Ամեն տարի հուլիսի 28-ին աշխարհը նշում է Հեպատիտի դեմ պայքարի համաշխարհային օրը:
Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (WHO) աշխարհի տարբեր երկրների բժիշկներին խորհուրդ է տալիս այս օրը իրազեկման արշավներ իրականացնել՝ մարդկանց պատմելով հեպատիտի և դրա արդյունքում առաջացող հիվանդությունների մասին:
Doctors.am-ը այս տարի իրազեկման առաքելությունը վստահել է գաստրոէնտերոլոգ, լյարդաբան Մանիկ Գեմիլյանին:
Բժշկուհի Գեմիլյան, ի՞նչ է ընդհանուր առմամբ իրենից ներկայացնում քրոնիկ հեպատիտի վիրուսը. իչպե՞ս է այն ախտահարում մարդու օրգանիզմը և հատկապես լյարդը:
Հեպատիտ, ընդհանուր առմամբ, նշանակում է լյարդի բորբոքում: Հուլիսի 28-ին առավելապես բարձրաձայնվում է վիրուսային հեպատիտի թեման:
Քրոնիկ հեպատիտի պատճառ են դառնում հեպատիտի B և C տեսակները: Սրանք երկուսն էլ, վարակելով մարդուն, առաջացնում են լյարդի քրոնիկ բորբոքում, որի ելքը, ցավոք, լյարդի լուրջ հիվանդություններն են, օրինակ՝ ցիռոզը: Սակավ դեպքերում, հնարավոր է նաև լյարդի քաղցկեղի զարգացում: Սակայն հաճախ վիրուսն ունենում է նաև արտալյարդային դրսևորումներ, որոնք առաջացնում են այլ օրգանների, երբեմն նույնիսկ ամբողջ օրգանիզմի ախտահարում:
Ե՞րբ են ի հայտ գալիս առաջին ախտանիշները և որո՞նք են դրանք. ինչպե՞ս հասկանալ, որ արդեն Հեպատիտ վարակակիր ես:
Հեպատիտի սկզբնական շրջանը, ցավոք, դեպքերի մեծամասնությամբ, ընթանում է առանց ախտանիշների: Հիվանդության ծածկընթաց զարգացումը հենց դառնում է բարդությունների պատճառ:
Պետք է ասել սակայն, որ ախտանիշները կարող են լինել ոչ սպեցիֆիկ՝ ընդհանուր թուլության, հոգնածության զգացողություն, հոդացավեր, մաշկի ցան, բացի լյարդից՝ կարող է ախտահարվել նաև վահանաձև գեղձը:
Խիստ կարևոր եմ համարում ասել, որ հեպատիտի այն դասական դրսևորումները՝ դեղնություն, ջերմության բարձրացում, սրտխառնոցներն ու փսխումը կարող են դիտվել սակավ դեպքերում կամ ընդհանրապես ի հայտ չգալ՝ մինչև ցիռոզի բարդացածումները: Իսկ ցիռոզի դեպքում հիմնական ախտանիշներն են որովայնի ծավալի մեծացումը, կերակրափողի արյունահոսությունը…
Իհարկե, հետևողական և ուշադիր լինելու դեպքում, կարելի է կանխել այս ախտանիշների ի հայտ գալը:
Լաբորատոր ի՞նչ հետազոտություններով է ախտորոշվում Հեպատիտը:
Համաշխարհային վիճակագրությունը փաստում է, որ ամեն 12 հոգուց մեկը Հեպատիտ C կամ B վարակակիր է: Եվ եթե մարդը մտահոգ է, որ այս խնդիրը կարող է առնչվել նաև իրեն, ապա գոյություն ունեն ախտորոշման վստահելի մեթեդներ, ինչպիսին է արյան մեջ վիրուսի քննությունը: Այս կերպ կարելի է համոզվել, որ հեպատիտի վարակակիր չես կամ վիրուսի առկայության դեպքում գոնե վաղ հայտնաբերել այն:
Իսկ արդեն բարդացած փուլում հնարավո՞ր է արդյոք իրականացնել արդյունավետ բուժում:
Այս մասին խոսելը շատ կարևոր է: Քանի որ մինչև բոլորովին վերջերս ցիռոզի փուլում հակացուցված էր վիրուսի դեմ բուժում իրականացնելը, սակայն ժամանակակից բժշկությունն առաջարկում է նորագույն դեղորայք, որն օգնում է Հեպատիտի վիրուսը ճնշել նույնիսկ լյարդի ցիռոզի առկայության պարագայում: Սակայն, իհարկե, վերջնական հաջող արդյունք կարելի է ակնկալել առավելապես վաղ հայտնաբերման և ախտորոշման դեպքում:
Հայտնի է, որ վիրուսը գրեթե 90 % դեպքերում փոխանցվում է արյան միջոցով: Ի՞նչ կասեք վարակի փոխանցման հավանականության մասին սեռական և այլ ճանապարհներով: Ովքե՞ր կարող են լինել ռիսկային խմբերում:
Այո, իհարկե: Վիրուսը փոխանցվում է հիմնականում արյան շփման միջոցով և ցանկացած գործիք, որ շփվում է համապատասխանաբար մի քանի մարդու արյան հետ, վարակի պոտենցյան աղբյուր է: Ամենառիսկային խմբում են, իհարկե, ներերակային թմրամիջոցներ օգտագործող մարդիկ: Սակայն, այն հաստատություններում, որտեղ գործիքները շփվում են արյան հետ և պատշաճ կերպով չեն ախտահարվում, ևս ռիսկային խմբում են. օրինակ՝ մատնահարդարման և պեդիկյուրի, դաջվածքների սրահները, ականջ դակելու սրահները: Առավել բարձր ռիսկային խմբում են, իհարկե, հեմոդիալիզի անհրաժեշտություն ունեցող հիվանդները:
Բուժաշխատողները, ովքեր գործ են ունենում արյան հետ, ևս ռիսկային խմբում են:
Հեպատիտ B-ի ռիսկայինության տեսանկյունից, հարկավոր է բացառել անպաշտպան սեռական հարաբերությունները՝ այսպիսով կանխելով վարակի փոխանցումն այս ղանակով:
Այսինքն, ընդհանուր առմամբ, վարակի փոխանցումը տեսականորեն կարելի է բացառել, դա վերահսկելի է:
Այո: Իրականում, վարակի փոխանցումը լիովին հնարավոր է կանխել: Պետք չէ էսթետիկ սրահներում ամաչել միանվագ գործիքների օգտագործում պահանջելուց, որովհետև հետևանքները կարող են լինել ճակատագրական:
Կարևոր եմ համարում փոխել հատկապես մարդկանց անհոգ վերաբերմունքն այս խնդրին: Ցավոք, դա կարող է պատահել հենց Ձեզ հետ, պետք է զգուշանալ, պաշտպանել սեփական առողջությունը:
Կարելի՞ է արդյոք վստահաբար բացառել Հեպատիտի վարակի փոխանցումը օդակաթիլային ճանապարհով՝ սովորական շփման ընթացքում: Ի՞նչ անել, եթե ընտանիքում կա հեպատիտ վարակակիր:
Օդակաթիլային եղանակով վարակի հնարավորություն չկա, սակայն ընտանիքի անդամների հետ կենցաղում հարկավոր է կիրառել որոշակի հստակ կանոններ. Առանձնացնել անձնական հիգիենայի բոլոր պարագաները, որոնք տեսականորեն կարող են շփում ունենալ արյան հետ՝ ատամի խոզանակներ, ածելիներ, եղունգ կտրելու մկրատներ: Եթե վարակակրի արյունը թափվել է արտաքին մակերես, հետքերը պետք է հեռացնել հատուկ քլորային մաքրող նյութերով:
Ինչպե՞ս պետք է կազմակերպի իր հետագա կյանքը արդեն իսկ վարակակիր անձը: Պարբերաբար ի՞նչ հետազոտություններ է պետք անցնել, ո՞ր մասնագետի հսկողության տալ լինել, ինչպե՞ս վարել կենցաղը:
Քրոնիկ հեպատիտ C ախտորոշման դեպքում, բժիշկը միանշանակ ցուցում է հակավիրուսային բուժում: Բուժումն ավարտելուց կես տարի անց կրկին ստուգվում է վիրուսի առկայությունը:
Մարդը կարող է համարվել լիովին առողջ, երբ վիրուսն ամբողջությամբ վերացել է օրգանիզմից:
Քրոնիկ B հեպատիտի դեպքում, առավել հաճախ է հարկավոր այցելել բժշկի, անցնել հետազոտություններ: Այս հսկողությունը կարող է լինել ամբողջ կյանքի ընթացքում, քանի որ հեպատիտի այս տեսակը ներկայումս հնարավոր չէ լիարժեք բուժել:
Իհարկե, հեպատիտի ընթացքը վերահսկվում է ինչպես գաստրոէնտերոլոգի, այնպես էլ այլ մասնագետների խմբի կողմից:
Եվ վերջապես, ժամանակակից բժշկությունը վստահորեն կարո՞ղ է փաստել, որ քրոնիկ հեպատիտն «ապրելակերպ» է, և ոչ անբուժելի հիվանդություն:
Քրոնիկ հեպատիտ C-ն մինչև վերջին տարիները համարվում էր անխուսափելի կերպով ծանր հիվանդություններ առաջացնող վարակ: Սակայն այսօր, մենք հպարտ ենք ասել, որ նաև Հայաստանում կարող ենք բուժել հեպատիտ C-ն և մարդուն վերադարձնել առողջությունը, ինչպես նաև զգալիորեն բարելավել կյանքի որակը:
Սակայն` որպես մասնագետ, կարևոր եմ համարում ասել, որ հեպատիտի լավագույն բուժումը կանխարգելումն է: Պետք է լինել պրոակտիվ, տեղեկացված, պարբերաբար այցելել բժշկի, հետևողական և հոգատար վերաբերմունք ցուցաբերել սեփական առողջության նկատմամբ:
Բոլորին առողջություն եմ մաղթում:
Շնորհակալ ենք բժշկուհի՝ օգտակար տեղեկատվության և իրազեկման համար: