ՊրոտեինուրիաՊրոտեինուրիան դա մեզի հետ սպիտակուցի դուրս բերումն է 200 մգ/օրից ավել: Մեզի հետ մինիմալ, ալբումինի ֆիզիոլոգիական քանակը գերազանցող, դուրսբերումը (30-200 մգ/օր) կոչվում է միկրոալբումինուրիա, որը վկայում է կծիկների ախտահարման մասին:

Պրոտեինուրիան հանդիսանում է երիկամների ախտահարման ամենա հաճախակի նշանը, սակայն որոշ դեպքերում կարող է հայտնաբերվել նաև առողջների մոտ: Մեզի մեջ սպիտակուցի քանակի որոշումը հիմնված է նրա նստեցման ռեակցիայով սուլֆոսալիցիլաթթվով կամ եռքլորքացախաթթվով:

Ներկայումս պրոտեինուրիան հայտնաբերելու համար լայն կիրառում են տեստ-երիզները, բայց պետք է հաշվի առնել, որ դրանք հնարավորություն են տալիս հայտնաբերելու միայն ալբումինները,  տալիս են կեղծ դրական պատասխաններ հեմատուրիայի դեպքում, հիմնային մեզում (рН 7,0 ավել) և խտացված մեզում; խիստ նոսրացված մեզում հնարավոր են կեղծ բացասական պատասխաններ:

Դրական պատասխան սպիտակուցի հայտնաբերման համար կարող է լինել ձևավոր տարրերի քայքայման հետևանքով մեզի երկար մնալու պատճառով և այս իրադրությունում պատոլոգիական է համարվում պրոտեինուրիան, որը գերազանցումէ 0,3 գ/օրը:

Պրոտեինուրիայի ճիշտ մեկնաբանումը հնարավոր է նրա զարգացման մեխանիզմը իմանալու պարագայում: Ինչպես գիտենք արյան ամբողջ ծավալը երիկամով անցնում է 4-5 րոպեում, օրեկան ֆիլտրացիան, որը կատարվում է կծիկներում կազմումէ 200 լիտր:
Պլազման, որն անցնում է կծիկների մազանոթներով, իր մեջ պարունակում է բազմաթիվ սպիտակուցներ, սակայն դրանցից միայն մի մասն է, որ կարող են անցնել կծիկային ֆիլտրով:

Արյան սպիտակուցների ֆիլտրացիան կծիկների մազանոթներով անցնելու հատկությունը կախված է կծիկի մազանոթների պատերի կառուցվածքային ու ֆունկցիոնալ վիճակից, նրա էլեկտրոնային լիցքից, սպիտակուցի մոլեկուլի հատկություններից, իդրոստատիկ ճնշումից և արյունա հոսքի արագությունից:

Կծիկների մազանոթների պատը կազմում են

-    Էնդոթելիալ բջիջները, օվալ անցքերով բջիջների միջև – ֆենեստրաներով, որոնց տրամագիծը մոտ 100նմ է
-    եռաշերտ բազալ թաղանթը
   էպիթելիալ բջիջները – պոդոցիտները միահյուսված ոտիկներով ևնրանց միջև անցքերով (ճեղքանման թաղանթ կամ ֆենեստրավոր ճեղքեր). Պոդոցիտի ոտիկի մակերեսը ծածկված է մեծ քանակով գլյուտամինաթթու և սիալինաթթու պարունակող գլիկոպրոտեինով, որը տալիս է պոդոցիտների բացասական լիցք:

Ի շնորհիվ նման բարդ կառուցվածքի ստեղծվում է պատնեշ սպիտակուցների` միզային տարածք անցնելու համար: Այսպիսով, էնդոթելով ազատ թափանցում են սպիտակուցների մեծ մասըև պարունակում է միայն լեյկոցիտներ, էրիթրոցիտներ, թրոմբոցիտներ: Բազալ թաղանթը պահում է միայն մեծ մոլեկուլային կշռով սպիտակուցներին 100.000 դալտոնև ավել: Պոդոցիտների ելուստները, որոնք կրում են բացասական լիցք, պահում են ալբումիններին և այլ փոքր սպիտակուցների մոլեկուլներին, որոնք բացասական լիցք են կրում: Փոքր սպիտակուցները, որոնց մոլեկուլյար զանգվածը 20000 դալտոնից քիչ է, հայտնվում են կծիկային ֆիլտրում, որ տեղ անմիջապես պրոքսիմալ խողովակում հետ են ներծծվում և չեն հայտնվում մեզի մեջ:

Կծիկային պրոտեինուրիայի պատճառ կարող է լինել ինչպես պոդոցիտների վնասումը, այնպես էլ բազալ թաղանթի վնասումը: Առաջին դեպքում կորստի են ենթարկվում գլխավորապես ալբումինները, երկրորդ դեպքում նաև ավելի մեծ սպիտակուցներ:
Նորմայում կծիկներում ֆիլտրվում են պլազմայի ցածր մոլեկուլային սպիտակուցները, որոնք հետագայում մասնակիորեն կամ ամբողջությամբ հետ են ներծծվում պրոքսիմալ խողովակում:

Ֆիզիոլոգիական մինիմալ պրոտեինուրիայի ուժեղացումը կարող է լինել հետևյալ դեպքերում`

-    պլազմայի նորմալ սպիտակուցների անցումը դեֆեկտավոր երիկամային ֆիլտրով` կծիկների ախտահարման դեպքում
-    սպիտակուցների խողովակային անբավարար ներծծման դեպքում
-    պլազմայում պաթոլոգիկ սպիտակուցներ առկայության դեպքում, որոնք անցնում են չփոփոխված ֆիլտրով, սակայն նրանց փոքր մոլեկուլյարության և նման քանակների հաշվին, հագեցնում են սպիտակուցների խողովակային հետ ներծծման մեխանիզմը:
Ելնելով այս վիճակից, կախված գերակշռող մեխանիզմի տարբերում են կծիկային, խողովակային և ավելցուկային (գելցվածության) պրոտեինուրիա:

Պրոտեինուրիան, որն կապված է կծիկային ֆիլտրի թափանցելիության խանգարման հետ կոչվում է կծիկային: Հանդիպում է երիկամների հիվանդությունների մեծամասնության դեպքում – գլոմերուլոնեֆրիտներ (առաջնային և համակարգային ախտահարումների ժամանակ), երիկամների ամիլոիդոզ, դիաբետիկ գլոմերուլոսկլերոզ, երիկամների անոթների թրոմբոզ, ինչպես նաև զարկերակային հիպերտենզիայի ժամանակ, աթերոսկլերոտիկ նեֆրոսկլերոզ, կանգային երիկամ:

Կծիկային պրոտեինուրիան 3,5 գ/օր ից ավել բերում է նեֆրոտիկ համախտանիշի զարգացմանը: Կախված մեզի մեջ որոշակի սպիտակուցների պարունակությունից` տարբերում են ընտրողական և ոչ ընտրողական պրոտեինուրիա: Ընտրողական պրոտեինուրիա հանդիսանում է այն պրոտեինուրիան, որն ներկայացված է ցածր մոլեկուլային զանգվածով սպիտակուցներով – ոչ մեծ 65000 դալտոնը, գլխավորապես ալբումինով: Ոչ ընտրողական պրոտեինուրիան բնութագրվում է միջին և բարձր մոլեկուլային սպիտակուցների գերակշիռ կորստով – γ-գլոբիններ, β-լիպոպրոտեիդներ:

Խողովակային (տուբուլյար) պրոտեինուրիան պայմանավորված է պրոքսիմալ խողովակի`պլազմային սպիտակուցների հետ ներծծման խանգարմամբ, որնք ֆիլտրված են նորմալ կծիկներում: Պրոտեինուրիան հազվադեպ է գերազանցում 2 գ/օրը, սպիտակուցները Պրոտեինուրիաներկայացված են ալբումինով, ինչպես նաև ավելի ցածր մոլեկուլային կշիռ ունեցող մասսայով (լիզոցիմ, իմունոգլոբուլինների թեթև ֆրակցիաներ): Խողովակային պրոտեինուրիան հանդիպում է երիկամների տուբուլո-ինտերստիցիալ ախտահարումների ժամանակ – պիելոնեֆրիտ, ինտերստիցիալ նեֆրիտ, սուր խողովակային նեկրոզ:

Ավելցուկային պրոտեինուրիա (գերլցվածության պրոտեինուրիա) զարգանում է արյան պլազմայում ցածր մոլեկուլային կշռով սպիտակուցների առկայության դեպքում, որը ֆիլտրվում է նորմալ կծիկներում այն քանակով, որը գերազանցում է խողովակների հետ ներծծման հնարավորությունը, ինչի հետևաքով հայտնվում են մեզի մեջ. Ավելցուկային պրոտեինուրիան հանդիպում է միելոմային հիվանդության ժամանակ, միոգլոբուլինեմիայի դեպքում: Այս դեպքում այն գերազանցումէ 4 գ/օրը, բայց չի բերում նեֆրոտիկ համախտանիշի զարգացման:

Բացի պլազմային սպիտակուցներից մեզի մեջ կարող են հայտնվել նաև այսպես կոչված երիկամային սպիտակուցներ – Տամմ-Խորսֆալի ուռոպրոտեինը, որը սինթեզվում է ոլորուն խողովակների էպիթելի կողմից:
Անհրաժեշտ է հիշել, որ պրոտեինուրիայի քանակը ուղիղ համեմատական չէ երիկամների ախտահարման աստիճանի ծանրության հետ: Երբեմն այն թեթև ախտահարումների դեպքում բարձր թվերի է հասնում, իսկ ծանր ախտահարումների, բարձիթողի վիճակներում– աննշան է:

Բնակչության 0.5-10% մոտ հայտնաբերվում է իզոլացված պրոտեինուրիա – այսինքն պրոտեինուրիայի առկայություն` մեզի անալիզներում այլ փոփոխությունների, գերճնշման և երիկամների ֆունկցիայի խանգարումների բացակայության պայմաններում: Այս պրոտեինուրիան սովորաբար չի գերազանցում 2 գ/օրը:

Տարբերում են բարորակ իզոլացված պրոտեինուրիա և մշտական իզոլացված պրոտեինուրիա:

Բարորակ իզոլացված պրոտեինուրիան հայտնաբերվում է 80% դեպքերում և ոչ մի վտանգ չի ներկայացնում: Այս խմբին են պատկանում`

1.    անցողիկ իդիոպաթիկ պրոտեինուրիա, որը հայտնաբերվում է երիտասարդների մոտ, պրոֆիլակտիկ հետազոտության ժամանակ: Մեզի կրկնակի հետազոտության դեպքում այն որպես կանոն բացակայում է
2.    ֆունկցինալ պրոտեինուրիա զարգանում է տենդի, գերսառեցման, էմոցիոնալ գերլարվածության ժամանակ: Պատճառը հանդիսանում է ներկծիկային ճնշման և կծիկային ֆիլտրի թափանցելիության բարձրացումը
3.    ընդհատվող պրոտեինուրիան հանդիպում է հիվանդի կողմից հանձնած անալիզների մոտավորապես կեսում, երիկամների այլ ախտահարումներ որպես կանոն բացակայում են
4.    օրտոստատիկ պրոտեինուրիան հայտնաբերվում է միայն կանգնած վիճակում: 80% դեպքերում այն լինում է ընդհատվող և 20% դեպքերում մշտական: Որպես կանոն այն անցնում է 10-20 տարի հետո:

Բարորակ իզոլացված պրոտեինուրիայի նշված բոլոր տարբերակներում երիկամների բիոպսիայով չի հայտնաբերվում որևէ փոփոխություն կամ հայտնաբերվում է մեզանգիումի որոշ փոփոխություններ:
Մշտական իզոլացված պրոտեինուրիայի դեպքում մշտապես հայտնաբերվում է պրոտեինուրիաև ոչ միայն կանգնած վիճակում: 


Բիոպսիան հաճախ հայտնաբերում է գլոմերուլոնեֆրիտների այս կամ այն մորֆոլոգիկ տարբերակը, հաճախ մեզանգիոպրոլիֆերատիվ գլոմերուլոնեֆրիտ: Կանխատեսումը բավականին բարորակ է, սակայն ի համեմատ բարորակ իզոլացված պրոտեինուրիայի այդքան էլ բարորակչի: 20 տարվա ընթացքում խրոնիկ երիկամային անբավարարություն զարգանումէհիվանդների 20-40% մոտ:

 

 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին