Կոնյունկտիվիտ

Շաղկապենու բորբոքումը (կոնյունկտիվիտը) բնորոշվում է շաղկապենու անոթների լայնացմամբ, բջջային ինֆիլտրացիայով և էքսուդացիայով: Կոնյուկտիվալ ինյեկցիային բնորոշ է մակերեսային վառ կարմիր գույն ունեցող արյունատար անոթների լեցունությունը` գերարյունությունը, որն առավել արտահայտված է թաղի (fornix) շրջանում և նվազում է դեպի լիմբը, ի տարբերություն խորանիստ` պերիկոռնեալ կամ ցիլիար ինյեկցիայի, երբ գերարյունությունը առավել ինտենսիվ է լիմբի շրջանում, ունի կապտավուն երանգ և նվազում է դեպի թաղը` անցածալքը: Վերջինս դիտվում է եղջերաթաղանթի և անոթաթաղանթի բորբոքային պրոցեսների ժամանակ: Շաղկապենաբորբի (կոնյունկտիվիտի) ժամանակ կարող է դիտվել խեմոզ` հեղուկի կուտակում կոնյունկտիվայի տակ կամ նրա հաստության մեջ:

Կոնյունկտիվիտը անհրաժեշտ է տարբերել կոնյունկտիվալ հիպերեմիայից: Կոնյունկտիվալ հիպերեմիան (գերարյունությունը) իրենից ներկայացնում է կոնյունկտիվայի անոթների լայնացում առանց ուղեկցող բջջային ինֆիլտրացիայի և էքսուդացիայի: Հիպերեմիան կարող է առաջանալ միջավայրի տարբեր գործոնների ազդեցությունից` ծուխ, քիմիական նյութեր, քամի, ուլտրամանուշակագույն ճառագայթում, վազոկոնստրիկտորների երկարատև օգտագործում:
Կոնյունկտիվիտի ժամանակ հիվանդները գանգատվում են.

ա. կոպերի լեցունության զգացումից
բ. օտար մարմնի զգացողությունից
գ. լորձային կամ լորձաթարախային արտադրությունից, որի պատճառով կոպերը կպչում են իրար:

Կոնյունկտիվիտը կարող է լինել մոնոլատերալ կամ բիլատերալ: Կոնյունկտիվիտի ախտորոշումը հիմնվում է անամնեզի և կլինիկական հետազոտության, լորձային կամ լորձաթարախայաին արտադրության ցանքսի, ինչպես նաև կոնյունկտիվայի քերուկի՝ Գրամի և Գիմզայի մեթոդով հետազոտության վրա: Կոնյունկտիվիտի դասակարգումը հիմնված է առաջացման պատճառի, ընթացքի և մորֆոլոգիական պատկերի վրա:

Կոնյուկտիվիտի դասակարգումը
Առաջացման պատճառ (ինֆեկցիոն, ոչ ինֆեկցիոն (իմունային))
Ընթացք (սուր, գերսուր, քրոնիկ)
Մորֆոլոգիական պատկեր (ֆոլիկուլյար, պապիլյար, մեմբրանոզ, սպիական, գրանուլեմատոզ)

Պապիլյար ռեակցիան իրենից ներկայացնում է կոնյունկտիվայի ոչ սպեցիֆիկ ռեակցիա ցանկացած բորբոքային ազդակի նկատմամբ: Պապիլան պարունակում է կենտրոնական ֆիբրովասկուլյար միջուկ` կարմիր կետ, որն իրենից ներկայացնում է լայնացած կապիլյար: Ֆոլիկուլյար ռեակցիան իրենից ներկայացնում է լիմֆոցիտար ռեակցիա: Ֆոլիկուլները կոնյունկտիվայի դեղնասպիտակավուն, հստակ սահմաններով, կլոր, բարձրացած գոյացություններ են, որոնց կենտրոնը ավասկուլյար է, իսկ արյունատար անոթները գտնվում են հիմքի մոտ: Սուր ֆոլիկուլյար կոնյուկտիվիտների դասակարգումը ներառում է հետևյալ հիվանդությունները.

Սուր ֆոլիկուլյար կոնյունկտիվիտ.
1.Ադենովիրուսային
- էպիդեմիկ կեռատոկոնյունկտիվիտ
- ֆարինգոկոնյունկտիվալ տենդ
- սուր ոչ սպեցիֆիկ ֆոլիկուլյար կոնյունկտիվիտ
2.Պարփակումներով կոնյունկտիվիտ (պարատրախոմա)
3.Herpes virus-ային
-Herpes simplex
-Epstein- Barr virus

Ադենովիրուսային կոնյունկտիվիտների ժամանակ վարակը փոխանցվում է ակնային կամ ռեսպիրատոր սեկրետների մոտիկ կոնտակտի միջոցով, ինչպես նաև լողավազաններից: Էպիդեմիկ կեռատոկոնյուկտիվիտը հարուցվում է ադենովիրուսի 8,19 և 37 սերոտիպերով : էպիդեմիկ կեռատոկոնյուկտիվիտն ադենովիրուսային սինդրոմների մեջ միակն է, որն ուղեկցվում է եղջրենու ախտահարմամբ: Հիվանդությունը գրեթե միշտ բիլատերալ է՝ չնայած, որ երկրորդ աչքը կարող է պրոցեսի մեջ ընդգրկվել մի քանի օր անց: Սովորաբար աչքերի ախտահարմանը նախորդում է վերին շնչուղիների ինֆեկցիան: Ինօկուլյացիայից 7-10 օր անց զարգանում է խիստ արտահայտված ֆոլիկուլյար կոնյունկտիվիտ, կարող են լինել պետեխիալ արյունազեղումներ, հազվադեպ տարզալ կոնյունկտիվայի վրա կարող են առաջանալ պսևդոմեմբրաններ: Պարտադիր առկա է պրեաուրիկուլյար լիմֆադենոպաթիա: Հիվանդները գանգատվում են արցունքահոսությունից, լուսավախությունից և օտար մարմնի զգացողությունից: Սովորաբար ֆոլիկուլյար կոնյունկտիվիտի հետ մեկտեղ առկա է լինում նաև կետային էպիթելիալ կեռատիտ:

Աչքի սիմպտոմներից 7-14 օր անց եղջրենում զարգանում են մուլտիֆոկալ սուբէպիթելիալ (ստրոմալ) ինֆիլտրատներ, որոնք իրենցից ներկայացնում են իմունոպաթոլոգիական ռեակցիա՝ ուղղված կեռատոցիտների վիրուսային ախտահարման դեմ: Այս ինֆիլտրատները կարող են զգալիորեն իջեցնել տեսողության սրությունը: Սովորաբար այս ինֆիլտրատները ներծծվում են 2 շաբաթվա ընթացքում, բայց որոշ հիվանդնների մոտ նրանք կարող են տևել ամիսներ շարունակ: Սովորաբար ախտորոշումը դրվում է կլինիկորեն:

Բուժումն իր մեջ ներառում է հիմնականում սառը կոմպրեսներ և արհեստական արցունքի կաթիլներ: Տեղային անտիբիոտիկները ցուցված են միայն այն դեպքում, երբ առկա է թարախային արտադրություն, որը վկայում է զուգակցված բակտերիալ ինֆեկցիայի մասին: Հակավիրուսային կաթիլներից միայն սիդոֆովիրի (cidofovir) կաթիլն է, որ ադենովիրուսի ռեպլիկացիան խաթարում է, սակայն այն տոքսիկ դեղամիջոց է և դեռ գործնական կիրառություն չի ստացել: Տեղային կորտիկոստերոիդները նվազեցնում են լուսավախությունը և լավացնում տեսողությունը (նպաստում են եղջրենու ինֆիլտրատների ներծծմանը): Սակայն կորտիկոստերոիդները կարող են առաջացնել իմունոսուպրեսիա և երկարացնել վիրուսի բազմացման տևողությունը, ուստի նրանց կիրառությունը ցուցված է միայն այն հիվանդներին, ում մոտ առկա է տեսողության վատացում ինֆիլտրատների պատճառով, լուսավախություն և պսևդոմեմբրաններ (վերջինս կարող է հանգեցնել սպիերի առաջացման): Ֆարինգոկոնյունկտիվալ տենդր հիմնականում ախտահարում է երեխաներին և կրում էպիդեմիկ բնույթ: Հարուցվում է ադենովիրուսի 2, 4 և 7 սերոտիպերով: Հիվանդության բնորոշ ախտանիշներն են` սուր ֆոլիկուլյար կոնկունկտիվիտ, ֆարինգիտ, տենդ և պրեաուրիկուլյար լիմֆադենոպաթիա: Որևէ սպեցիֆիկ բուժում գոյություն չունի: Տեղային անտիբիոտիկները կիրառվում են երկրորդային բակտերիալ ինֆեկցիան կարգավորելու համար:

Պարփակումներով կոնյունկտիվիտի (inclusion conjunctivitis): Պարփակումներով կոնյունկտիվիտը հարուցվում է Chlamidia trachomatis-ով: Chlamidia trachomatis-ը օբլիգատ ներբջջային բակտերիա է: Նրա A-C սերոտիպերը հարուցում են տրախոմա հիվանդությունը, իսկ D-K սերոտիպերը` չափահասների և նեոնատալ պարփակումներով կոնյունկտիվիտ (adult and neonatal inclusion conjunctivitis): Չափահասների քլամիդիալ կոնյունկտիվիտ- սեռական ճանապարհով փոխանցվող կոնյունկտիվիտ է: Հաճախ զուգակցվում է քլամիդիալ ուրեթրիտով և ցերվիցիտով (urethritis or cervicitis): Առավել հաճախ հանդիպում է սեռականորեն ակտիվ չափահասների մոտ: Աչքը սովորաբար ախտահարվում է ինֆեկցված գենիտալ սեկրետների ուղղակի կամ անուղղակի կոնտակտի միջոցով: Վարակի փոխանցման այլ ուղիներ են համարվում աչքի կոսմետիկան և բավականաչափ չքլորացված լողավազանները: Կոնյուnկտիվիտը սկսվում է աչքի ինoկուլյացիայից 1-2 շաբաթ անց: Հիվանդության կլինիկական նշաններն են` ֆոլիկուլյան ռեակցիան, որն առավելապես արտահայտված է ստորին պալպեբրալ կոնյունկտիվայում, լորձաթարախային արտադրությունը և պրեաուրիկուլյար ադենոպաթիան: Եղջրենու ներառումը պրոցեսի մեջ արտահայտվում է էպիթելիալ ինֆիլտրատների առաջացմամբ` գերազանցապես վերին (superior) եղջրենում: Կարող է զարգանալ միկրոպանուս, որն ընդգրկվում է վերին եղջրենին 3 մմ-ից ոչ ավելի: Եթե բուժում չկատարվի, ապա կոնյունկտիվիտը սպոնտան լավանում է 6-18 ամսվա ընթացքում: Ներկայումս ընդունված բուժումը ներառում է հետևյալ անտիբիոտիկները.
Per os Tetracyclin 250 mg օրը 4 անգամ 3 շաբաթ կամ
Per os Doxycyclin 100 mg օրը 2 անգամ 3 շաբաթ կամ
Per os Erythromycin 500 mg օրը 4 անգամ 3 շաբաթ

Հիվանդության վաղ ակտիվ շրջանում 1 գ միանվագ Azythromicin-ը կարող է բուժել հիվանդությունը : Նեոնատալ քլամիդիալ կոնյունկտիվիտը տարբերվում է չափահասների կոնյուկտիվիտից հետևյալ նշաններով.
-Նորածինների մոտ բացակայում է ֆոլիկուլյար ռեակցիան
-Նորածինների մոտ լորձաթարախային արտադրությունն ավելի առատ է
-Նորածինների մոտ տարզալ կոնյունկտիվայի վրա կարող են զարգանալ մեմբրաններ
-Գիմզայի մեթոդով ներկված լորձաթաղանթի նմուշներում ներցիտոպլազմիկ պարփակումները ավելի մեծ քանակով են հանդես գալիս
-Նորածինների մոտ հիվանդությունը ենթարկվում է տեղային դեղամիջոցներին (Erythromycin կամ Tetracyclin-ի աչքի քսուք):

Նորածինների մոտ պարտադիր է կոնյունկտիվայի քերուկի՝ Գրամի և Գիմզայի մեթոդով հետազոտությունը՝ դիֆերենցելու համար C.trachomatis-ը N. gonorrheae-ից: Նորածինների մոտ քլամիդիայի հետ զուգակցված ինֆեկցիաներից կարող է առկա լինել նաև պնևմոնիա և օտիտ, ուստի խորհուրդ է տրվում բուժել նաև per os Erythromycin-ով 12.5 mg/kg քաշին կամ ներերակային օրը 4 անգամ 14 օր տևողությամբ:

Herpes simplex կոնյունկտիվիտ-առաջնային օկուլյար Herpes simplex վիրուսային ինֆեկցիան սովորաբար հանդես է գալիս մոնոլատերալ բլեֆարոկոնյունկտիվիտի ձևով: Առկա է լինում կոնյուկտիվայի ֆոլիկուլյար ռեակցիա, պրեաուրիկուլիար լիմֆատիկ հանգույցի մեծացում: Կոպի մաշկի վրա առկա են լինում վեզիկուլներ: Առաջնային օկուլյար Herpes simplex վիրուսային ինֆեկցիայով հիվանդների մոտ կարող է զարգանալ էպիթելյալ կերատիտ , սակայն ստրոմալ կեռատիտը և իրիդոցիկլիտը բնորոշ չեն: Կոպմաշկի վեզիկուլները, փսևդոմեմբրանների բացակայությունը և մոնոլատերալությունը օգնում են դիֆֆերենցել Herpes simplex վիրուսային ախտահարումը ադենովիրուսային կոնյունկտիվիտից: Կասկածելի դեպքերում կարելի է կատարել կոնյունկտիվայի քերուկի հետազոտություն PCR-պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայի մեթոդով (ԴՆԹ-ի որոշում): Քրոնիկ ֆոլիկուլյար կոնյունկտիվիտների դասակարգումը ներառում է հետևյալ հիվանդությունները:

Քրոնիկ ֆոլիկուլյար կոնյունկտիվիտ.
1. Քլամիդիալ ինֆեկցիաներ
2. Կոնտագիոզ մոլյուսկ
3. Moraxella (գրամբացասական դիպլոկոկ )
4. Պարինոդի (Parinaud’s) օկուլոգլանդուլյար սինդրոմ
5. Լայմի հիվանդություն (Lyme disease )
6. Տոքսիկ կոնյունկտիվիտ
7. Ֆոլիկուլյոզ

Տրախոմա բառը գալիս է հունարենից, որը նշանակում է կոպիտ, անհարթ: Այն իրենից ներկայացնում է վարակիչ կեռատոկոնյունկտիվիտի տեսակ, որը բնորոշվում է ֆոլիկուլյար ռեակցիայով, պալպեբրալ կոնյունկտիվայի պապիլյար հիպերտրոֆիայով, եղջրենու նեովասկուլյարիզացիայով և ինֆիլտրացիայով (pannus), սպիական փոփոխությունների առաջացմամբ: Հիվանդությունը հանդիպում է ցածր հիգիենա ունեցող հասարակություններում: Այն ախտահարում է 150 միլիոն անհատների աշխարհով մեկ և հանդիսանում է կանխարգելվող կուրության հիմնական պատճառը:Ներկայումս տրախոման էնդեմիկ է Միջին Արևելքում, Հյուսիսային Աֆրիկայում և Հարավ-Արևելյան Ասիայի որոշ երկրներում: Հիվանդությունը Հայաստանում չի հանդիպում արդեն 30 տարուց ավել: Հիվանդության տարածման համար որպես վեկտոր հանդիսանում են սովորական տնային ճանճերը: Ինչպես արդեն նշվել է, հիվանդության հարուցիչը Chlamidia trachomatis-ի A-C սերոտիպերն են: Տրախոմայի կլինիկական ախտորոշումը կայացնելու համար անհրաժեշտ է, որ առկա լինեն հետևյալ կլինիկական ախտանիշներից առնվազն երկուսը.
ա. ֆոլիկուլների առկայություն վերին տարզալ կոնյունկտիվայում
բ. լիմբալ ֆոլիկուլներ կամ նրանց տեղում առկա փոսություններ (Herbert’s pits) -հերբերտի աչիկներ
գ. տարզալ կոնյունկտիվայի սպիական փոփոխություն (Arlt’s line)-Առլթի գիծ
դ. անոթային պանուս` առավել արտահայտված վերին լիմբի շրջանում

Վերին կոնյունկտիվայի և արցունքագեղձի ծորանների սպիացումը կարող է հանգեցնել արցունքի ջրային շերտի անբավարարության, արցունքատար ուղիների օբստրուկցիայի, տրիխիազի (թարթիչների ծուռ աճ) և entropion-ի (կոպի ներշրջում): Բուժումը կայանում է նույն անտիբիոտիկների կիրառման մեջ,ինչ նշվել է չափահասների քլամիդիալ կոնյունկտիվիտի բուժման ժամանակ:

Պարփակումներով կոնյոնկտիվիտը քննարկվել է սուր ֆոլիկուլյար կոնյունկտիվիտների բաժնում, սակայն այն կարող է հանդես գալ նաև քրոնիկ ընթացքով (տևել ամիսներ):

Կոնտագիոզ մոլյուսկը (Molluscum Contagiosum)
Կոնտագիոզ մոլյուսկը վիրուսի տեսակ է, որը տարածվում է ինֆեկցված անհատների հետ ուղղակի կոնտակտի միջոցով: Ինֆեկցիան առաջացնում է փոսիկավոր հանգույցներ/օջախներ մաշկում կամ կոպեզրում, հազվագյուտ` կոնյունկտիվայում: Հիվանդությունը սովորաբար մոնոլատերալ է և առաջացնում է քրոնիկ ֆոլիկուլյար կոնյունկտիվիտ: Բուժումը ներառում է հեռացում, կրիոթերապիա, կյուրետաժ կամ ինտերֆերոնի ինյեկցիաներ օջախի շուրջը: Քրոնիկ ֆոլիկուլյար կոնյուկտիվիտի մյուս տեսակները ավելի հազվադեպ են պատահում, ուստի և չեն քննարկվի այս բաժնում:

Պապիլյար կոնյունկտիվիտներ
Դասակարգումը.
1.Սուր պապիլյար կոնյունկտիվիտ (բակտերիալ) (Staph., Strep., Hemophilus)
2.Գերսուր պապիլյար կոնյունկտիվիտ (N. gonnorrheae, N. meningitis)
3.Քրոնիկ պապիլյար կոնյունկտիվիտ -Բիլատերալ կեռատոկոնյունկտիվիտիս սիկկա բլեֆարոկոնյունկտիվիտ, - Մոնոլատերալ Լակրիմալ ինֆեկցիա (կանալիկուլիտ, քրոնիկ դակրիոցիստիտ) Մասկարադ սինդրոմ (ինտրաէպիթելիալ նեոպլազիա, պիգմենտային կամ ամելանոտիկ մելանոմա, ճարպագեղձերի կարցինոմա)

Սուր պապիլյար կոնյունկտիվիտը տևում է 3 շաբաթից ավելի քիչ, և այն միշտ բակտերիալ է իր ծագմամբ: Հիմնական հարուցիչներն են ստաֆիլոկոկը, ստրեպտոկոկը, հեմոֆիլուսը: Հիվանդները գանգատվում են լորձաթարախային արտադրությունից, որի պատճառով կոպեզրերը կպչում են իրար: Ախտորոշումը կայացվում է կոնյունկտիվայի ցանքսի և քերուկի վրա: Բուժումը անց է կացվում անտիբիոտիկներիի կաթիլներով, որոնց հանդեպ զգայուն է տվյալ բակտերիան: Ստրեպտոկոկի տեսակներից պնեմոկոկը` Strept. pneumoniae առաջացնում է պսեւդոմեմբրանոզ կոնյունկտիվիտ: Պսեդոմեմբրանը հեռացնելուց արյունահոսություն չի դիտվում՝ ի տարբերություն դիֆթերիտիկ կոնյունկտիվիտի, որի ժամանակ առաջանում են իսկական մեմբրաններ, որոնց հեռացումից կոնյունկտիվայի մակերեսն արյունահոսում է:

Գերսուր պապիլյար կոնյունկտիվիտը զարգանում է 24 ժամվա մեջ: Նրա հարուցիչն է առավելապես նեյսերիան՝ գոնորեան: Գոնոկոկային կոնյունկտիվիտը սկսվում է մասիվ էքսուդացիայով, խիստ արտահայտված թարախային արտադրությամբ, խեմոզով և բուժում չստանալու դեպքում զարգանում է եղջրենու ինֆիլտրատ, նեկրոզ և պերֆորացիա: Գոնոկոկային կոնյունկտիվիտը սեռական ճանապարհով փոխանցվող հիվնադություն է, որն առաջանում է գենիտալիա-աչք, գենիտալիա-ձեռք-աչք ուղղակի կոնտակտի կամ մայր-պտուղ փոխանցման արդյունքում ծննդաբերական ուղիներից: Գոնոկոկային կոնյուկտիվիտի բուժումը կատարվում է համակարգային և տեղային անտիբիոտիկներով: Եթե եղջրենին ախտահարված չէ, ապա բուժումը կատարվում է Ceftriaxone 1գ միջմկանային ինյեկցիայով: Եղջրենու ախտահարման դեպքում տրվում է ներերակային Ceftriaxone (1գ ներերկային յուր. 12 ժամը մեկ) 3 օր տևողությամբ: Հիվանդներին, որոնք ալերգիկ են պենիցիլինի հանդեպ, բուժումը տարվում է ֆտորքինոլոնային դեղամիջոցներով (Ciprofloxacin 500մգ կամ Ofloxacin 400մգ per os օրը 2 անգամ 5 օր տևողությամբ): Տեղային կիրառվում են կոնյունկտիվայի խոռոչի լվացումներ յուրաքանչյուր 30-60 րոպեն մեկ նորմալ ֆիզ. լուծույթով, էրիթրոմիցինի, բացիտրացինի, գենտամիցինի քսուքներ և ցիպրոֆլոքսացինի կաթիլներ: Նորածիններին նույնպես պետք է բուժել նաև համակարգային անտիբիոտիկներով, սովորաբար արդյունավետ է Ceftriaxon-ի ինյեկցիան` 25-50մգ 1 կգ կշռին կամ Cefotaxime միանվագ դոզայով` 100մգ/կգ կշռին ն/ե կամ մ/մ:

Քրոնիկ պապիլյար կոնյունկտիվիտներից հաճախ հանդիպում են բլեֆարոկոնյունկտիվիտներ (երբ բլեֆարիտին զուգակցված առկա է նաև լորձաթաղանթի պապիլյար ռեակցիա) և չորության կեռատոկոնյունկտիվիտը (keratoconjuntivitis sicca): Ինչպես հայտնի է, արցունքի շերտը կազմված է 3 մասից. լորձ, ջուր, ճարպ: Ջրային մասը ապահովում է արցունքագեղձը: Արցունքագեղձի սեկրետոր դիսֆունկցիայի հետևանքով առաջացած աչքի մակերեսի վիճակը` չորությունը, անվանվել է կեռատոկոնյունկտիվիտիս սիկկա: Արցունքի ջրային մասի անբավարարությանը կարող է լինել բնածին, ինչպիսին է Riley-Day-ի սինդրոմը (բնածին ալակրիմա կամ արցունքագեղձի բացակայություն): Կոնտակտային լինզաների կրելը նույնպես կարող է զուգակցվել արցունքի արտադրման նվազմամբ, հավանաբար եղջրենու զգացողության նվազման հետևանքով: Ձեռքբերովի անբավարարությունը կարող է զարգանալ արցունքագեղձի բորբոքային հիվանդությունների արդյունքում, արցունքագեղձի տրավմայի արդյունքում կամ կանանց մոտ հետկլիմակտերիկ շրջանում հորմոնալ փոփոխություններից: Սարկոիդոզը և խոզուկը կարող են հանգեցնել արցունքագեղձի զգալի բորբոքման և դիսֆունկցիայի: Սպիական կոնյունկտիվիտները, որոնք առաջանում են աչքի սպիական պեմֆիգոիդի, Stevens-Johnson-ի սինդրոմի կամ տրախոմայի հետևանքով կարող են խցանել արցունքագեղձի ծորանները վերին թաղում և արգելակել սեկրեցիան: Արցունքի ջրային մասի անբավարարությամբ հիվանդները կարող են ունենալ Շյոգրենի սինդրոմ, եթե կա զուգակցված xerostomia կամ կոլլագենային հիվանդություն:

Մի շարք դեղորայքներ, ինչպիսիք են՝ ատրոպինը, բետա-բլոկատորները, հակահիստամինային պրեպարատները, տրանկվիլիզատորները, կարող են նվազեցնել արցունքի արտադրությունը: Սիկկայով հիվանդները գանգատվում են այրոցի զգացողությունից, աչքի չորությունից, աչքից թելանման լորձային արտադրությունից, ավազի զգացողությունից և կոպերի ծանրությունից, որն առավել արտահայտված է երեկոյան ժամերին: Ախտորոշմանն օգնում է Շերմերի տեստը (թղթե ֆիլտր, որ դրվում է աչքի դրսային անկյունում և նորմայում պետք է թրջվի 10 մմ-ից ավել 5 րոպեի ընթացքում), վարդագույն բենգալյան ներկով աչքի մակերեսի ներկվածությանը (վերջինս ներկում է կեռատինիզացիայի ենթարկված էպիթելիալ բջիջները): Սիկկայի բուժումը կայանում է արհեստական արցունքի կաթիլների նշանակման, արցունքատար կետիկների իմպլանտացիայի, ցիկլոսպորինի 0.5% կաթիլի նշանակման մեջ (միակ տեղային կաթիլն է, որ խթանում է արցունքագեղձի ֆունկցիան): Ծանր դեպքերում կարող է դիտվել ֆիլամենտար կեռատիտ (ֆիլամենտն իրենից ներկայացնում է դեսկվամացված էպիթել լորձի հետ կցված): Այս դեպքում նշանակվում է նաև մուկոլիտիկ դեղորայք (օր. ացետիլցիստեինի 10% աչքի կաթիլներ): Չոր աչքի սինդրոմ կարող է զարգանալ նաև լորձի անբավարարությունից (գավաթանման բջիջների դիսֆունկցիա, հիմնականում դիտվում է A հիպովիտամինոզի ժամանակ, կոնյունկտիվայի սպիական հիվանդությունների ժամանակ), ճարպի անբավարարությունից (քրոնիկ մեյբոմիտի, ռոզացեայի դեպքում), կոպերի գոցման ֆունկցիայի խանգարման դեպքում (լագօֆթալմ, կոպերի սպիական փոփոխություն) և եղջրենու մակերեսի անկանոնությունների (էպիթելիոպաթիա) դեպքում: Քրոնիկ պապիլյար կոնյուկտիվիտի դասակարգման մեջ ներառված են նաև հետևյալ հիվանդությունները.
Վերին կոպաճառը ընդգրկող հիվանդություններ
Superior limbic keratoconjunctivitis
Floppy eyelid syndrome (փափուկ կոպի սինդրոմ)
օտար մարմնի առկայություն
Ստորին կոպաճառը ընդգրկող հիվանդություններ
տոքսիկ (տարբեր քիմիական նյութեր, դեղորայքներ)
Mucus-fishing syndrome (լորձի անդադար արտադրության / հեռացման սինդրոմ)
Գիգանտ պապիլյար կոնյունկտիվիտ
Գիգանտ պապիլյար կոնյունկտիվիտներ են համարվում այն կոնյուկտիվիտները, երբ պապիլայի մեծությունը 1 մմ-ից ավելի է:
Գիգանտ պապիլյար կոնյունկտիվիտ
Դասակարգումը.
1.Առաջնային
Գարնանային կատար , պալպեբրալ տեսակ, լիմբալ տեսակ, ատոպիկ կեռատոկոնյունկտիվիտ
2.Երկրորդային
կոնտակտային լինզա, աչքի պրոթեզ, թուլացած կարի առկայություն
Գիգանտ պապիլյար կոնյուկտիվիտները պատկանում են կոնյուկտիվայի իմունային ախտահարումներին:

Գարնանային կատարն իրենից ներկայացնում է կոնյուկտիվայի սեզոնային, կրկնվող բիլատերալ բորբոքում, որին բնորոշ են ինտենսիվ քորը, լուսավախությունը, սպիտակ կպչուն-մածուցիկ արտադրությունը: Տրոպիկական կլիմա ունեցող երկրներում հիվանդությունը կարող է առկա լինել ամբողջ տարին: Հիմնականում դիտվում է 4-15տ երեխաների մոտ: Կլինիկորեն հիվանդությունն ունի 2 տեսակ` պալպեբրալ և լիմբալ ձև: Պալպեբլար ձևի ժամանկ հիմնականում դիտվում է վերին կոպի կոնյունկտիվայի պապիլյար հիպերտրոֆիա: Խիստ արտահայտված դեպքերում գիգանտ պապիլաները հիշեցնում են գետնաքարեր: Լիմբալ ձևի ժամանակ լիմբը լինում է հաստացած, այտուցված: Լիմբի վրա առկա են լինում սպիտակ կետիկներ` Horner-Trantas-ի կետիկները, որոնք իրենցից ներկայացնում են դեգեներացիայի ենթարկված էոզինոֆիլների և էպիթելյալ բջիջների մակրոագրեգատներ: Կարող է զարգանալ պանուս (panus) վերին եղջրենու շրջանում, հազվագյուտ դեպքերում պանուսը ընդգրկում է 3600:

Վերին կամ կենտրոնական եղջրենում ծանր դեպքերում կարող են առաջանալ ոչ ինֆեկցիոն օվալաձև էպիթելիալ խոցեր ստորադաս ստրոմայի պղտորմամբ (այսպես կոչված ծածկի խոց՝ shield ulcer): Բուժումը ներառում է պարարտ բջիջների ստաբիլիզատորներ ,ինչպիսին է chromolin sodium-ը կամ lodoxamid-ը: Այն հիվանդներին, որոնց մոտ առկա է սեզոնային սրացում, այս դեղամիջոցները պետք է տրվեն օրեկան 4 անգամ սիմպտոմների սկսվելուց դեռևս 1 ամիս առաջ, իսկ ում մոտ հիվանդությունը առկա է կլոր տարին , ապա ամբողջ տարի պետք է ստանան այս դեղամիջոցը: Տեղային ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղորայքներից արդյունավետ են կետորոլակի 0.5% աչքի կաթիլները: Խիստ ծանր դեպքերում ցուցված է տեղային կորտիկոստերոիդների և տեղային իմունոմոդուլյատորների կիրառումը, ինչպիսինն է Cyclosporin-ի 2.5% աչքի կաթիլները: Կորտիկոստերիոդները պետք է նշանակել կարճատև բարձր դոզայով (յուրաքանչյուր 2 ժամը մեկ) 5-7 օր և արագ նվազեցնել և հանել, որպեսզի չզարգանան այնպիսի բարդություններ, ինչպիսիք են գլաուկոման և կատարակտան:

Ատոպիկ կերապտոկոնյունկտիվիտը զարգանում է այն հիվանդների մոտ, ովքեր ունեն ատոպիկ դերմատիտ, անամնեզում ասթմա կամ էկզեմա: Ակնային ախտանշանները նման են գարնանային կատարի ախտանշաններին`բացառությամբ հետևյալ տարբերությունների.
1, Սեզոնային սրացումները մինիմալ են:
2, Հիվանդները տարիքով ավելի մեծահասակ են:
3, Պապիլաներն առաջանում են նաև ստորին պալպեբրալ կոնյունկտիվայում:
4, Կոնյուկտիվայում կարող են առաջանալ սպիներ`սինբլեֆարոն:
5, Եղջրենու նեովասկուլարիզացիան ավելի ինտենսիվ է (կարող է զարգանալ լիմբալ ցողունային բջիջների անբավարարություն):
Հիվանդության խիստ ծանր դեպքերում ցուցված է սիստեմային իմունոսուպրեսիա (օր.՝per os Cyclosporin).

Մեմբրանոզ կոնյունկտիվիտներ
Դասակարգումը.
Սուր մեմբրանոզ (Դրական բակտերիալ ցանքս-բակտերիալ կոնյունկտիվիտ (Strep.ppneumonie, Diphtheria):
Բացասական բակտերիալ ցանքս-վիրուսային կոնյունկտիվիտ, Քրոնիկ մեմբրանոզ, Լիգնեի կոնյունկտիվիտ (Ligneous conj-is)
Լիգնեի կոնյուկտիվիտը հազվագյուտ հանդիպող քրոնիկ վիճակ է, որին բնորոշ է փայտանման, դեղնավուն ֆիբրինոզ մեմբրանների առաջացումը կոնյունկտիվայի մակերեսին: ՀԻվանդության պատճառը պլազմինոգենի առաջին տեսակի անբավարարությունն է, ուստի բուժումը կայանում է զտված պլազմինոգենի ներարկման մեջ:
Սպիական կոնյունկտիվիտների մեջ ներառվում են աչքի սպիական պեմֆիգոիդը, Stevens-Johnson-ի սինդրոմը, ալկալիական այրվածքները և տրախոման:
Գրանուլեմատոզ կոնյուկտիվիտների մեջ ներառվում են սարկոիդոզը, պիոգեն գրանուլոման, կոլլագենոզները:
Կոնյունկտիվայի դեգեներատիվ հիվանդություններ

Պինգվեկուլա- իրենից ներկայացնում է բուլբար կոնյունկտիվիտի դեգեներացիա, տեղակայված է լիմբի մոտ, ունի դեղնավուն եռանկյունաձև տեսք՝ գագաթով ուղղված դեպի canthus-ը: Սկզբում առաջանում է քթային, ապա քունքային մասում: Հիմնականում հայտնաբերվում է մեծահասակների մոտ, հատկապես քամոտ և փոշոտ կլիմայի պայմաններում: Pinguencula բառը առաջացել է pinguis բառից, որը նշանակում է ճարպ: Իրականում այն իրենից ներկայացնում է կոնյունկտիվայի submucosa-ի էլաստոտիկ դեգեներացիա, սովորաբար ստացիոնար է, կարող է առաջացնել կոսմետիկ տհաճություն, որը պահանջում է վիրահատություն:

Թևակերպ փառ (pterygium) -լատիներենից թարգմանաբար նշանակում թև: Իրենից ներկայացնում է կոնյունկտիվայի եռանկյունաձև հաստացում, որն աճում է եղջրենու վրա: Սովորաբար առաջանում է բուլբար կոնյունկտիվայի քթային մասում: Առաջացման պատճառը լիարժեք պարզաբանված չէ, սակայն համարվում է, որ ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների գրգռիչ ազդեցությունն է խթանում նրա զարգացմանը: Թևակերպ փառը գերազանցապես հանդիպում է արևոտ, փոշոտ, ավազոտ և քամոտ գոտիներում: Պաթոլոգիկ փոփոխությունները նույնն են, ինչ պինգվենկուլայինը, սակայն պրոլիֆերատիվ բորբոքային ռեակցիան զգալի արտահայտված է: Անոթավորված գրանուլյացիոն հյուսվածքը ներխուժում է Բոումենյան մեմբրանը և եղջրենու ստրոմայի մակերեսային շերտերը: Թևակետ փառը կարող է աճելով ծածկել եղջրենու կենտրոնական բբային հատվածը` նախ առաջացնելով աստիգմատիզմ, իսկ ապա նաև տեսողության խիստ իջեցում: Հիվանդության ժամանակակից բուժումը նրա հեռացումն է աուտոպլաստիկայով: Երբեմն հանդիպում են հիվանդներ pseudopterygium-ով, որոնք ունեն տարբեր լոկալիզացիա և հիմնականում առաջանում են քիմիական այրվածքներից հետո:

Կոնյունկտիվայի կիստաներ և ուռուցքներ
Կիստա - առաջանում է լիմֆատիկ տարածությունների լայնացման հետևանքով (լիմֆանգիէկտազիա): Երբեմն կարող է դիտվել սոլիտար մուլտիլոկուլյար կիստա` լիմֆանգիոմա: Կրաուզեի հավելյար արցունքագեղձերի խցանման հետևանքով կարող են զարգանալ ռետենցիոն կիստաներ: Իմպլանտացիոն կիստան կարող է զարգանալ շլության վիրահատության կամ վնասվածքի հետևանքով:

Բարորակ ուռուցքներ -կոնյունկտիվայի բնածին էպիբուլբար դերմոիդը իրենից ներկայացնում է սպիտակ կամ դեղին օվալաձև օջախ լիմբի շրջանում, որը մասամբ պատում է եղջրենոին և մասամբ` կոնյունկտիվան: Այն շատ դանդաղ է աճում: Այլ բարորակ ուռուցքներից են դերմոլիպոման, պապիլոման, ֆիբրոման, անգիոման և pseudotumor-ը կամ grunuloma-ն:

Չարորակ ուռուցքներ - Չարորակ ուռուցքներին են պատկանում սկվամոզ բջջային կարցինոման, էպիթելիոման, բազալ բջջային կարցինոման, precancerous melanosis-ը և չարորակ մելանոման:

 

 

 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին