Հայմորիտը մեկն է այն հիվանդություններից, որի առաջացմանը նպաստում են եղանակային պայմաններ, օդի ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությունն ու ցուրտը:
Հայմորիտը վերին ծնոտային խոռոչների՝ հայմորյան խոռոչների լորձաթաղանթի բորբոքումն է, ինչը անտեսելու դեպքում կարող է առաջացնել առողջական լուրջ խնդիրներ:
Doctors.am-ը «Օտորինոլարինգոլոգիական շաբաթ» հանրային իրազեկման ծրագրի շրջանակում հայմորիտի առաջացման և կանխարգելման մասին զրուցեց «Գրիգոր Նարեկացի» ԲԿ-ի օտորինոլարինգոլոգ (ԼՕՌ) Արտաշես Ազնաուրյանի հետ:
-Բժիշկ Ազնաուրյան, որո՞նք են հայմորիտի առաջացման ամենատարածված պատճառները: Ե՞րբ է այն սրվում:
- Առաջացման պատճառները մի քանիսն են. շատ հաճախ լինում է սուր շնչառական հիվանդություններից հետո, միջնապատի ծռվածության հետևանքով: Արտահոսքը խանգարվում է, ինֆեկցիան ներթափանցում է տվյալ օջախ և պրոցեսը դառնում է թարախային: Եթե այն ուղղակի կարող է փակվել, ապա այս դեպքում առաջանում է վակումային տարածություն, որն էլ նպաստում է թարախային ինֆեկցիայի զարգացմանը: Կարող է նաև առաջանալ ալերգիայի հետևանքով:
Իսկ հիվանդությունը հանդիպում է ավելի շատ ձմռանը: Այն ժամանակ, երբ եղանակը փոփոխվում է` անցնելով տաքից սառը, մարդիկ թեթև են հագնվում, ինչն էլ նպաստում է հայմորիտի առաաջացմանը:
-Ինչպիսի՞ ընթացք է ունենում հիվանդությունը: Բարդության ի՞նչ աստիճաններ գոյություն ունեն:
-Եթե հիվանդությունը տևում է երեք շաբաթ,ապա այն կոչվում է ձգձգվող պրոցես, եթե վեց շաբաթ, ապա արդեն դառնում է քրոնիկական: Քրոնիկ կարող է դառնալ նաև սուր հայմորիտի ոչ ճիշտ բուժման հետևանքով:
Կարող են լինել ակնակապճային և ներգանգային բարդություններ, որոնք միանշանակ ցուցում են վիրահատության: Սուր պրոցեսների ժամանակ չեն վիրահատում,այլ դեղորայքային բուժմանն են դիմում, նշանակվում են հակաբորբոքային, ըստ անհրաժեշտության՝ հակաբակտերիալ դեղամիջոցներ: Ընդհանուր առմամբ, բոլոր միջոցառումները պետք է ուղղված լինեն խոռոչներից բորբոքային զանգվածների դուրսբերմանը:
-Հայմորիտը նշվում է որպես շնչառական հիվանդությունների բարդացման հետևանք: Կ՞ան այլ խնդիրներ, որոնք կարող են հայմորիտի առաջացման պատճառ հանդիսանալ:
- Ինչպես արդեն ասացի` միջնապատի ծռվածությունը, երբ բնական անցումայնությունը փակվում է: Օդոնտոգեն հայմորիտներ էլ են լինում,որոնք առաջանում են ատամնաբուժական պրոցեդուրաներից: Շատ անգամ ատամնաբույժը սխալ ատամնալիցք է անում, ինչը կարող է հանգեցնել հայմորյան խոռոչերի բորբոքման:
-Ինչպիսի՞ախտանիշներ են լինում հիվանդության ժամանակ: Ինչպե՞ս է ախտորոշվում հիվանդությունը:
-Հիմնական հանդիպող ախտանիշը դա գլխացավն է`ոչ հստակ տեղակայման: Կարող է լինել ճակատային շրջանում կամ էլ հենց հայմորյան խոռոչի պրոեկցիայով: Քթարտադրություն, ջերմություն, երբ կա թարախային պրոցես: Օրինակ` քրոնիկի ժամանակ ջերմություն չի լինում,ավելի շատ ցավ ու դժվարացած քթային շնչառություն է լինում դա էլ կախված` որ կողմի խոռոչն է ախտահարված: Կարող են լինել նաև ճառագայթող ցավեր, որոնցից է, օրինակ`վերին ատամնաշարի ցավը:
Եթե տեղայնացնենք, կնկատենք, որ սֆենոիդիտի ժամանակ ավելի բնորոշ են պարանոցի հետին, օքցիպիտալ հատվածի ցավերը, ճակատայինի` ֆրոնտալի ժամանակ հենց ճակատային պրոեկցիայով, իսկ էթմոիդիտի ժամանակ ավելի շատ քթարմատի հատվածում:
-Այսինքն` այդպես հնարավո՞ր է տարբերակել:
-Ըստ ցավի տեղակայման հաճախ կարելի է որոշել, թե ինչ բորբոքումներ ունենք, բայց ոչ հստակ ցուցանիշով: Որովհետև հայմորիտների ժամանակ կարող է ցավը հստակ տեղակայում չունենա:
Այս դեպքում առաջինը կատարում ենք պալպացիա` շոշոփում, եթե կա ցավի առկայություն, եթե հիվանդը գլուխը կախում է և կա ծանրության զգացում ախտահարված կողմում: Կարող է լինել կիստա, կամ հեղուկի մակարդակ, պլոմբանյութ, կարող է ուղղակի լինել լորձաթաղանթի հաստացում և այլն: Պալպացիայից բացի, ամենատարածված մեթոդը ռենտգենոգրաֆիան է: Եթե ուզում ենք նույն ախտորոշիչի բուժման նպատակով իմանալ հեղուկ կա ներսում, թե ոչ կարող ենք կատարել պունկցիա: Պունկցիան կատարում են հատուկ ասեղի օգնությամբ: Ըստ ստացված արդյունքի (հեղուկ կամ վակում) կարող ենք կողմնորոշվել: Այնուհետև ուղարկում են բակտերիոլոգիական հետազոտության:
-Բուժման ինչպիսի՞ եղանակներ են կիրառվում:
-Բուժումը կախված է պրոցեսից: Եթե կա թարախային պրոցես` ջերմության բարձացում, գլխացավ, նշանակում ենք հակաբիոտիկաթերապիա կախված հարուցիչից: Աշխատում ենք վերականգնել քթային շնչառությունը, որպեսզի նպաստենք արտադրության բնականոն արտահոսքիհն: Կատարում ենք քթի լվացումներ, որովհետև շատ անգամ թարախը չորանում է և կեղևների տեսքով մնում է քթի ներսում: Իսկ եթե քրոնիկ վիճակ է, ապա անպայաման կատարվում է վիրահատություն:
-Ինչպիսի՞բարդություններ կարող են առաջանալ հիվանդությունը ժամանկին չախտորոշելու և չբուժելու դեպքում:
-Կարող են լինել ակնակապճային և ներգանգային բարդություններ, մինինգիտ և այլն: Ներգանգային բարդություններից ամենից հաճախ հանդիպում է մենինգիտը, որը միանշանակ ցուցում է վիրահատության` լետալ ելքից խուսափելու համար:
-Եվ վերջում, ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն մարդկանց, ովքեր կարող են թվարկած ախտանիշներից ունենալ:
-Հարգելի ընթերցողներին խորհուրդ կտամ ինքնաբուժությամբ չզբաղվել, դիմել բժշկի` կյանքին վտանգ սպառնացող բարդություններից խուսափելու համար: