Ուղիղ աղիքի խուղակներ

Սահմանում: ՈՒղիղ աղիքի  խուղակը (քրոնիկ պարապրոկտիտ) կատարի (կրիպտա), միջսեղմանային տարածության և հարուղիղաղիքային բջջանքի քրոնիկ բորբոքային գործընթացն է՝պայմանավորված խուղակային ուղու առկայությամբ: Ընդ որում, ախտահարված կատարը խուղակի ներքին բացվածքն է:

Ախտապատճառ և ախտածնություն: ՈՒղիղ աղիքի խուղակով հիվանդների մոտավորապես 95%-ն, ըստ վիճակագրության, հիվանդության սկիզբը դիտում է որպես սուր պարապրոկտիտի հետևանք: Սուր պարապրոկտիտով հիվանդների մեկ երրորդ մասը բժշկի է դիմում թարախակույտի ինքնուրույն բացումից հետո, երբ ձևավորվում է ուղիղ աղիքի խուղակ: Հիվանդների 30%-ն ընդհանրապես բժշկի չի դիմում, մինչև որ սուր պարապրոկտիտից հետո խուղակ չի ձևավորվում: Սուր պարապրոկտիտով հիվանդների միայն 40%-ն է ժամանակին բժշկի դիմում, բայց նրանցից էլ ոչ բոլորն են ենթարկվում արմատական վիրահատության: Այս խմբի  հիվանդների մոտավորապես կեսի մոտ կատարվում է միայն թարախակույտի բացում և դրենավորում՝առանց վարակի մուտքի դռների վերացման, որն էլ ձևավորում է ուղիղ աղիքի խուղակը: Աղիքի լուսանցքից կատարվում է մշտական վարակում, թարախային ուղին պատվում է շարակցական հյուսվածքով` դառնալով խուղակային ուղի: Խուղակի արտաքին բացվածքը սովորաբար բացվում է շեքի մաշկի վրա, նրա տրամագիծը հաճախ չի գերազանցում 1սմ-ը: Խուղակային ուղու հարակից բջջանքում, անբավարար դրենավորման դեպքում, կարող են լինել ներսփռանքներ, խոռոչներ:

Ախտաբանական անատոմիա: Վիրահատության նյութը սովորաբար ենթարկվում է ձևաբանական քննության, որը մաշկի հատված է՝արտաքին խուղակային անցքով և ստորադիր բջջանքով, որում որոշվում է խուղակային ուղին:
Լայնակի կտրվածքների դեպքում ուղու տրամագիծը տատանվում է 1-5մմ –ի սահմաններում, խուղակի ուղղությամբ երբեմն հայտնաբերվում են լայնացումներ և ճյուղավորումներ:

Մանրադիտակային հետազոտությամբ հայտնաբերվում է, որ խուղակային ուղու պատը կազմված է կարծրացած շարակցական հյուսվածքից` լիմֆոցիտների օջախային կուտակումներով կամ տարածուն ներսփռանքով: Խուղակի ներքին մակերեսը պատված է հասունացման տարբեր աստիճանի հատիկավորված հյուսվածքով: Առանձին դեպքերում նշվում է լուսանցքի մասնակի էպիթելացում՝ի հաշիվ արտաքին անցքի շրջանում մաշկի բազմաշերտ տափակ էպիթելի տեղաշարժի: Բորբոքային ներսփռանքի մեջ  երբեմն  նկատվում են օտար մարմինների հսկա բջիջներ, որոնք հիմնականում առաջանում են ուղիղ աղիքի լուսանցքից խուղակային ուղի անցած ոչ մեծ զանգվածների շուրջ:

Կլինիկա: Շատ հաճախ հիվանդությունն ալիքաձև ընթացք է ունենում: Խուղակի արտաքին բացվածքը կամ խուղակային ուղին թարախանեկրոտիկ զանգվածներով, հատիկավորված հյուսվածքով խցանվելու հետևանքով առաջանում է բորբոքման սրացում. ձևավորվում է թարախակույտ: Թարախակույտի բացումից և մաքրումից հետո սուր բորբոքային երևույթները մարում են, վերքի թարախային  արտադրությունը նվազում է, ցավերն անհետանում են, հիվանդի ընդհանուր վիճակը բարելավվում է: Սակայն վերքը լիովին չի լավանում. մոտ 1սմ տրամագծով վերքից  շարունակվում է արյունաթարախային արտադրությունը, որը խուղակի արտաքին բացվածքն է: Կարճ խուղակային ուղու դեպքում արտադրությունը սովորաբար նվազ է, իսկ եթե արտադրությունն առատ է և թարախային բնույթի, ապա խուղակի ուղղությամբ թարախային խոռոչ է նկատվում: Ռեմիսիայի շրջանում ուղիղ աղիքի խուղակին ցավերը բնորոշ չեն, հիվանդի ընդհանուր վիճակը բավարար է: 

Հիգիենայի կանոններին ճիշտ հետևելու դեպքում խուղակի առկայությունը երկար ժամանակ կարող է առանձնապես չանհանգստացնել հիվանդին:  Սակայն դիտարկումների 60% դեպքերում սրացումները խախտում են բարվոք վիճակը: Բորբոքման նոր օջախների ի հայտ գալը և այդ գործընթացի մեջ հետանցքի սեղմանի ներգրավվելը հիվանդության նոր ախտանիշներ են առաջացնում: Երկարատև բորբոքային գործընթացի հետևանքով հիվանդի վիճակը  վատանում է, նկատվում են մարմնի ընդհանուր թուլություն, գլխացավեր, անքնություն, աշխատունակության նվազում, հոգեկան շեղումներ, կարողունակության /պոտենցիայի/ անկում:

Բարդություններ: Բորբոքային գործընթացի հաճախակի սրացումներով և խուղակի  ուղղությամբ ներսփռանքներով բարդացած`ուղիղ աղիքի խուղակը էական խանգարումներ է առաջացնում ողջ օրգանիզմում, նկատվում են նաև տեղային փոփոխություններ՝հետանցքային ուղու և շեքի ձևախախտումներ, հետանցքը սեղմող մկանների սպիավոր փոփոխություններ, որոնք հետանցքային սեղմանի անբավարարություն են առաջացնում: Քրոնիկ պարապրոկտիտի բարդություններից է  պեկտենոզը` հետանցքային խողովակի պատի սպիավոր փոփոխությունը, որը առաձգականության /էլաստիկության/  անկման և սպիավոր  նեղացման պատճառ է դառնում: 

Հիվանդության երկար ընթացքի դեպքում, (5 և ավելի տարիներ) երբեմն  նկատվում է խուղակի չարորակ զարգացում:
Ախտորոշում:  Քրոնիկ պարապրոկտիտի ախտորոշումն այնքան էլ բարդ չէ: Հիմնականում հիվանդներն իրենք են բժշկի դիմում շեքի շրջանում խուղակի առկայության կամ հետանցքից թարախային արտադրության գանգատներով: Արտաքին զննման ժամանակ, եթե առկա է ուղիղ աղիքի լրիվ խուղակ, ապա նկատվում է արտաքին անցք: Ոչ լրիվ, ներքին խուղակների դեպքում տեսանելի է միայն  ներքին անցք, իսկ մաշկի վրա արտաքին անցք չկա: Զննմանը նախորդում է  հիվանդի հետ բժշկի զրույցը` հիվանդության տևողությունը, գործընթացի առանձնահատկությունները, սրացումների հաճախությունը, նախորդ բուժման բնույթը, ուղեկցող հիվանդությունների առկայությունը պարզելու նպատակով: Զրույցի ժամանակ պետք է ուշադրություն դարձնել հիվանդի ընդհանուր (նիհարում, գունատություն) և նյարդահոգեկան վիճակին: 

Պետք է պարզել խուղակից եկող արտադրության քանակը և բնույթը. սա կարող է օգնել խուղակների առաջացմամբ բնորոշվող այլ հիվանդությունների (ակտինոմիկոզ /շողասնկախտ /, տերատոիդ գոյացություններ) ախտորոշմանը, իսկ թարախի առատ արտադրությունը  թարախային ներհոսքերի և խոռոչների գոյացման նախապայման է: Բժիշկը պետք է տեղեկացվի աղիքային խանգարումների   (փորկապություններ, փորլուծություններ, արյունահոսություններ) և հետանցքային սեղմանի վիճակի մասին, հատկապես, եթե հիվանդի հետանցքային ուղին վիրահատվել է: ՈՒղիղ աղիքի խուղակով հիվանդի զննումը կատարվում է աղիքի մաքրումից հետո (հոգնա, լուծողական), հիվանդը հատուկ բազմոցին պառկում է  մեջքի վրա՝ ոտքերը տարածած: Զննման ժամանակ ուշադրություն է դարձվում շեքի և հետույքի մաշկային ծածկույթների վիճակի վրա, ճշտվում է հետանցքի և արտաքին խուղակային անցքի միջև եղած հեռավորությունը, նշվում է խուղակի անցքի տեղադրությունը հետանցքի շրջագծի նկատմամբ` օգտագործելով ժամացույցի թվահարթակի սկզբունքը` 3, 5, 6, 11 և այլ ժամերի վրա:

Ըստ արտաքին  խուղակային անցքի տեղակայման՝կարելի է մոտավորապես ենթադրել խուղակի ներքին անցքի տեղակայման մասին: Զննող բժիշկը կողմնորոշվում է նստաթմբերը միացնող գծով. եթե հիվանդի պառկած դիրքում արտաքին խուղակային անցքը տեղակայվում է այդ գծից ցած, ապա ներքին խուղակային անցքը հայտնաբերվում է հետին կատարներում, իսկ եթե արտաքին անցքը այդ գծից վեր է, ապա ներքին խուղակային անցք պետք է փնտրել առաջային կիսաշրջագծի կատարներում: Երբեմն նկատվում են նաև շեղումներ: Արտաքին անցքի՝հետանցքից ունեցած հեռավորությամբ երբեմն հնարավոր է դատել խուղակային ուղու՝արտաքին սեղմանի հանդեպ տեղակայման խորության մասին: Իհարկե սա գլխավոր կողմնորոշիչը չէ, արտաքին սեղմանից ներս տեղակայված կամ նրա ոչ մեծ մասով անցնող ուղին  հաճախ ունենում է հետանցքի մոտ տեղակայված արտաքին անցք:

Սուր պարապրոկտիտի հետևանքով առաջացած ուղիղ աղիքի խուղակները հիմնականում մեկ արտաքին անցք են ունենում: Հետանցքից աջ կամ ձախ տեղակայված անցքերը պայտաձև խուղակի դեպքում են առաջանում: Բազմաթիվ արտաքին անցքերի առկայությունն ավելի բնորոշ է որև է յուրահատուկ գործընթացի: Զննման ժամանակ որոշվում է խուղակից եկող արտադրության քանակը և բնույթը: Սովորական պարապրոկտիտը բնորոշվում է դեղնավուն գույնի, անհոտ թարախանման արտադրությամբ: Եթե ախտահարված հատվածը սեղմելիս առատ թարախ է արտադրվում, ապա խուղակի ուղղությամբ առկա են խոռոչ կամ խոռոչներ:
Տուբերկուլյոզային գործընթացն ուղեկցվում է խուղակից եկող առատ, հեղուկ արտադրությամբ: Ակտինոմիկոզի դեպքում արտադրությունը քիչ է, երբեմն՝կտորներով: Խուղակային անցքերը մի քանիսն են, խուղակային ուղիները ավելի  երկար են և լավ  են  շոշափվում  շեքի և հետանցքի մաշկի տակ:

Արտաքին անցքերի շրջակայքում մաշկն ունենում է կապտավուն երանգ: Բավականին հազվադեպ է պատահում չարորակ զարգացում, որի դեպքում խուղակից եկող արտադրության բնույթը փոխվում է. այն դառնում է արյունային՝լորձի խառնուրդով: Արտաքին զննման ժամանակ պետք է ուշադրություն դարձնել շեքի ձևախախտումներին, սպիների առկայությանը, հետանցքի փակ թե բաց լինելուն,  հարհետանցքային մաշկի կակղեցմանը, քորելու հետևանքով առաջացած հետքերին: Եթե հիվանդը գանգատվում է գազերից և կղանքի վատ պահումից, ապա անհրաժեշտ է կատարել հարհետանցքային մաշկի և կրեմաստերային ռեֆլեքսների ստուգում` զննաձողի կամ ոչ սուր ասեղի օգնությամբ մաշկի վրա գծեր անցկացնելու միջոցով: Սա պետք է կատարել ուղիղ աղիքի մատնային հետազոտությունից և շոշափումից առաջ:
Հարհետանցքային շրջանի և շեքի շոշափումը թույլ է տալիս որոշել խուղակի ուղղությամբ առաջացած սպիավոր գործընթացի մակարդակը: Երբ խուղակային ուղին ենթամաշկ-ենթալորձային շերտում է, այսինքն ներսեղմանային տեղակայում ունի, կամ անցնում է հետանցքային սեղմանի ոչ մեծ մասի միջով, ապա այն կարելի է հեշտությամբ որոշել արտաքին խուղակային անցքից դեպի ուղիղ աղիք գնացող ձգանի ձևով: Իսկ երբ խուղակային ուղին  անցնում է արտաքին սեղմանի  ավելի խոր մասերով և չի որոշվում շոշափման ժամանակ, կարելի է հստակ ասել, որ խուղակը բարձր միջսեղմանային կամ նույնիսկ արտասեղմանային է: Շոշափման ժամանակ  հայտնաբերվում են  ներսփռանքներ, ներհոսքեր:

Ուղիղ աղիքի մատնային հետազոտությունը բազմակողմանի տեղեկատվություն է տալիս: Առաջին հերթին որոշվում է ուղիղ աղիքի սեղմանի լարվածությունը հետանցքի կամային և ոչ կամային սեղմումների ժամանակ: Խուղակների երկարատև գոյությունը, բորբոքային գործընթացի սրացումները, նախորդած վիրահատական միջամտությունները հաճախ հետանցքային սեղմանի անբավարարություն են առաջացնում, ուստի հետազոտության այս տեսակը շատ կարևոր է:
Մատնային հետազոտությամբ որոշվում է խուղակի ներքին բացվածքի տեղակայումը. այն սովորաբար գտնվում է մորգանյան կատարներից մեկում: Ըստ ներքին անցքի տեղակայման՝խուղակը կոչվում է հետին, առաջային, կողմնային:
Հիմնականում, 65% դեպքերում, խուղակները լինում են հետին: ՈՒղիղ աղիքի մատնային հետազոտությունը  կարելի է  լրացնել շեքի կողմից կատարվող շոշափմամբ, այսինքն կատարել երկձեռքանի հետազոտություն: Մատնային հետազոտությամբ կարելի է հայտնաբերել ուղիղ աղիքի հետանցքային խողովակի, շագանակագեղձի և այլ հիվանդություններ: Կանանց մոտ  կատարվում է հեշտոցային քննություն: Դեպի հեշտոց գնացող խուղակային ուղու, ուղիղ աղիքհեշտոցային միջնապատի վիճակի մասին կարելի է դատել ուղիղ աղիքի և հեշտոցի միաժամանակյա հետազոտության դեպքում: Ուղիղ աղիքի խուղակով բոլոր հիվանդների մոտ պետք է կատարել ներկանյութով փորձ, այդ նպատակով ամենից հաճախ օգտագործվում է մեթիլեն կապույտի 1%-անոց լուծույթ:

Ներկը նշում է խուղակի ներքին անցքը: Կատարի ներկումն ամենից լավ երևում է անոսկոպիայի ժամանակ: Ջրածնի պերօքսիդի ավելացման դեպքում ներքին անցքի ներկման բացակայությունը վկայում է  ներքին անցքի շրջանում ուղին ժամանակավորապես փակող բորբոքային գործընթացի մասին:
Նմանատիպ իրավիճակում պետք է նշանակել հականեխիչ լուծույթներով խուղակային ուղու լվացումներ մի քանի օրվա ընթացքում, իսկ այնուհետև կրկնել ներկանյութով փորձը: Փորձի բացասական արդյունքի դեպքում ուղին և ներքին անցքը հայտնաբերելու նպատակով ֆիստուլոգրաֆիա նշանակելը նպատակահարմար չէ: Հետազոտությունը արդյունավետ է լինում խուղակի լավ անցանելիության դեպքում:

Մաշկի վրա խուղակային անցքի առկայության դեպքում անպայման կատարվում է ևս մեկ հետազոտություն՝ խուղակի զոնդավորում: Այն տեղեկություններ է տալիս խուղակային ուղու ուղղության, հյուսվածքներում դրա ճյուղավորումների, թարախային խոռոչների, խուղակային ուղու և արտաքին սեղմանի հարաբերության մասին: Օգտագործում են  կոճակավոր մետաղյա զննաձող, որն զգուշությամբ ներմուծում են արտաքին խուղակային անցքի մեջ, այնուհետև առաջ են մղում այն՝հսկելով ազատ ձեռքի՝աղիք մտցրած ցուցամատի միջոցով: Ձեռքի կոպիտ շարժումներից պետք է խուսափել. դրանք ոչ միայն շատ ցավոտ են, այլև վտանգավոր, եթե զննաձողը սխալ ուղղությամբ տեղաշարժվի: Երբ խուղակն ունենում է կարճ և ուղիղ ուղի, զննաձողն ազատ անցնում է աղիքի լուսանցք: Եթե ուղին ոլորուն է, ապա հաճախ հնարավոր չի լինում զննաձողով թափանցել ներքին անցք: Թարախային խոռոչի առկայության դեպքում զննաձողը տատանվում է:

Բազմաթիվ արտաքին խուղակային անցքերի դեպքում սովորաբար զոնդավորվում են բոլոր ուղիները:
Եթե խուղակը ներսեղմանային կամ ոչ խորը միջսեղմանային է, զննաձողն անցնում է հետանցքային ուղու ուղղությամբ: Եթե խուղակային ուղին բարձր է, ապա զննաձողն ուղղվում է դեպի վերև՝ուղիղ աղիքին զուգահեռ: Աղիք մտցրած մատի և զննաձողի միջև հյուսվածքային կամրջակի հաստությամբ կարելի է դատել խուղակային ուղու և հետանցքի արտաքին սեղմանի հարաբերության մասին: ՈՒղիղ աղիքի խուղակներով հիվանդների ռեկտոռոմանոսկոպիան ուսումնասիրում է ուղիղ աղիքի լորձաթաղանթը  և հայտնաբերում է հարակից հիվանդությունները (նորագոյացություններ, ոչ սպեցիֆիկ բորբոքային հիվանդություններ և այլն): Եթե զննման ժամանակ բժշկի մոտ ուղիղ աղիքի միջսեղմանային կամ արտասեղմանային խուղակի առկայության կասկած է առաջացել, հետազոտությունը պետք է լրացնել ֆիստուլոգրաֆիայով: 

Բարիումային հոգնայի եղանակով կատարվող ռենտգեն հետազոտությունը ուղիղ աղիքի խուղակի ախտորոշման ժամանակ օգտագործվում է քրոնիկ պարապրոկտիտը այլ հիվանդություններից տարբերակելու նպատակով: Հետանցքային սեղմանի ֆունկցիայի գնահատման արդյունավետ մեթոդը սֆինկտերոմետրիան է: ՈՒղիղ աղիքի խուղակի առկայության դեպքում հետազոտության հիմնական մեթոդներն են արտաքին զննումը, շոշափումը, ուղիղ աղիքի և հետանցքային ուղու մատնային հետազոտությունը, ներկանյութով փորձը, աղիքի զոնդավորումը, անոսկոպիան, ռեկտոռոմանոսկոպիան, իսկ բարձր խուղակների, առատ արտադրության և զննաձողի տատանման դեպքում՝ֆիստուլոգրաֆիան:

Տարբերակիչ ախտորոշում: ՈՒղիղ աղիքի խուղակները հիմնականում տարբերակում են հետևյալ հիվանդություններից` հարուղիղաղիքային բջջանքի բուշտ, սրբոսկրի և պոչուկի ոսկրածուծաբորբ /օստեոմիելիտ/, տուբերկուլյոզային խուղակներ, Կրոնի հիվանդության ժամանակ առաջացող խուղակներ, էպիթելային պոչուկային ուղի:

Հարուղիղաղիքային բջջանքի բուշտերը տերատոմաներ են, որոնք հաճախ թարախակալվում են և տարածվում դեպի դուրս՝հարհետանցքային շրջանում ձևավորելով խուղակ, որը պետք է տարբերակել  պարապրոկտիտից: ՈՒղիղ աղիքի մատնային հետազոտումը և շեքի շրջանի մաշկի շոշափումը բշտային  գոյացության առկայության դեպքում թույլ է տալիս հայտնաբերել պինդ, հստակ սահմաններով գոյացություն: Բուշտերը հաճախ խուղակի միջոցով դրենավորվում են դեպի մաշկ և աղիքի հետ կապ չի հայտնաբերվում: Բայց երբեմն  բուշտը կարող է  միաժամանակ բացվել դեպի մաշկ և  աղիք՝ ձևավորելով լրիվ խուղակ: Սովորաբար աղիքի լուսանցքում ներքին բացվածքը լինում է կատարների մակարդակից վեր:

ՈՒղիղ աղիքի սովորական  խուղակից թարախային արտադրությունը սակավ է, իսկ բուշտ գոյացությունից կարող է լինել թարախային բնույթի  առատ արտադրություն, որն մածուցիկ է և դոնդողանման: Բուշտի ժամանակ ռեկտոմանոսկոպիա անելիս աղիքի որևէ պատը այտուցված է լինում,որը  նեղացնում է աղիքի լուսանցքը: Արդյունավետ է ռենտգեն հետազոտությունը, ֆիստուլոգրաֆիայի ժամանակ բշտի խոռոչը լցված է, սահմանները հստակ են և հարթ, որով տարբերվում է պարապրոկտիտի ժամանակ լցված խոռոչից, որի սահմանները հստակ չեն: Ռենտգեն հետազոտման ժամանակ հայտնաբերվում է հարուղիղաղիքային տարածության լայնացում:Արդյունավետ է նաև հաստուղիղաղիքային բջջանքի գերձայնային հետազոտություն:

Կոնքի ոսկրերի ոսկրածուծաբորբը շեքի շրջանում կարող է խուղակներ առաջացնել: Քրոնիկ պարապրոկտիտի ժամանակ խուղակի արտաքին բացվածքը սովորաբար մեկն է լինում, օստեոմիելիտի ժամանակ՝մի քանիսը, որոնք հիմնականում տեղակայված են հետանցքից հեռու և ուղիղ աղիքի հետ կապ չունեն: Ճիշտ ախտորոշել հնարավոր է միայն կոնքի շրջանի ռենտգեն քննությունից հետո:

Շողասնկախտի /ակտինոմիկոզի/ ժամանակ խուղակները սովորաբար շատ են,  և  երկար. դրանք  շոշափվում են շեքի շրջանից և աղիքի հետ կապ չունեն: Մաշկը արտաքին բացվածքի շուրջը ունի կապույտ երանգ: Խուղակից  արտադրությունը առատ չէ:

Թոքերի տուբերկուլյոզի ժամանակ ուղիղ աղիքում ձևավորվոմ են բանալ խուղակներ. սպեցիֆիկ գործընթացի մասին կարելի է խոսել այն ժամանակ, երբ խուղակից առատ թարախային արտադրություն լինի: Հյուսվածքաբանական հետազոտությամբ հայտնաբերվում են բազմաքանակ միաձուլվող հատիկուռուցքներ /գրանուլոմաներ/: Կրոնի հիվանդության ժամանակ խուղակները առաջանում են որպես բարդություններ: Կրոնի հիվանդությանը բնորոշ է խոց-ճաքերի առկայությունը աղիքում, իսկ սովորական խուղակների ժամանակ աղիքում բորբոքային փոփոխություններ հիմնականում չեն լինում :

Հաճախ հարկ է լինում ուղիղ աղիքի խուղակները տարբերակել պոչուկի էպիթելային ուղու ժամանակ առաջացած խուղակներից, հատկապես երբ դրանք բացվում են հետանցքի մոտ: Տարբերակիչ ախտանիշ է էպիթելային ուղու առաջային բացվածքների հայտնաբերումը:
Հազվադեպ  հանդիպում է խուղակի չարորակ զարգացում, այդ դեպքում խուղակից լինում է արյունային և լորձային առատ արտադրություն: Նման դեպքերում խուղակից վերցված քսուքի հյուսվածքաբանական քննություն են կատարում:

Դասակարգում:

1.    Ըստ ախտապատճառի՝
-    սպեցիֆիկ,
-    ոչ սպեցիֆիկ,
-    հետվնասվածքային:

2. Ըստ բորբոքային գործընթացի ընթացքի՝
-    քրոնիկ,
-    քրոնիկ կրկնվող:

3. Ըստ ներքին բացվածքի տեղակայման՝
-    առաջային,
-    հետին,
-    կողմնային:

4. Ըստ խուղակի սեղմանի մկանաթելերի հարաբերության՝
-    ներսեղմանային,
-    միջսեղմանային,
-    արտասեղմանային:

Բուժում: Խուղակների բուժման արմատական մեթոդը վիրահատությունն է: Իհարկե կան նաև վիրահատության հակացուցումներ. դա հիմնականում օրգան-համակարգերի ծանր, քրոնիկ բարդ հիվանդություններն են:

ՈՒղիղ աղիքի խուղակների վիրահատությունների ամենատարածված ձևերն են`

1.    խուղակի բացազատում  դեպի ուղիղ աղիքի լուսանցք.

2.    խուղակի բացահատում դեպի ուղիղ աղիքի լուսանցք (Գաբրիելի վիրահատություն).

3.    խուղակի բացահատում դեպի ուղիղ աղիքի լուսանցք` թարախակույտերի բացումով և դրենավորմամբ.

4.    խուղակի բացահատում դեպի ուղիղ աղիքի լուսանցք վերքի հատակի կարումով.

5.    խուղակի բացահատում լիգատուրայի անցկացմամբ.

6.    խուղակի բացահատում ուղիղ աղիքի հեռադիր հատվածի լորձաթաղանթի տեղափոխմամբ՝խուղակի ներքին անցքը վերացնելու նպատակով:

Վիրահատական եղանակի ընտրությունը հիմնավորվում է ըստ`

1.    հետանցքի արտաքին սեղմանի նկատմամբ խուղակային ուղու տեղակայման հարաբերության.
2.    աղիքի պատում, ներքին անցքի շրջանում և խուղակի ուղղությամբ սպիավոր գործընթացի զարգացման աստիճանի.
3.    հարուղիղաղիքային բջջանքում թարախային խոռոչների և ներսփռանքների առկայության:
Խուղակի ուղիղ աղիքի լուսանցք բացազատող վիրահատությունը սովորաբար կատարվում է ենթալորձային և եզրային խուղակների դեպքում, երբ ուղին տեղակայված է սեղմանից ներս և շատ մակերեսային, այն շրջապատված չէ սպիներով: Այս դեպքում խուղակային ուղու բացազատումն ամբողջ երկայնքով, ներքին անցքի վերացմամբ բավարար է հիվանդի բուժման համար:

Ներսեղմանային խուղակների դեպքում հիմնականում կիրառվում է խուղակի՝դեպի ուղիղ աղիքի լուսանցք բացահատող վիրահատություն: Այս եղանակը հեղինակի անունով կոչվում է Գաբրիելի վիրահատություն: Վիրահատության իմաստը այն է, որ արտաքին անցքից ուղին ներկելուց և նրա միջով զննաձող անցկացնելուց հետո կատարվում է խուղակային ուղու բացազատում: Հետագայում խուղակը խնայողաբար բացահատվում է արտաքին և ներքին անցքերի հետ միասին, իսկ վերքին տրվում է եռանկյունու ձև, որի գագաթն ուղղված է դեպի աղիքի լուսանցք, իսկ հիմքը տեղակայված է հարհետանցքային մաշկի վրա:  Այսպիսով, ստացվում է, որ վերքի մակերեսը, աղիքի լուսանցքում ավելի փոքր է,  քան մաշկի վրա: Վերքի այս տեսակը նպաստում է, որ  վերքն ամբողջ երկայնքով հավասարաչափ լավանա, քանի որ աղիքի լուսանցքում դրանք ավելի դժվար են լավանում, քան մաշկի վրա: Երբեմն խուղակի հատումը կատարվում է զոնդի վրա, այս դեպքում խուղակային ուղին արտաքին և ներքին անցքերի հետ միասին հեռացվում է որպես մեկ համալիր` չբացելով խուղակի լուսանցքը: Այս վիրահատության ժամանակ պետք չէ խորանալ ստորադիր հյուսվածքների մեջ, քանի որ կարող է վնասվել հետանցքի սեղմանը:

Հարուղիղաղիքային բջջանքում թարախակույտերի առկայության դեպքում կատարվում է դրանց բացում զննաձողով և պատերի քերում ֆոլկմանի սուր գդալով: ՈՒղիղ աղիքի միջսեղմանային խուղակների վիրահատությունների ժամանակ միշտ բացազատվում է հետանցքի սեղմանը: Եթե հարուղիղաղիքային բջջանքում չկան թարախակույտեր, խուղակի ուղղությամբ սպիացման գործընթացը թույլ է արտահայտված, ապա սովորաբար կատարվում է խուղակի բացահատում արտաքին և ներքին անցքերի հետ միասին, վերքի մաշկա-լորձային եզրերը խնայողաբար բացահատվում են` նրան եռանկյան ձև տալով, որի հիմքը գտնվում է մաշկի վրա: Վերքը կարվում է առանց լորձաթաղանթի և մաշկի:

Թարախակույտերի առկայության դեպքում վերքի կարումը կարող է բարդանալ թարախակալման և հետանցքային սեղմանի անբավարարության հետագա զարգացմամբ: Այդ պատճառով նման դեպքերում կարերը դրվում են միայն սեղմանի հատված թելերի վրա, այսինքն վերքը մասամբ է կարվում, բացված թարախակույտերն առանձին են դրենավորվում:
Որոշ դեպքերում միջսեղմանային խուղակը բարդացած է լինում սպիավոր գործընթացով և հարուղիղաղիքային բջջանքում թարախային խոռոչների առկայությամբ: Սա հաճախ է նկատվում կրկնվող պարապրոկտիտի ժամանակ: Այս դեպքերում կատարվում է խուղակի բացահատում ուղիղ աղիքի լուսանցքի մեջ՝առանց վերքը կարելու:
 
Թարախակույտերի բացում և դրենավորում: Հետանցքային սեղմանի խորը մասով անցնող միջսեղմանային խուղակները երբեմն գնահատվում են որպես արտասեղմանային, և դրանց վերացման համար օգտագործվում է լիգատուրայի մեթոդը: Արտասեղմանային խուղակները բարձր են տեղակայված և ուղին անցնում է հետանցքի սեղմանից դուրս: Վիրահատության եղանակը սովորաբար պայմանավորված է խուղակի բարդության աստիճանով: Եթե խուղակը ուղիղ է, հարուղիղաղիքային բջջանքում չկան թարախակույտեր և թարախային խոռոչներ, սպիներ, ապա կարելի է բացահատել ուղին և կատարել ուղիղ աղիքի հեռադիր հատվածի լորձաթաղանթի պլաստիկ տեղափոխում: Թարախակույտերի առկայությամբ և աղիքի պատի,  հարուղիղաղիքային բջջանքի սպիավոր փոփոխություններով արտասեղմանային խուղակները հիմնականում բուժվում են խուղակի բացահատման և լիգատուրայի անցկացման եղանակով, հատկապես եթե ներքին բացվածքը տեղակայված է հետին կիսաշրջագծով:

Վիրահատությունը կատարվում է հետևյալ կերպ` խուղակային ուղին ներկվում է մեթիլեն կապույտով, խուղակի անցքի շուրջը կատարվում է մաշկի և բջջանքի երիզող կտրվածք, ուղին ձգանի ձևով առանձնացվում է մինչև թարախային խոռոչը, որը հաղորդակցվում է ուղիղ աղիքի լուսանցքի հետ: Խոռոչի պատը քերվում է սուր գդալի օգնությամբ և մշակվում  հականեխիչ նյութերով: Հետո աղիք է մտցվում ուղիղաղիքային հայելի, բացահատվում է  խուղակի ներքին բացվածքը, հետանցքային ուղին և հարուղիղաղիքային բջջանքը պատող հյուսվածքը նեղ շերտով, որի վրա դրվում է լիգատուրան: Շեքային վերքը երկարացվում է մինչև շեքի նետաձիգ կարը, ընդ որում կտրվածքի խորությունը պետք է հասնի ուղիղ աղիքի սեղմանի մկանային օղին: Աղիքի պատի անցքի միջով անց է կացվում հաստ մետաքսյա լիգատուրա: Այն դրվում է հետանցքային ուղու՝նախապես պատրաստված հարթակի վրա և թելով կապվում է:

Երկրորդ հանգույցը կապվում է որպես ժապավենակապ, որը թույլ է տալիս պարբերաբար քանդել հանգույցները և ձգելով կապել: 10 – 14 օր հետո վերքը լցվում է հատիկավոր հյուսվածքով, իսկ լիգատուրան այդ ընթացքում լիովին կտրում է արտաքին սեղմանի թելերը: Մնացած հյուսվածքի 5-6մմ հաստության կամրջակը հատվում է սուր եղանակով, հեռացնում են լիգատուրան և կատարում են հետանցքային ուղու վերքի զննում: Որպես բարդություն կարող է առաջանալ հետանցքային սեղմանի հետվիրահատական անբավարարություն, որը միշտ չէ, որ պայմանավորված է վիրահատության բնույթով կամ հետվիրահատական շրջանի շեղումներով:

Լիգատուրային եղանակը հաճախ կիրառվում է կրկնվող խուղակների դեպքում, երբ հետանցքային սեղմանի ֆունկցիան արդեն խանգարված է նախորդ վիրահատությունների և բորբոքային գործընթացների հետևանքով առաջացած սպիավոր փոփոխությունների  պատճառով: Արտասեղմանային խուղակների ժամանակ կարելի է կիրառել ուղիղ աղիքի հեռադիր հատվածի լորձաթաղանթը տեղափոխող պլաստիկ վիրահատություններ:
 
Կանխատեսում: ՈՒղիղ աղիքի եզրային, ենթալորձային ոչ բարձր միջսեղմանային խուղակների վիրահատական բուժումն արդյունավետ է և չի ուղեկցվում որևէ լուրջ բարդություններով:  Բարձր տեղակայված խուղակները (խորը միջսեղմանային և ատրասեղմանային) նույնպես կարող են բուժվել առանց ֆունկցիոնալ խանգարումների: Կրկնվող խուղակների երկարատև բորբոքումները, թարախակույտերը աղիքի պատում, սեղմանում և հարուղիղաղիքային բջջանքում սպիավոր փոփոխությունների առկայությունը նկատելիորեն ազդում են բուժման արդյունքների վրա: Այստեղից հետևություն` ուղիղ աղիքի խուղակների  վիրահատությունները պետք է կատարվեն ժամանակին և  հատուկ մասնագիտացված բաժանմունքներում՝հմուտ  կոլոպրոկտոլոգների կողմից:

Վիրահատությունից հետո հիմնական բարդությունները խուղակի կրկնությունները և հետանցքային սեղմանի անբավարարությունն են: Կրկնության պատճառ կարող են լինել վիրահատության եղանակի սխալ ընտրությունը, տեխնիկական սխալները, ինչպես նաև հետվիրահատական խնամքի թերությունները: