Քիմիոթերապիաn տարբեր ծագման ինֆեկցիոն հիվանդությունների բուժումն է, մակրոօրգանիզմում համապատաս-խան հարուցիչների աճը և բազմացումը ընտրողաբար ճնշող պրեպարատների (քիմիոթերապեվտիկ պրեպարատներ) օգնությամբ՝
- մկնդեղի ածանցյալներ (սալվարսան, նեոսալվարսան)
- հակամետաբոլիտներ (սուլֆանիլամիդներ, իզո-նիկոտինաթթվի, ազոտային հիմքերի անալոգներ)
- հակաբիոտիկներ՝ մի շարք սնկերի, շողասնկերի, բակտերիաների, կողմից սինթեզված արտահայտ-ված հակաբակտերիալ, որոշ դեպքերում հակա-ուռուցքային ազդեցությամբ միացություններ են: Նման ազդեցությամբ օժտված բուսական ծագման նյութերը անվանվում են ֆիտոնցիդներ:
Քիմիոթերապիայի հիմունքները
- տոքսիկ ազդեցության բացակայություն մարդու օրգանիզմի վրա, ինչը որոշվում է քիմիոթերա-պևտիկ ինդեքսի (ՔԻ) օգնությամբ՝
ՔԻ=min. թերապևտիկ դոզա/max տանելի դոզա
- ընտրողական բակտերիացիդ կամ բակտերիա-ստատիկ ազդեցություն միկրոօրգանիզմի վրա, ինչը պայմանավորված է պրեպարատի կենսա-բանական ակտիվությամբ (ԿԱ) և դրսևորվում է հակամանրէային սպեկտրով: ԿԱ-ը չափվում է ազդեցության միավորներով (ЕД – единица дейст-вия), որը սովորաբար համապատասխանում է քիմապես մաքուր պրեպարատի 1մկգ-ին՝ 1ЕД =1մկգ;
- նրանց երկարատև կիրառությունը հնարավո-րինս չպետք է պայմանավորի մանրէների հակաբիոտիկակայուն շտամների առաջացումը;
Հակամանրէային ազդեցության սպեկտր
- Հակաբակտերիալ
a) լայն սպեկտր (ամինոգլիկոզիդներ, տետրացիկ-լիններ)
b) նեղ սպեկտր (բենզիլպենիցիլիններ)
- Հակասնկային - ամֆոտերիցին, նիստատին
- Հակապարազիտար – ֆումագիլին
- Հակաուռուցքային – ռուբոմիցին, միտոմիցին C
- Հակավիրուսային – օկսոլին, տետրոֆեին, ռեմանտադին, ացիկլավիր:
ՀԲ-ների ազդեցության մեխանիզմները
- Բջջապատի սինթեզի ճնշում՝ β լակտամներ;
- Սպիտակուցի սինթեզի ճնշում՝ ամինոգլիկոզիդ-ներ, տետրացիկլիններ, մակրոլիդներ;
- Նուկլեինաթթուներ սինթեզի ճնշում՝ ռիֆամիցին;
- ՑԹ-ի ֆունկցիայի խանգարումներ՝ պոլիեններ, պոլիմիքսիններ:
Քիմիոթերապիայի բարդությունները
- Տոքսիկ ազդեցություն, որը պայմանավորված է պրեպարատի քիմիական կառուցվածքով, դոզայով, ներարկման եղանակով, հիվանդի վիճակով և այլն՝
ա) հեպատոտոքսիկ (տետրացիկլին),
բ) նեֆրոտոքսիկ (ամինոգլիկոզիդներ),
գ) օտոտոքսիկ,
դ) հեմատոտոքսիկ,
ե) էմբրիոտոքսիկ:
- Դիսբակտերիոզ:
- Ազդեցություն իմուն համակարգի վրա:
- Ալերգիաներ:
- Մանրէների L-ձևերի առաջացում:
- Մանրէների հակաբիոտիկակայուն շտամների առաջացում:
Հակաբիոտիկների նկատմամբ կայունությունը պայմանավորված է՝
- միկրոօրգանիզմների տեսակային պատկանելու-թյամբ - պրեպարատի ազդեցության համար թիրա-խի բացակայություն, ինդուկցված ֆերմենտներ (ֆենոտիպային փոփոխականություն):
- մուտացիաներ
- գենետիկական ռեկոմբինացիաներ:
Պայքար հակաբիոտիկակայուն շտամների դեմ
- նոր արդյունավետ հակաբակտերիալ պրեպարատների ստեղծում;
- միջոցառումներ հակաբիոտիկակայուն շտամների տարածման կանխման նպատակով;
- հակաբիոտիկազգայունության որոշում;
- հակաբիոտիկների անհարկի կիրառության սհմանափակում:
Հակամետաբոլիտներ
- Սուլֆանիլամիդներ - Ստրեպտոցիդ, Նոր-սուլֆազոլ, Սուլֆադիմեզին, , Սուլֆադիմետօքսին, Ուրոսուլֆան: Կոմբինացված՝ Բակտրիմ = Սուլֆամետոքսազոլ+Տրիմետոպրիմ (սինոնիմներ՝ Բիսեպտոլ, Սուլֆատոն):
- Իզոնիկոտինաթթվի անալոգներ - Իզո-նիազիդ, Ֆտիվազիդ, Տուբազիդ, ПАСК:
- ԴՆԹ-տրոպ նիտրոֆուրանի, նիտրոիմի-դազոլի ածանցյալներ - Ֆուրացիլին, Ֆուրազոլիդոն, Մետրոնիդազոլ, Տինիդազոլ:
- ԴՆԹ և ՌՆԹ տրոպ խինոլոնների խումբ - Նալիդիկսաթթու, Նորֆլոքսացին, Օֆլոքսացին:
- Էներգետիկ մետաբոլիզմը խաթարող օքսիխինոլինի ածանցյալներ
- Թիոսեմիկարբազոնի ածանցյալներ -Ֆարինգոսեպտ:
Հակավիրուսային պրեպարատների դասակարգումը
- Վիրուլոցիդ ՝ Օքսոլին, Տետրոֆեին (ազդում են արտաբջջային վիրիոնի վրա)
- Վիրիոնի ադսորբցիայի արգելակում - վիրուսային ռեցեպտորների կառուցվածքային անալոգներ (կեղծ ռեցեպտորներ)
- Վիրիոնի մերկացման արգելակում - ռեմանտադին
- Նուկլեինաթթվի ռեպլիկացիայի ճնշում - վիդարաբին, ացիկլավիր
- Վիրիոնի ինքնահավաքման ճնշում - մետիսազոն, (մարբորան)
- Ռետրովիրուսների հակադարձ տրանսկրիպտազայի ճնշում - Ազիդոթիմիդին, Դիդեզօքսիցիտադին
Հակաբիոտիկների ազդեցության պայմանները
- Հակաբիոտիկը պետք է թափանցի բջիջ
- Հակաբիոտիկը պետք է փոխազդի թիրախի հետ
- Հակաբիոտիկը օրգանիզմում պետք է պահպանի իր կառուցվածքը
Ռացիոնալ հակաբիոտիկաթերապիայի սկզբունքները
- Մանրէաբանական
- Ֆարմակոլոգիական
- Կլինիկական
- Համաճարակաբանական
- Դեղագործական