությունների ժամանակ կիրառվում են ցանցեր, որոնց տեղադրումն աղիների վրա հակացուցված է, քանի որ ժամանակի ընթացքում դրանք կարող են առաջացնլ աղիների պատի պառկելախոց և աղիքային խուղակներ: Այդ նպատակով էլ առաջարկվել են նոր կառուցվածքի կոմպոզիտային ցանցեր: Սրանք բաղկացած են երկու տարրից` մեկն ապահովում է ամրությունը, մյուսը` նաև պաշտպանում որովայնի օրգանները ցանցի հետ շփումից:

Այսօր առաջարկվող մեթոդների նպատակը ճողվածքի բոլոր տեսակների դեպքերում հիվանդին լուծում առաջարկել կարողանալն է:

Գիտենք, որ Դուք իրականացնում եք ճողվածքների բուժում՝ նաև ինքնաֆիքսվող ցանցերի օգնությամբ: Այս մեթոդը վաղու՞ց է, ինչ կիրառվում է մեր երկրում:

Այս բնագավառում նշանակալի առաջընթաց է տեղի ունեցել լապարոսկոպիայի և ինքնաֆիքսվող ցանցերի համատեղ կիրառումով: «Արմենիա» հանրապետական բժշկական կենտրոնի վիրաբուժական կլինիկան Հայաստանում առաջիններից մեկն է եղել, որ կիրառել է ճողվածքների վիրահատությունների ժամանակ սինթետիկ ցանցեր: Եվ մենք առաջինն էինք, որ շուրջ 1 տարի առաջ առաջարկեցինք ինքնաֆիքսվող ցանցերով էնդոսկոպիկ /լապարոսկոպիկ/ տոտալ էքսրապերիտոնեալ վիրահատության մեթոդը:

Մանրամասնեք, խնդրում եմ` ի՞նչ է սա իրենից ներկայացնում:

Էնդոսկոպիկ (տոտալ էքստրապերիտոնեալ) մեթոդի ժամանակ որովայնի պատի հաստության միջով մուտք է ստեղծվում դեպի աճուկային շրջան: Մենք այս դեպքում չենք մտնում որովայնի խոռոչ: Մուտքը որովայնի խոռոչի միջով հետագայում կարող է բարդությունների պատճառ դառնալ` աղիների վնասում, կպումային հիվանդություն, արյունահոսություն դեպի որովայնի խոռոչ… Որովայնի պատի միջով մուտքը համարվում է նվազ տրավմատիկ: Աճուկային շրջանում կատարվում է մոբիլիզացիա, ճողվածքապարկն անջատվում է հյուսվածքներից, պարունակությունը ներուղվում է որովայնի խոռոչ և աճուկային շրջանում տեղադրվում է ցանց:

Վաղու՞ց է, ինչ մեթոդը հայտնի է համաշխարհային բժշկությանը:

Էնդոսկոպիկ տոտալ էքստրապերիտոնեալ մեթոդը  մոտ 3 տասնամյակ է, ինչ կիրառվում է, սակայն ամեն անգամ այս մեթոդով վիրահատություններ կատարելու ժամանակ վիրաբույժը կանգնում էր խնդրի առաջ. պետք էր ֆիքսել ցանցը, որպեսզի այն չսահեր, չոլորվեր և կարողանար կատարել իր գործառույթը: Ֆիքսող գործիքները բավական թանկ արժեն և, բացի այդ, աճուկային շրջանում շատ մեծ զգուշություն է պետք ցուցաբերել այսպես կոչված «ցավի եռանկյան» և «մահվան եռանկյան»  շրջանում ստեպլերների օգնությամբ ցանցն ամրացնելիս: Այսինքն, ուզենք թե ոչ, առաջանում են որոշակի զոնաներ, որտեղ ցանցը հնարավոր չի լինում ամրացնել:

Այս հանգամանքը հաշվի առնելով, բժշկական արդյունաբերությունը ևս մեկ քայլ կատարեց դեպի առաջ. Ստեղծեցին ցանցեր, որոնց մակերեսն անհարթ է և  դրանք տեղադրելիս կարողանում են կպչել հյուսվածքներին և այլևս չտեղաշարժվել: Մենք կիրառում ենք ֆրանսիական արտադրության THT bio-sience ֆիրմայի Swing-Contact ցանցերը: Սրանք կիրառվում են ինչպես աճուկային, այնպես էլ այլ տեղակայման ճողվածքների դեպքեում:
Կցանկանայի ասել, որ այս մեթոդը, որը նորություն է Հայաստանում, բավականաչափ հեշտացնում է վիրաբույժի աշխատանքը և հնարավորին չափ նվազեցնում վիրահատության տևողությունը` ապահովելով լավ արդյունք:

Ինչպես հասկացանք, ցանցերի մեխանիկական ֆիքսման համեմատությամբ, ինքնաֆիքսվող ցանցերը մի շարք առավելություններ ունեն:

Այո, միանշանակ այդպես է: Ցանցի մեխանիկական ֆիքսումը թերություն է հանդիսանում նաև այնքանով, որ այս դեպքում հնարավոր է ցավի առաջացում և այս ցավը հետվիրահատական շրջանում հանգեցնում է կյանքի որակի նվազման: Իսկ նոր տեխնոլոգիայով ստեղծված ինքնաֆիքսվող ցանցերը թույլ են տալիս խուսափել սրանից: Հիվանդը որոշակի ցավ է զգում միայն հետվիրահատական առաջին օրերի ընթացքում` կապված հյուսվածքների մոբիլիզացիայի և աճուկային շրջանում  առաջացած վերքի հետ, սակայն վերքի ապաքինումից հետո որևէ պատճառ չի լինում, որ կարող է հանգեցնել աճուկային շրջանում քրոնիկ ցավի առաջացման:

Մենք այս մեթոդով կատարել ենք արդեն բավական թվով վիրահատություններ և փորձը ցույց է տվել, որ այս տեխնոլոգիայի ցանցերի կիրառումն ապահովում է լավ արդյունք:

Նմանատիպ ցանցերի կիրառումը կարո՞ղ է ունենալ տարիքային սահմանափակումներ:

Մանկահասակ երեխաների նմանատիպ վիրահատության փորձ դեռևս չունենք, սակայն հասուն տարիքի ցանկացած անձ կարող է ենթարկվել այս վիրահատության: Միայն պետք է նշել, որ մեծ չափերի, աճուկափոշտային ճողվածքների դեպքում էնդոսկոպիայի հնարավորությունները սահմանափակ են, կատարվում է կտրվածքով բաց միջամտություն:

Իսկ ի՞նչ կասեք հետվիրահատական սպիների մասին: Դրանք, կարծում եմ, նույնչափ տեսանելի չեն, ինչ բաց կտրվածքով վիրահատության դեպքում:

Իհարկե: Այս դեպքում ստացված կոսմետիկ արդյունքը ևս ապշեցնող է. մենք չենք տեսնում ոչ մի կոպիտ սպի, իսկ եղածներն էլ` գրեթե աննկատ են լինում:

Տոտալ էքստրապերիտոնեալ մեթոդով վիրահատությունը կատարվում է միայն աճուկային շրջանի, թե՞ նաև այլ տեղակայման ճողվածքների դեպքում:

Այս եղանակով վիրահատությունը իրականացվում է աճուկային ճողվածքների ժամանակ, սակայն լապարոսկոպիան աստիճանաբար նվաճում է ազդեցության նոր ոլորտներ: Այս կերպ կատարվում են նաև պորտային ճողվածքների վիրահատություններ, հետվիրահատական վենտրալ ճողվածքների՝ «սպիտակ գծի» ճողվածքների վիրահատություններ: Մեր աշխատանքն առավելապես նվիրված է աճուկային ճողվածքներին, սակայն նոր տեխնոլոգիայի ցանցերի կիրառմամբ մենք փակում ենք աճուկային խողովակի երկու բացվածքները` ներքին և արտաքին, ազդրային օղը… Այսինքն, մեկ  ցանց տեղադրելով հնարավոր է լինում պրոթեզավորել ամբողջ աճուկային շրջանը` իր մի քանի թույլ գոտիներով:

Ասեմ ավելին. երկկողմանի ուղիղ աճուկային ճողվածքների լապարոսկոպիկ և էնդոսկոպիկ վիրահատությունների դեպքում, երբ չի առաջացել ամրակապերի անհրաժեշտություն և չկան կպումներ, կարելի է նույնիսկ մեկ, ոչ շատ երկարատև վիրահատության ընթացքում վիրահատել միանգամից երկու ճողվածք և հիվանդին ազատել այս խնդրից:

Այս եղանակով վիրահատությունն ավելի՞ թանկ արժե, քան ճողվածքի սովորական վիրահատությունը:

Ճողվածքների վիրահատության մյուս մեթոդների համեմատությամբ, այս մեթոդը արժեքային տարբերություն չունի:

Շնորհակալ ենք, բժիշկ Ստեփանյան,  հետաքրքիր տեղեկատվության համար: Doctors.am-ը Ձեզ հաջողություն և նորանոր ձեռքբերումներ է մաղթում:  Եվ որպես ամփոփում, խխնդրեի ընդհանրացնել ինքնաֆիքսվող ցանցերով էնդոսկոպիկ տոտալ էքստրապերիտոնեալ եղանակով ճողվածքի վիրահատության բոլոր առավելությունները:

Ես ևս շնորհակալ եմ՝ այս կարևոր նորությունը լուսաբանելու համար: Հայաստանում մինչ այժմ ինքնաֆիքսվող ցանցեր չեն եղել և սրանք ներմուծելով, մենք կարողացանք հնարավորություն ստեղծել, որ այս մեթոդին ծանոթանան նաև մեր գործընկերները, ուրախ կլինեմ, որ այն տարածում գտնի մեր երկրում:

Իսկ առավելությունները մի քանիսն են.

  • փոքր տրավմա,
  • վիրահատության կարճ ժամանակ,
  • խուսափում հետվիրահատական քրոնիկ ցավից և բարդություններից,
  • կոսմետիկ լավ արդյունք:

Սկզբնաղբյուր՝ Doctors.am
Հեղինակ՝ Ամալյա Գրիգորյան
Բժիշկ Սուրեն Ստեփանյանի էջը Doctors.am կայքում