Ստորին շրթունքի քաղցկեղը բավական հաճախ հանդիպող հիվանդություն է: Հիվանդների ավելի քան 90%-ը 50 տարեկանից բարձր տղամարդիկ են: Վերին շրունքի քաղցկեղը շատ ավելի հազվադեպ հանդիպող հիվանդություն է և կազմում է շրթունքի քաղցկեղի ընդամենը 2-5%:

Էթիոլոգիայի հիմնական պատճառներ են այնպիսի անբարենպաստ գործոնները ինչպիսիք են արևային ռադիացիայի երկարատև ազդեցությունը, լորձաթաղանթի քրոնիկ վնասվածքները, քիմիական և ջերմային ազդեցությունը: Հիմնական գործոններից է համարվում ծխախոտամոլությունը, որն ուղեկցվում է ինչպես ջերմային, այնպես էլ քիմիական ազդեցությամբ: 
Սրանք բոլորը բերում են նախաքաղցկեղային վիճակների (հիպերկերատոզ, ճաքեր, խոցեր, լեյկոպլակիաներ), որոնք էլ իրենց հերթին տարիքի հետ կարող են վերածվել քաղցկեղի: Շրթունքի քաղցկեղի համար օբլիգատ նախաքաղցկեղներ են համարվում դեստրուկտիվ չլավացող խոցերը, էրիթրոպլակիաները, պրոդուկտիվ լեյկոպլակիաները, պապիլոմաները:

Կանխարգելման հիմանական եղանակ է համարվում անբարենպաստ գործոնի վերացումը` ծխելու դադարեցումը, շուրթերին վիտամին A-ի քսուք անցկացնելը, էրոզիաների դեպքում սոլկոսերիլի քսուքի կիրառումը, ինչպես նաև պապիլոմաների և լեյկոպլակիաների, ինչպես նաև այլ նախաքղցկեղային հիվանդությունների վիրահատական բուժումը:
Հյուսվածաբանորեն 85-90% դեպքերում շրթունքի քաղցկեղը բարձրդիֆերենցված տափակբջջային եղջերացող քաղցկեղ է: Շուրջ 13% դեպքերում տափակբջջային չեղջերացող և միայն 2% դեպքերում բազալբջջային չդիֆերենցված քաղցկեղ:

Կլինիկական դրսևորմանը գրեթե միշտ նախորդում է նախաքաղցկեղային հիվանդությունը: Առավել հաճախ, նախաքաղցկեղի ֆոնի վրա ի հայտ է գալիս անհարթ եզարագծերով թմբիկ, որն անընդհատ մեծանում է և վերափոխվում կեղևով ծածկված դիսկաձև ամուր գոյացության: Կեղևը հեռացնելիս բացվում է էպիթելիումի խորանիստ շերտերի վարդակարմրավուն պտկիկաձև թեթև արնող մակերեսը: Այնուհետև գոյացության կոնսիստենցիան ավելի է ամրանում և ի հայտ է գալիս գոյացությունը շրջապատող պսակը: Սրան արդեն հաջորդում է ստորադիր շերտերի ինֆիլտրացիան և մակերեսի խոցոտումը:

Կլինիկորեն տարբերում են շրթունքի քաղցկեղի պապիլյար, խոցային և խոցային ինֆիլտրատիվ տեսակները: Ընդ որում վերջին երկու տեսակները բնորոշվում են առավել չարորակ ընթացքով: Մետաստազավորումը հիմանականում ընթանում է լիմֆոգեն ճանապարհով և հիմնականումսահմանափակվում է ռեգիոնար ավշային հանգույցների ախտահարմամբ: Հեռավոր մետաստազների հայտնվելու հավանականությունը բավականին ցածր է:
Մետաստազների ի հայտ գալը հաճախ կախված է հիվանդության երկարատևությունից, հյուսվածաբանական կառուցվածքից, տեղակայումից, կլինիկական ձևից, հիվանդի տարիքից և այլն:

Կլինիկական դասակարգումը.
T - առաջնային ուռուցք
Tx – տվյալները բավարար չեն առաջնային ուռուցքը գնահատելու համար
To - առաջնային ուռուցքը չի հայտնաբերվում
Tis – carcinoma in situ
T1 – ուռուցքի չափսը չի գերազանցում 2 սմ
T2 – ուռուցքի չափսը` 2-4 սմ
T3 – ուռուցքի չափսը 4 սմ-ից ավելի է, շրթունքի սահմաններում
T4 – ուռուցքի տարածում դեպի հարակից հյուսվածքներ (բերանի խոռոչ, լեզու, դեմքի մաշկ և այլն)
N – ռեգիոնար ավշային հանգույցներ
Nx – տվյալները բավարար չեն ռեգիոնար ավշային հանգույցների վիճակը    գնահատելու համար
No – ռեգիոնար ավշային հանգույցների ախտահարման մասին վկայող տվյալներ չկան
N1 - առկա են առանձին, մինչև 3սմ ախտահարված ռեգիոնար ավշային հանգույցներ ախտահարման կողմում
N2 - առկա են բազմաթիվ 3-6սմ չափերի ախտահարված ռեգիոնար ավշային հանգույցներ ախտահարման կողմում
N3 - առկա են 6սմ-ից մեծ ախտահարված ռեգիոնար ավշային հանգույցներ
M – հեռավոր մետաստազներ
Mx  - տվյալները բավարար չեն հեռավոր մետաստազներ հայտնաբերելու համար
Mo – հեռավոր մետաստազների մասին վկայող տվյալներ չկան
M1 - առկա են հեռավոր մետաստազներ

Ախտորոշումն իրականացվում է հիմնականում հյուսվածաբանական եղանակով, քանի որ, քննության համար անհրաժեշտ նյութի ստացումը տեխնիկական բարդություն իրենից չի ներկայացնում: Հիվանդության վաղ փուլերում շրթունքի քաղցկեղը անհրաժեշտ է տարբերակել նախաքաղցկեղային հիվանդություններից, ինչպեց նաև տուբերկուլյոզից և սիֆիլիսից:

Բուժումն իրականացնելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել հիվանդության փուլը, ինչպես նաև հիվանդության կլինիկակական ընթացքն ու հիվանդի տարիքը:
Հիվանդության I փուլում բուժման եղանակ կարող է հանդիսանալ մոտֆոկուսային (կարճ տիրույթային) ռենտգենաթերապիան (ԳՕԴ` 60-70 Գր.), կամ ուռուցքի կրիոդեստրուկցիան: II փուլում բուժումը սկսվում է կիսախորը կամ խորը ռենտգենաթերապիայից (ԳՕԴ` 60-70 Գր.): Ինչպես I այնպես էլ հիվանդության II փուլում բուժումը վիրահատական միջամտությունով սկսելը նպատակահարմար չէ: Այն դեպքերում, երբ անցկացված ճառագայթային բուժումից հետո մնում են մնացորդային ուռուցքային գոյացություններ անհրաժեշտ է կատարել շրթունքի ախտահարված հատվածի ռեզեկցիա կամ կրիոդեստրուկցիա: Միաժամանակ այս փուլերի համար ցուցված չէ նաև կանխարգելիչ լիմֆոդիսեցիան: Հիվանդության III և IV փուլերում բուժումը սկսվում է ուռուցքի, իսկ ռեգիոնար մետաստազների առկայության դեպքում  նաև վերջիններիս վրա դիստանցիոն ճառագայթային ազդեցույթունից (ԳՕԴ` 55-60 Գր): Շրթունքի տեղային-տարածուն քաղցկեղի դեպքում ճառագայթային բուժումը զուգակցվում է դիմային զարկերակների կատետերիզացիայի միջոցով և մետոտրեկսատի, պլատինումի պրեպարատների, ցիկլոֆոսֆանի և այլ դեղամիջոցների օգնությամբ իրականացվող ներզարկերակային ռեգիոնալ քիմիաթերապիայի հետ:

Վիրաբուժական միջամտությունը իրականացվում է ճառագայթային կա համակցված բուժման ավարտից 3-4 շաբաթ անց: Ընդ որում III փուլում գտնվող հիվանդների մոտ կատարվում է շրթունքի լայնածավալ ռեզեկցիա, կամ ամբողջական հեռացում` դեֆեկտի միաժամանակյա կամ հետաձգված պլաստիկայով: Ընդհանուր առմամբ հիվանդության III և IV փուլերում ցուցված է համալիր բուժում, իսկ վիրահատական ծավալը կարող է լինել լայնածավալ և համակցված` ընդգրկելով ռեգիոնար ավշային հանգույցներն ու շրջակա հյուսվածքները:

Հիվանդության վաղ փուլերում բուժված հիվանդների մոտ առողջանալու հավանականությունը կազմում է շուրջ 90%: Մինչդեռ բարձիթողի փուլերում բուժված հիվանդները անգամ համակցված և համալիր բուժում ստանալու դեպքում ամբողջությամբ առողջանում են ոչ ավելի քան 30-40% դեպքերում:

 

 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին