Մեջքի ցավը ամենատհաճ երևույթներից է, որը բազմաթիվ անհարմարություններ է առաջացնում և բացասաբար ազդում մեր կյանքի որակի վրա։ Ամենատարածված տեսակներից է ստորին գոտկային ցավային համախտանիշը, որի պատճառների և հաղթահարման ժամանակակից մեթոդների մասին մենք զրուցել ենք Ուիգմոր Քլինիքի ողնաշարի վիրաբույժ, վնասվածքաբան-օրթոպեդ Արա Անթառանյանի հետ։
Բժի՛շկ Անթառանյան, որո՞նք են ստորին գոտկային ցավային համախտանիշի առաջացման պատճառները։
Այս համախտանիշը մոնոֆակտորիալ չէ։ Այն առաջացման բազմաթիվ պատճառներ ունի։ Ամենատարածված պատճառը դիսկոգեն բնույթի է, երբ միջողային սկավառակները ունենում են վնասվածք, ճողվածք, արտափքում, ինչի հետևանքով նյարդարմատային կոնֆլիկտ է առաջանում կամ ողնուղեղի պատյանների վրա սեղմելու հետևանքով առաջանում է դեպի ստորին վերջույթներ ճառագայթող ցավ գոտկային հատվածում։
Սակայն բացի միջողային սկավառակների արտափքումից ցավի առաջացումը կարող է պայմանավորված լինել մի քանի այլ պատճառներով, ինչպես օրինակ՝ ֆասեթ հոդերի, միջողային հոդավորումների բորբոքային այտուցը, հոդաշապկի հաստացումը, ողնուղեղային կանալի ներսում տեղակայված կապանային ապարատի հաստացումը, որն իր պատճառներն ունի՝ կառուցվածքային կամ տարիքային գործոնով պայմանավորված։ Լինում են նաև ցավեր սպոնդիլոլիստեզի հետևանքով, երբ մի ողը մյուսի նկատմամբ սահանկում է։
Ի՞նչ դրսևորումներ ունի ստորին գոտկային ցավային համախտանիշը։
Կարող է լինել ցավ զուտ գոտկային հատվածում և անհարմարության զգացում, լինի դա հանգստի վիճակում, նստած, թե պառկած։ Կարող է լինել նաև ցավ, որը ճառագայթում է դեպի ստորին վերջույթներ։ Կախված նրանից, թե ինչ մակարդակի է ճառագայթումը մեզ համար պարզ է դառնում, թե նյարդարմատներից որ մեկն է ներառված։
Իսկ որո՞նք են հիմնական ռիսկի գործոնները։
Առաջին ռիսկի գործոնը կենսակերպն է՝ ֆիզիկական ակտիվության չարաշահումը, սխալ իրականացումը կամ բացակայությունը։ Տարիքը նույնպես ռիսկի գործոնների ցանկում է։ Այս համախտանիշը ավելի հատուկ է 40+ տարիքից հետո։ Ռիսկի գործոն են նաև տրավմաները։ Իր ազդեցությունն ունի նաև գենետիկան, որովհետև միջողային սկավառակների մաշելիությունը, խոցելիությունը պայմանավորված է նաև ժառանգական գործոնով։
Ինչպե՞ս է բուժվում ստորին գոտկային ցավային համախտանիշը։
Առաջին հերթին կատարվում է ռենտգենաբանական քննություն, շատ հաճախ այն ընդգրկում է ողնաշարի բոլոր հատվածները՝ պարանոցից մինչև սրբոսկր, պոչուկ։ Սա օգնում է ճշգրիտ պարզել գանգատի բնույթը, ընդ որում նաև քննարկում ենք կոնքի կողմնային հարթության կառուցվածքը։
Մեր խնդիրն է տարբերակել՝ սա իսկապես անցողիկ ծանրաբեռնվածության ցավ է, որը հնարավոր է վերականգնողական վարժություններով մեղմել, թե ոչ։
Դրա համար առաջին էտապում նշանակվում է հակաբորբոքային և մկանային լարվածությունը հանող դեղորայք։ Եթե կարճատև՝ 5-7 օր ինտերվալում ունենում ենք ցավերի մեղմացում, ապա անցնում ենք հաջորդ էտապին՝ ամեն հիվանդի համար մշակում ենք վարժությունների ծրագիր և վերականգնողական բժշկության մասնագետները սկսում են ստանալ համապատասխան ցուցումներ, թե տվյալ հիվանդի դեպքում որ սեգմենտի վրա, որ մկանախմբերի վրա աշխատել և միաժամանակ սովորեցնել նրան վարժությունները ճիշտ կատարել։ Ես միշտ նշում եմ, որ վերականգնողական բուժումը առաջին հերթին ուսուցողական է։ Այցելուները գալիս են երկու-երեք շաբաթ տևողությամբ և կատարում են համապատասխան վարժությունները։
Իսկ ի՞նչ է արվում, եթե նախնական դեղորայքային բուժումը արդյունք չի տալիս։
Եթե նախնական դեղորայքային բուժման ֆոնի վրա փոփոխություն տեղի չի ունենում, այսինքն մենք ավելի կայուն վնասող գործոն ունենք, քան ծանրաբեռնվածությունը, անցնում ենք ՄՌՏ քննության։ Եթե տեսնում ենք, որ չկան վիրահատական միջամտության ուղղակի ցուցումներ, բլոկադաների կատարման որոշում ենք կայացնում։
Բլոկադաների ի՞նչ տարատեսակներ կան և դրանք ի՞նչ արդյունք կարող են ապահովել։
Եթե խոսենք գոտկային հատվածի տարբեր պատճառներով առաջացած ցավերի մասին, ապա ամենատարածված տեսակներից մեկը այսպես կոչված սակրալ բլոկադան է, երբ դողորայքը ներարկվում է ներկանալային տարածություն և թույլ է տալիս անմիջապես տեղում ստեղծել դեղորայքի մեծ կոնցենտրացիա, որը օգնում է հիվանդին կազդուրվել և անցնել վերականգնողական փուլին։
Մյուս տարբերակը իսթմիկ բլոկադան է, որի ժամանակ մենք դեղը ներարկում ենք վերևում նշված սպոնդիլոլիստեզ հիվանդության դեպքում՝ վերահաստատելու, որ ցավերը այդ ոչ կայուն սեգմենտի հետևանքով են առաջացել, որից հետո անցնում ենք թերապևտիկ հատվածին՝ մեղմացնում ենք ցավերը և ուղղորդում վերականգնողական վարժությունների։
Մյուսը ֆասեթ հոդերի բլոկադան է, որը կատարվում է, երբ տեսնում ենք, որ ցավ առաջացնող գործոնը միջողային հոդավորումներն են։
Այս բոլորը անպայման կատարվում է ռենտգեն մոնիթորինգի ներքո, որը թույլ է տալիս ոչ թե փակ աչքերով ներարկել, այլ կոնտրաստ նյութով առաջին հերթին ներարկում անել և համոզվել, որ դա ճիշտ տարածությունն էր, ինչից հետո ներարկում ենք դեղորայքը։
Նշեմ նաև, որ կան բլոկադաների տարատեսակներ, որոնք գերադասելի է կատարել համակարգչային տոմոգրաֆիայի հսկողությամբ, քանի որ ավելի մեծ ճշգրտություն են պահանջում։
Ներարկումից հետո ինչպիսի՞ն է լինում վերականգնողական շրջանը։
Ներարկումը անվանում ենք օրվա միջամտություն, այսինքն այդ օրը այցելուն հիվանդանոցում է անցկացնում՝ կատարվում է նախաներարկումային հետազոտություն, ապա ներարկում, որից հետո 30-40 րոպե պացիենտը մնում է պառկած, այնուհետև կանգնեցնում ենք, համոզվում, որ ամեն ինչ լավ է և ուղարկում տուն։ Տասը օր հետո առաջնային արդյունքների գնահատում է կատարվում։ Ըստ դրա էլ որոշում ենք հաջորդ քայլերը՝ արդյոք կարող ենք արդեն վերականգնողական վարժությունների անցնել, թե վիրահատական միջամտությունը կօգնի։ Վիրահատությունից հետո մեկ ամիս պետք է հանգիստ վիճակում լինել կազդուրվելու համար, որից հետո մշակում ենք հաջորդ քայլերը։
Ի՞նչ անել ստորին գոտկային ցավային համախտանիշից խուսափելու համար։
Մինչև 18 տարեկանը բնությունը մեզ պաշտպանում է։ Հետո սկսում ենք մեզ մաշել և փնթփնթալ։ Ավելորդ քաշ, անքուն գիշերներ, վատ սովորություններ, այս ամենը ի վերջո հանգեցնում է խնդիրների։ Ցանկալի է չունենալ ավելորդ քաշ, ունենալ ֆիզիկական ակտիվություն, պահպանել քնի հիգիենան, քանի որ շատ հետաքրքրիր օրինաչափություն կա՝ գիտությունը ցույց է տվել, դիսկերի մեջ կուտակվող երկրորդային տոքսիկ նյութերը մաքրվում են ութ ժամ հորիզոնական դիրքր պարագայում։
