Վենսանի խոցամեռուկային ստոմատիտը վարակական հիվանդություն է, որի հարուցիչներն են իլիկաձև ցուպիկը (Bacillus fusiformis) և Վենսանի սպիրոխետը (բորելիա – Borellia vincentii): Գրականության մեջ հանդիպում են նաև հիվանդության այլ անվանումներ՝ խոցային ստոմատիտ, խոցամեռուկային ստոմատիտ, խրամատային բերան, Պլաուտ-Վենսանի ստոմատիտ, խոցաթիթեղային ստոմատիտ և այլն: Եթե հիվանդությունը տեղակայված է միայն լինդերի վրա, այն բնորոշվում է որպես Վենսանի գինգիվիտ, լնդերի և բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի միաժամանակյա ախտահարման դեպքում՝ Վենսանի ստոմատիտ, իսկ պրոցեսի մեջ քմային նշիկների ընդգրկման ժամանակ՝ Վենսանի անգինա:

Պատճառագիտությունը - Վենսանի խոցամեռուկային գինգիվոստոմատիտի հարուցիչները պատկանում են բերանի խոռոչի ռեզիդենտ ֆլորային (մշտապես ապրող) և փոքր քանակությամբ հայտնաբերվում են նորմայում բոլոր մարդկանց մոտ (ատամների առկայության դեպքում):

Հիվանդության առաջացման խնդրում, որպես օրենք, որոշիչ նշանակություն ունի վարակի նկատմամբ օրգանիզմի դիմադրողականության անկումը: Վերջինս ծագում է մրսելու, ընդհանուր հիվանդության, գերհոգնածության, անբավարար սնման հետևանքով: Օրգանիզմում սպեցիֆիկ և ոչ սպեցիֆիկ պաշտպանության մեխանիզմների խախտման ժամանակ բարձրանում է ֆուզոբակտերիաների և սպիրոխետների քանակը և վիրուլենտականությունը, իսկ բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի ամբողջականության խախտումը տարբեր մեխանիկական գործոնների ազդեցության հետևանքով պայմաններ է ստեղծում միկրոօրգանիզմների ներխուժման համար: Բերանի խոռոչի ոչ հիգիենիկ վիճակի ժամանակ առկա վեր- և ստորլնդային ատամնաքարերը խոչընդոտում են էպիթելի մակերեսային շերտի բնականոն անջատմանը, գրգռում լինդը և փակելով լնդային գրպանի մուտքը, այնտեղ ստեղծում են բարենպաստ պայմաններ անաէրոբ վարակի զարգացման համար: ՀԻվանդությունը համարվում է ոչ կոնտագիոզ :

Կլինիկական պատկերը:
Վենսանի ստոմատիտով գերազանցապես տառապում են երիտասարդ /17-30 տարեկան/ տղամարդիկ: Հիվանդությունը կրում է սեզոնային բնույթ և ավելի հաճախ զարգանում է աշնանը կամ գարնանը: Կլինիկորեն տարբերում են հիվանդության սուր և քրոնիկական ընթացք, իսկ ըստ ծանրության` թեթև, միջին և ծանր ձևերը : Հիվանդության սկզբում հիվանդը նշում է հետևյալ գանգատները՝ ցավ բերանի խոռոչում, հատկապես սնունդ ընդունելիս, լնդային արյունահոսություններ, բարձր թքարտադրություն, նեխային հոտ բերանի խոռոչում և ընդհանուր թուլություն: Շրջանային ավշային հանգույցները շոշափման ժամանակ մեծացած են, ցավոտ, խիտ կազմության, բայց շարժուն: Մեծ մասամբ հիվանդությունն ուղեկցվում է ջերմության բարձրացումով մինչև 37,5-380C, հատկապես առաջին 2-3 օրը: Արյան պատկերում զգալի փոփոխություններ չեն հայտնաբերվում և միայն ձգձգված դեպքերում նկատվում է լեյկոցիտոզ և ԷՆԱ-ի արագացում: Կատարային երևույթները լորձաթաղանթի վրա արագ փոխակերպվում են խոցայինների: Լնդերը դառնում են այտուցված, գերարյունային, խիստ ցավոտ և հեշտ արյունահոսում են : Դիտվում է լնդեզրի և միջատամնային պտկիկների էպիթելի խամրեցում, հետագա մեռուկացումով: Ախտահարված օջախի մակերեսը պատված է մոխրադեղնավուն հեշտությամբ հեռացվող փառով: Հետագայում ախտահարված լնդեզրը ամբողջությամբ չի վերականգնվում և մնում է ձևափոխված: Ամենից հաճախ ախտահարվում են ստորին երրորդ աղորիքների շրջանները: Ալվեոլյար ելունից մեռուկը տարածվում է ռետրոմոլյար շրջան, հաճախ առաջացնելով տրիզմ ցավեր կլման ժամանակ: Այտի լորձաթաղանթի վրա խոցերը կարող են մեծանալ /մինչև 5-6 սմ/ և խորանալ: Դրանց եզրերը անհարթ են և փափուկ, հատակը պատված է մոխրականաչավուն, գարշահոտ մեռուկային փառով, որի հեռացումից հետո մերկանում է խոցի փխրուն արյունահոսող հատակը: Խոցի եզրերի և հատակի շրջանում կարծրացում չի դիտվում: Շրջակա հյուսվածքները այտուցված են և գերարյունային:

Հիվանդության ծանր ընթացքի դեպքում խոցեր կարող են առաջանալ նաև լեզվի մեջքին և կողմնային մակերեսներին, փափուկ ու կարծր քիմքի վրա: Կարծր քիմքի վրա խոցերը արագ հանգեցնում են լորձաթաղանթի բոլոր շերտերի մեռուկացմանը և ոսկրի մերկացմանը: Բկի մեկուսացված ախտահարումները (Վենսանի անգինա), որպես օրենք լինում են միակողմանի և հազվադեպ են հանդիպում: Բացի խոցային ձևից, հանդիպում են նաև Վենսանի անգինայի կեղծթաղանթային կամ դիֆթերոիդ ձևերը: Պրոցեսը սովորաբար տեղակայվում է միայն նշիկների վրա, որտեղ առաջանում է հաստ մոխրադեղնավուն թաղանթ: Նրա ծայրային հատվածում բորբոքային երևույթները գրեթե բացակայում են, իսկ թաղանթի հեռացումից հետո մնում են հատիկավորումներ, որոնք դանդաղ էպիթելավորվում են: Հիվանդությունը, մերթ ընդ մերթ մարելով և սրանալով, կարող է շարունակվել ամիսներ և տարիներ, ի վերջո պատճառ հանդիսանալով ատամնաբնային ելունի և ատամների կորստի: Հիվանդության ինքնաբուժում տեղի չի ունենում:

Երբ բուժում չի անցկացվում կամ այն լինում է անարդյունավետ, զարգանում է Վենսանի խոցամեռուկային ստոմատիտի քրոնիկական ձևը, որի ժամանակ ընդհանուր ախտանիշները բացակայում են: Հիվանդներին անհանգստացնում են լնդերի ցավոտություն և արյունահոսություն, տհաճ հոտ բերանի խոռոչից: Հիվանդության կլինիկական պատկերը աղավաղված է: Լինդը այտուցված է, հիպերեմիկ, նրա խոցոտված եզրը հաճախ խտացած է, մեռուկացած օջախները հիմնականում տեղակայվում են միջատամնային հատվածներում: Լնդեզրի զոնդավորման ժամանակ շոշափվում է մերկացած ոսկրը: Ավշային հանգույցները կարծրացած են, թույլ ցավոտ, հիվանդության երկարատև ընթացքի ժամանակ /4-8 ամիս/ դրանք ձեռք են բերում աճառանման կոնսիստենցիա:
 
Հիվանդությանը բնորոշ է մանրէային ֆլորայի պատկերը մակերեսային շերտում. բացի բերանի խոռոչի մշտական ֆլորայից, դիտվում է սպիրոխետների և ֆուզոբակտերիաների առատություն, իսկ խորը շերտերում դիտվում են ֆուզոսպիրոխետների մաքուր կուլտուրաներ:
Տարբերակիչ ախտորոշումը: Խոցամեռուկային ստոմատիտը տարբերակում են
1) արյան հիվանդություններից (լեյկոզ, ագրանուլոցիտոզ, վարակական մոնոնուկլեոզ),
2) ալլերգիկ ստոմատիտից
3) սնդիկային թունավորումներից

1) Կլինիկական տարբերությունների հետ մեկ տեղ (ԲԽԼ-ի գունատություն, հեմոռագիաների առկայություն, լեյկեմիկ ներսփռանքներ, արտահայտված և երկարատև արյունահոսություն), որոշիչ են համարվում լեյկոզի և ագրանուլոցիտոզի ժամանակ ծայրամասային արյան փոփոխությունները:
2) Վենսանի խոցա-նեկրոտիկ գինգիվո-ստոմատիտը  ալերգիկ ստոմատիտից տարբերակում են անամնեզի տվյալների, կլինիկական արտահայտությունների և բակտերիոսկոպիկ հետազոտությունների հիման վրա:
3) Բերանի խոռոչում Վենսանի ստոմատիտին նման խոցային ստոմատիտ կարող է առաջանալ սնդիկային թունավորումների ժամանակ: Սնդիկի հետ կոնտակտի կասկածի դեպքում անհրաժեշտ է մեզի հետազոտություն:

ԲԽԼ-ի խոցա-նեկրոտիկ ախտահարումները կարող են ծանրացնել սպեցիֆիկ հիվանդությունների (սիֆիլիս, ՄԻՎ-վարակ) կամ չարորակ նորագոյացությունների (քաղցկող, սարկոմա) ընթացքը:
Նշված հիվանդությունների տարբերակելու ժամանակ հնարավոր սխալներից խուսափելու համար անհրաժեշտ է կատարել հիվանդի լիարժեք հարցում, հաշվի առնել ոչ միայն տեղային, այլև ընդհանուր կլինիկական արտահայտությունները, կատարել արյան ընդհանուր քննություն, իրականացնել սպեցիֆիկ ռեակցիաներ (սիֆիլիսի համար):

Բուժում:
Հիվանդության թեթև ընթացքի դեպքում տեղային բուժումը բավարար է: Այն անհրաժեշտ է իրականացնել ներարկային անզգայացման պայմաններում (ներսփռական կամ հաղորդչական), սակայն չի կարելի ներարկումը կատարել խոցին մոտ հատվածում: Տեղային բուժումն ընդգրկում է մեխանիկական գրգռիչների հեռացումը (ատամների և պրոթեզների սուր եզրերի, ատամնաքարեր, փառեր, մեռուկացած հյուսվածքներ) և ներգործությունը մանրէային ֆլորայի վրա: Ամբողջ բերանի խոռոչը, հատկապես լնդային եզրերը, լնդագրպանները և խոցերը, մշակում են  հականեխիչների /պերօքսիդի 0.5%, քլորամինի 0.25%/, ինչպես նաև հակամանրեային  դեղամիջոցների /քլորհեքսիդին 0.06%, մետրոնիդազոլ 0.5%/ գոլ լուծույթներով: Խոցերի մակերեսները մաքրում են պրոթեոլիտիկ ֆերմենտների միջոցով /տրիպսին, խիմոտրիպսին, լիզոամիդազա/: Լորձաթաղանթի ախտահարված շրջանների վրա ապլիկացիաների տեսքով տեղադրում են “Մետրոգիլ-դենտա” հելը օրը 2 անգամ 15-ական րոպեով 7-10 օրվա ընթացքում: Տանը հիվանդը պետք է կատարի ողողումներ հակամանրեային դեղամիջոցներով և “Մետրոգիլ-դենտա”- ի ապլիկացիաներ ախտահարված օջախներին:

Պրոցեսի սուր փուլում խորհուրդ է տրվում խուսափել բերանի խոռոչում վիրահատական միջամտությունների կատարումից` ատամների հեռացում, լորձաթաղանթի կտրվածքներ և այլն: Միջին ծանրության և ծանր ախտահարումների ժամանակ անհրաժեշտ է ընդհանուր բուժում: Բուժման լավագույն միջոցը մետրոնիդազոլն է (տրիխոպոլ), որը նշանակում են ներքին ընդունման համար 0.25-ական գ, օրը երկու անգամ և 7-10 օր տևողությամբ: Լավ արդյունք է դիտվում նաև լայն սպեկտրի հակաբիոտիկների օգտագործման ժամանակ /լեվոմիցետին, սումամեդ/: Նշանակում են հակահիստամինային դեղամիջոցներ /տավեգիլ, սուպրաստին/: Հիվանդության ցանկացած ծանրության ընթացքի դեպքում ցուցված է վիտամինների (C և P), բարձր կալորիականությամբ սննդի, հեղուկի առատ ընդունում:
Ճիշտ բուժման դեպքում հիվանդների վիճակի լավացում դիտվում է 24-48 ժամ հետո: Հիվանդության ծանրության թեթև աստիճանի դեպքում խոցերի էպիթելավորումը ավարտվում է 3-6 օրը:
Հնարավոր են հիվանդության կրկնումներ, որոնք հաճախ առաջանում են բերանի խոռոչում  մնացած վարակի քրոնիկական օջախների կամ վնասվածքային գործոնների առկայության դեպքում, ինչպես նաև անբավարար հիգիենայի պատճառով:

 

 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին