Չարորակ նորագոյացությունների շարքում ոսկրերի ուռուցքների հարաբերական խտությունը աննշան է: Ոսկրերի առաջնային ուռուցքների առաջացման պատճառները բացահայտված չեն: Ներկայումս հեղինակների մեծ մասը նշում է տրավմայի դերը ոսկրերի առաջնային ուռուցքների առաջացման գործում: Ոսկրերի չարորակ ուռուցքներով հիվանդների կեսից ավելին անամնեզում նշում է ոսկրերի և փափուկ հյուսվածքների վնասվածք: Ոսկրերի չարորակ ուռուցքների առաջացման մեջ ոչ վերջին տեղն է տրվում ժառանգական գործոններին: Կան տվյալներ մեկ ընտանիքի անդամների մոտ ոսկրային ուռուցքների առաջացման մասին:
Դասակարգում
Ոսկրերի առաջնային ուռուցքների և ուռուցքանման ախտահարումների դասակարգումն ըստ ԱՀԿ-1972
I.Ոսկրագոյացնող ուռուցքներ
ա. բարորակ
1.օստեոմա
2.օստեոիդ-օստեոմա և օստեոկլաստոմա (բարորակ օստեոբլաստոկլաստոմա)
բ. չարորակ
1.օստեոսարկոմա (օստեոգեն սարկոմա)
2.յուքստակորտիկալ օստեոսարկոմա (պարաօստալ օստեոսարկոմա)
II.Աճառագոյացնող ուռուցքներ
ա.բարորակ
1.խոնդրոմա
2.օտեոխոնդրոմա (ոսկրա-աճառային էքսօստոզ)
3.խոնդրոբլաստոմա (էպիֆիզար խոնդրոբլաստոմա)
4.խոնդրոմիքսոիդ ֆիբրոմա
բ. չարորակ
1.խոնդրոսարկոմա
2.յուքստակորտիկալ խոնդրոսարկոմա
3. մեզենքիմալ խոնդրոսարկոմա
III.Հսկաբջջային ուռուցք (օստեոկլաստոմա)
IV.Ոսկրածուծային ուռուցքներ
1.Յուինգի սարկոմա
2.ոսկրի ռետիկուլոսարկոմա
3.ոսկրի լիմֆոսարկոմա
4.միելոմա
V.Անոթային ուռուցքներ
ա.բարորակ
1.հեմանգիոմա
2.լիմֆանգիոմա
3.կծիկային ուռուցք (գլոմանգիոմա)
բ. միջանկյալ
1. հեմանգիոէնդոթելիոմա
2.հեմանգիոպերիցիտոմա
գ. չարորակ
1.անգիոսարկոմա
VI.Այլ շարակցահյուսվածքային ուռուցքներ
ա.բարորակ
1.դեսմոպլաստիկ ֆիբրոմա
2.լիպոմա
բ. չարորակ
1.ֆիբրոսարկոմա
2.լիպոսարկոմա
3.չարորակ մեզենքիմոմա
4.չդիֆերենցված սարկոմա
VII.Այլ ուռուցքներ
1.խոնդրոմա
2.երկար ոսկրերի ադամանտինոմա
3.նևրիլեմոմա (շվանոմա, նևրինոմա)
4.նեյրոֆիբրոմա
VIII.Չդասակարգվող ուռուցքներ
IX. Ուռուցքանման ախտահարումներ (սոլիտար կիստա, անևրիզմալ ոսկրային կիստա)
Էպիդեմիոլոգիա
Ոսկրերի առաջնային ուռուցքներով հիվանդացությունը տղամարդկանց մոտ կազմում է 1:100000, իսկ կանանց մոտ` 0.6-0.7:100000: Ոսկրերի չարորակ ուռուցքներով հիվանդացությունն ունի իջեցման միտում (1.87:100000 1992թ), իսկ միջին տարեկան իջեցումը կազմում է 1.08%: Ոսկրերի առաջնային ուռուցքները մեծամասամբ հանդիպում են երիտասարդ և միջին տարիքի մարդկանց մոտ: Առավել հաճախ ախտահարվում են երկար խողովակավոր ոսկրերն ու կոնքի ոսկրերը:
Չարորակ ուռուցքների հիմնական տարբերակները.
Ցավերն ուժեղանում են գիշերը` անխախտ ուժեղացման միտումով: Ուռուցքը ամենից հաճախ տեղակայվում է երկար խողովակավոր ոսկրերի մետաֆիզներում, առավել հաճախ ծնկային հոդի շրջանում (օստեոգեն սարկոմաների մոտ 80%), ավելի հազվադեպ կոնքի և այլ ոսկրերում:
Զննման ժամանակ հայտնաբերվում է վերջույթի ծավալի (շրջագծի) մեծացում ուռուցքի պրոյեկցիայով, անոթային պատկերի ուժեղացում, տեղային հիպերէմիա, ախտահարումից ներքև մկանների ատրոֆիա: Հաճախ առկա է մոտակա հոդում շարժումների սահմանափակում: Հազվադեպ չեն պաթոլոգիկ կոտրվածքները:
Յուինգի սարկոման ոսկրածուծային ծագման ուռուցք է: Առաջին անգամ նկարագրվել է Յուինգի կողմից 1921 թ., որպես ոսկրի դիֆուզ էնդոթելիոմա: Տղամարդիկ հիվանդանում են երկու անգամ ավելի հաճախ, քան կանայք:
Բավականաչափ հաճախ հանդիպում է մանկական տարիքում` 10-14 տարեկանում: Ուռուցքը մեծամասամբ տեղակայվում է երկար խողովակավոր ոսկրերի դիաֆիզներում, կարող է նաև տեղակայվել տափակ և կարճ խողովակավոր ոսկրերում: Ավելի հաճախ, քան օստեոգեն սարկոմայի ժամանակ, պրոցեսի մեջ ներգրավվում են տափակ ոսկրերը` կոնքի ոսկրեր, թիակոսկրեր, կողերը և այլն:
Բնորոշ է արագ սկիզբը: Ցավերն ունեն պարբերական և նույնիսկ ալիքաձև բնույթ, անընդհատ չեն, ինչպես օստեոգեն սարկոմայի ժամանակ: Յուինգի սարկոմայի գերակշռող և առավել կարևոր նշանն է հանդիսանում ուռուցքի հայտնաբերումը, որը կարող է առաջին զննման ժամանակ իրականանալ:
Ռետիկուլոբջջային սարկոման նման է Յուինգի սարկոմային, բայց ունի նաև նշանակալի տարբերություններ: Այն հանդիպում է ավելի հազվադեպ, քան Յուինգի սարկոման, սովորաբար 30-ից 40 տարեկանում: Գործնականում չի հանդիպում մանկական հասակում:
ղամարդիկ հիվանդանում են երկու անգամ ավելի հաճախ, քան կանայք: Ոսկրերի ռետիկուլոսարկոման 80%-ից ավել դեպքերում տեղակայվում է ստորին վերջույթների երկար խողովակավոր ոսկրերում: Հաճախ ախտահարվում են նաև զստոսկրերը, ողերը, թիակոսկրերը, գանգի ոսկրերը, կողերը:Հիվանդությունը սովորաբար սկսվում է միջին ինտենսիվության ցավերից, որոնք ուժեղանում են գիշերը, հաճախ թռչող բնույթի` ցավերը կարող են տեղակայվել հոդերում: Բնորոշ է մոտակա հոդի ֆունկցիայի խանգարում` շարժումների սահմանափակումով, հնարավոր է հոդում հեղուկի առկայություն (ռեակտիվ սինովիտ), որը հաճախ ինքնուրույն ներծծվում է:
Խոնդրոսարկոման կազմում է ոսկրերի բոլոր առաջնային չարորակ ուռուցքների մոտ 10% –ը , և հանդիպում է երկու անգամ հաճախ քան Յուինգի ուռուցքը և երկու անգամ հազվադեպ, քան օստեոգեն սարկոման : Առաջանում է ցանկացած տարիքում, բայց բնորոշ է միջին տարիքը` 40-50 տարեկան: Տղամարդիկ հիվանդանում են 1.5-2 անգամ հաճախ, քան կանայք: Երեխաների մոտ հանդիպում է խիստ հազվադեպ:
Առավել հաճախ ուռուցքը տեղակայվում է կոնքի ոսկրերում, կողերում, ազդրոսկրում և բազկոսկրում: Խոնդրոսարկոմայի հազվադեպ տեղակայումը կարող է լինել դաստակի և ոտնաթաթի մատները:
Պարաօստալ (յուկստակորտիկալ) օստեոգեն սարկոման հանդիպում է հազվադեպ: Հիվանդությունը սկսվում է ախտահարված ոսկրի մետաֆիզի շրջանի ուռուցքանման գոյացության հայտնաբերումից: Մի քանի տարվա ընթացքում ուռուցքը դանդաղ մեծանում է: Կլինիկական պրոցեսի դանդաղ ընթացքը բերում է նրան, որ հիվանդները դիմում են բժշկի իրենց մոտ ուռուցքի հայտնաբերումից 2-3, նույնիսկ 5 տարի անց, երբ ուռուցքը հասնելով նշանակալի չափերի, առաջացնում է ցավեր կամ մոտակա հոդի ֆունկցիայի խանգարում:
Ոսկրի ֆիբրոսարկոման խիստ հազվադեպ հանդիպող ուռուցք է (բոլոր ուռուցքների 1-4%) առավել հաճախ 20-40 տարեկան հասակում: Մինչև 70% դեպքերում տեղակայվում է ծնկահոդը կազմող ոսկրերում:
Չարորակ ֆիբրոզ հիստիոցիտոման կազմում է ոսկրերի չարորակ ուռուցքների 1%-ը: Առավել հաճախ հանդիպում է փափուկ հյուսվածքների առաջնային չարորակ ուռուցքների շրջանում: Հիմնական ախտանիշներն են հանդիսանում ցավերը, ուռուցքանման գոյացությունները:
Կմախքի ոսկրերի երկրորդային չարորակ ուռուցքները կարող են հանդիպել տարբեր չարորակ նորագոյացությունների ժամանակ: Առավել հաճախ դա նկատվում է կրծքագեղձի, վահանագեղձի քաղցկեղի, շագանակագեղձի քաղցկեղի, Յուինգի սարկոմայի, երիկամի քաղցկեցի, թոքի քաղցկեղի, արգանդի վզիկի և մարմնի քաղցկեղի ժամանակ:
Կլինիկական TNM դասակարգում (1997)
T - առաջնային ուռուցք
Tx - առաջնային ուռուցքի գնահատման համար չկան բավարար տվյալներ
T0 - առաջնային ուռուցքը չի որոշվում
T1 - ուռուցքը սահմնափակվում է ոսկրի կորտիկալ շերտով
T2 - ուռուցքը տարածվում է ոսկրի կորտիկալ շերտից դուրս
N - ռեգիոնար լիմֆատիկ հանգույցներ
Nx -ռեգիոնար լիմֆատիկ հանգույցները որոշելու համար չկան բավարար տվյալներ
N0 - ռեգիոնար լիմֆատիկ հանգույցների մետաստատիկ ախտահարման տվյալներ չկան
N1 - ռեգիոնար լիմֆատիկ հանգույցներն ախտահարված են մետաստազներով
M - հեռակա մետաստազներ
Mx - հեռակա մետաստազները որոշելու համար չկան բավարար տվյալներ
M0 - հեռակա մետաստազների նշաններ չկան
M1 - առկա են հեռակա մետաստազներ
Կլինիկական պատկերը
Ոսկրերի ուռուցքների հիմանական կլինիկական նշանը սիմպտոմների տրիադան է` ցավ, ուռուցքանման գոյացություն և մոտակա հոդի ֆունկցիայի խանգարում: Ոսկրերի առաջնային չարորակ ուռուցքներին բնորոշ են համառ, պրոգրեսիվող, գիշերվա ժամերին ուժեղացող ցավերը, որոնք միայն վատ և կարճ ժամանակով են թեթևանում անալգետիկների ազդեցությունից:
Ոսկրերի առաջնային ուռուցքների մեծամասնության առաջին նշանը որպես կանոն հանդիսանում է ցավը: Հետո առաջանում է ուռուցքանման գոյացությունը (շոշափվող ուռուցք), մոտակա հոդի ֆունկցիան է խանգարվում: Որոշ չարորակ նորագոյացությունների ժամանակ սկզբում հայտնվում է ուռուցքը, ավելի ուշ` ցավային համախտանիշը:
Յուինգի սարկոմայի կլինիկական պատկերը հիշեցնում է օստեոմիելիտ: Հիվանդների մոտ կեսի մոտ դիտվում է ջերմաստիճանի բարձրացում, երբեմն մինչև 38-39 0C, տեղային ջերմաստիճանի բարձրացում, ուռուցքի պրոյեկցիայով անոթային պատկերի ուժեղացում, շոշափման ժամանակ ցավոտություն, վերջույթի շրջագծի մեծացում, երբեմն հիպերէմիա, հնարավոր է մկանների ատրոֆիա: Ոչ հազվադեպ են պաթոլոգիկ կոտրվածքները:
Հաճախ հայտնաբերվում է չափավոր լոյկոցիտոզ: Այս հիվանդության ախտանիշները սովորաբար արագ աճում են, բայց չնայած մի խումբ հիվանդների մոտ արագ և նույնիսկ կայծակնային ընթացքի` մյուսների մոտ դիտվում է ավելի հանգիստ և երկարատև ընթացք: Երբեմն դիտվում է ալիքաձև ընթացք` արագացումների և կարճատև ռեմիսիաների շրջաններով:Խոնդրոսարկոմայի կլինիկական դրսևորումները կախված են մորֆոլոգիական կառուցվածքի յուրահատկություններից: Բարձր դիֆերենցված ուռուցքներին բնորոշ են երկարատև անամնեզը` ախտանիշների թույլ արտահայտվածությամբ: Ուռուցքները կարող են հասնել մեծ չափերի: Խոնդրոսարկոման հակված է ռեցիդիվների: Հիվանդության հիմնական կլինիկական արտահայտությունը հանդիսանում է ցավը: Ցավերը մշտական են` ինտենսիվության պրոգրեսիվող աճով: Դիտվում է ենթամաշկային երակային ցանցի ընդարձակում, տեղային հիպերէմիա, մոտակա հոդի ֆունկցիայի խանգարում:
Ոսկրի ֆիբրոսարկոմայով հիվանդները գանգատվում են միջին ինտենսիվության, գիշերվա ժամերին ուժեղացող ցավերից:
Ցավերն ունեն տեղային բնույթ, անցնում են նարկոտիկ անալգետիկների ընդունումից: Մինչև բժշկի դիմելը հիվանդությունը տևում է 6 ամսից ավել: Հաճախ դիտվում է խոշոր հոդի ուրվագծի փոփոխություն կամ ուռուցքանման գոյացության առկայություն, որը ոսկրի նկատմամբ անշարժ է: Կարող են դիտարկվել պաթոլոգիկ կոտրվածքներ:
Ախտորոշում
Ոսկրերի ուռուցքների ախտորոշումն ունի որոշակի դժվարություններ, կապված բարորակ նորոգոյացությունների և բորբոքային պրոցեսների ժամանակ դիտվող կլինիկական ախտանիշների նմանության հետ: Չարորակ նորագոյացություններով հիվանդների անամնեզում տրավմայի առկայությունը նույնպես կարող է բերել կլինիկական ախտանիշների ոչ ճիշտ մեկնաբանման: Այդ պատճառով ճշգրիտ ախտորոշման համար պետք է հաշվի առնել ոչ միայն կլինիկական տվյալները /ուռուցքի տեղակայումը, աճի տեմպը, պնդությունը, շարժունակությունը, մոտակա հոդի ֆունկցիայի խանգարումը/, այլ նաև ռենտգենոլոգիական և մորֆոլոգիական հետազոտությունների տվյալնները:
Տագնապի ազդանշաններ
Ոսկրերի չարորակ նորագոյացությունների գլխավոր սիմպտոմներից մեկը ցավն է: Ցավի բնույթը, մշտական ուժեղացման միտումը կարևոր նշաններ են, որոնք պետք է զգուշացնեն բժշկին: Ուռածության առաջացումը /փափուկ հյուսվածքային տիպի/ ոսկրերի ուռուցքների երկրորդ գլխավոր ախտանիշն է: Պետք է ուշադրություն դարձնել ուռուցքի չափերին, պնդությանը, շարժունակությանը: Կմախքի չարորակ ուռուցքներին բնորոշ է պինդ, անշարժ, անցավ նորագոյացության առկայությունը, որի չափերը մեծանում են: Չարորակ ուռուցքները տարբերվում են աճի արագ տեմպով: Բարորակ ուռուցքները դանդաղ են աճում, երբեմն մի քանի տարվա ընթացքում: Պետք է ուշադրություն դարձնել, որ հիվանդները հաճախ անամնեզում նշում են տրավմայի առկայություն, որը կարող է ստիպել բժշկին սխալ ախտորոշել: Երրորդ ախտանիշը, որը գրեթե միշտ հանդիպում է ոսկրերի չարորակ ուռուցքներով հիվանդների մոտ, հանդիսանում է մոտակա հոդի ֆունկցիայի խանգարումը:
Հիմնական ռենտգենոլոգիական ախտանիշները: Ախտորոշման կարևոր մեթոդներից է ռենտգենոլոգիական հետազոտությունը, որը սկսվում է երկու ստանդարտ պրոյեկցիաներով ռենտգենոգրաֆիայից: Կարևոր պահ է հանդիսանում դեստրուկցիայի օջախի տեղակայումը ոսկրի սահմաններում, կորտիկալ շերտի բարակումը կամ քայքայումը, դեստրուկցիայի օջախի շուրջ սկլերոզի գոտու առկայությունը, պերիօստալ ռեակցիայի բնույթն ու արտահայտվածությունը: Որոշ հիվանդներին կատարում են նաև լրացուցիչ և սպեցիֆիկ հետազոտություններ (անգիոգրաֆիա, համակարգչային տոմոգրաֆիա):
Օստեոգեն սարկոմային բնորոշ է հստակ ուրվագիծ չունեցող դեստրուկցիայի օջախի առկայությունը: Դեստրուկցիայի օջախի շուրջ բացակայում է սկլերոզի գոտին: Ոսկրի կորտիկալ շերտը քայքայված է: Համեմատաբար վաղ հայտնաբերվում է ուռուցքի անցում շրջակա փափուկ հյուսվածքներ: Ըստ դեստրուկցիայի բնույթի տարբերում են օստեոգեն սարկոմայի 3 ձև` օստեոլիտիկ` ոսկրի քայքայման ոչ կառուցվածքային օջախ, օստեոբլաստիկ` սկլերոզի և պնդացման տեղամասերով դեստրուկցիայի օջախ, խառը` օստեոլիտիկ և օստեոբլաստիկ ձևերի տեղամասերի զուգակցում:
Բոլոր դեպքերում դեստրուկցիայի օջախը չունի հստակ սահմաններ: Բնորոշ է Կոդմանի հովարի (козерек) կամ ասեղնաձև պերիօստիտի տեսքով պերիօստալ ռեակցիան (Կոդմանի եռանկյունի): Ուռուցքի էքստրաօսալ բաղադրիչում հնարավոր են օսիֆիկացիայի տեղամասեր (պաթոլոգիկ ոսկրագոյացում):
Հիվանդության վաղ փուլերում ուռուցքը կարող է դրսևորվել կենտրոնական կամ էքստրացենտրալ տեղակայված ոչ մեծ չափերի, սահմանափակ տարածության վրա կորտիկալ շերտի ոչ հստակ ուրվագծեր ունեցող դեստրուկցիայի լիտիկ օջախով: Դեստրուկցիան արագ աճում է և արդեն 2-3 շաբաթ անց որոշվում են վերը նկարագրված տիպիկ ռենտգեն նշանները: Բնորոշ է հեմատոգեն մետաստազավորում թոքերում: Յուինգի սարկոմայի ռենտգենոլոգիական պատկերը բնորոշվում է ոսկրի դիաֆիզար և մետադիաֆիզար հատվածների մանրօջախային դեստրուկցիայով, առանց հստակ սահմանների, սկլերոզի գոտու բացակայությամբ: Բնորոշ է կորտիկալ շերտի թելիկավորում (ինտրակորտիկալ դեստրուկցիա), շերտավոր պերիօստիտ: Ուռուցքի նշանակալի չափերի դեպքում հնարավոր է կորտիկալ շերտի քայքայում` ասեղնաձև պերիօստիտի առաջացումով: Դինամիկայում, ռեմիսիայի շրջանում հնարավոր է կոճղեզավոր պերիօստիտի ասիմիլյացիա: Տափակ ոսկրերում տեղակայվելու դեպքում, մանրօջախային դեստրուկցիայից բացի, հնարավոր է ոչ հստակ եզրերով ոսկրագոյացում:
Ռետիկուլոսարկոման չունի պաթոգնոմոնիկ ռենտգեն նշաններ:
Զարգացման սկզբնական փուլերում ռետիկուլոբջջային սարկոմայի ռենտգենոդիագնոստիկան բավականին դժվար է: Պերիօստի ռեակցիան հազվադեպ է հանդիպում և չունի որևէ բնորոշ յուրահատկություն: Ամենից հաճախ ի հայտ է գալիս երկար խողովակավոր ոսկրերի էպիմետաֆիզար հատվածների մանրօջախային դեստրուկցիայի տեսքով:
Բացի օստիոլիտիկից, հնարավոր է նաև դեստրուկցիայի օստեոպլաստիկ օջախների առկայություն: Դինամիկայում դեստրուկցիայի օջախների չափերը մեծանում են, կորտիկալ շերտը բարակում և թելիկավորվում` շերտավոր պերիօստալ ծածկույթով: Հնարավոր է կորտիկալ շերտի բարակում ուռչում: Դեստրուկցիայի օջախի մեծ չափերի դեպքում հնարավոր է կորտիկալ շերտի քայքայում` ուռուցքի էքստրաօսալ բաղադրիչի ի հայտ գալով:
Խոնդրոսարկոման ռենտգենոլոգիորեն բնութագրվում է օստեոլիտիկ բնույթի դեստրուկցիայի օջախի կենտրոնական կամ էքսցենտրիկ տեղակայումով, հաճախ մեծ չափերի, ոչ հստակ եզրերով և սկլերոզի գոտու բացակայությամբ: Բնորոշ են ոսկրի դեստրուկցիայի օջախի պրոյեկցիայով ոսկրացման տեղամասերի առկայությունը: Ուռուցքի կենտրոնական կամ էքսցենտրիկ տեղակայումով խոնդրոսարկոմայի չափերի մեծացման դեպքում դիտվում է կորտիկալ շերտի բարակում, ուռչում և քայքայքում` ուռուցքի ոսկրացման տեղամասերով էքստրաօսալ բաղադրիչի ի հայտ գալով: Հնարավոր են շերտավոր և ծոպավոր պերիօստալ շերտավորումներ: Տարբերում են կենտրոնական (ոսկրի ներքին մասերից) և պերիֆերիկ (ոսկրի մակերեսային շերտերից) խոնդրոսարկոմա, որը ներաճում է շրջակա փափուկ հյուսվածքներ:
Ֆիբրոզ հիստիոցիտոմայով հիվանդների մոտ ռենտգենոգրամայի վրա երևում է կենտրոնական կամ էքսցենտրիկ դեստրուկցիայի օջախ` ավելի հաճախ լիտիկ տիպի: Հաճախ հայտնաբերվում է կորտիկալ շերտի քայքայում:
Ռադիոիզոտոպային ախտորոշում: Բավականաչափ լայնորեն կիրառվում է ոսկրերի առաջնային ուռուցքներով հիվանդների մոտ: Կմախքի ոսկրերի սցինտիգրաֆիան բարձր զգայունություն ունեցող ախտորոշից մեթոդը: Այն թույլ է տալիս ճշտել ոչ միայն առաջնային օջախի տեղակայումը, այլ, որ ավելի կարևոր է, ուռուցքային պրոցեսի տարածվածությունը: Ախտորոշման սկզբունքը նրանում է, որ ախտահարման օջախում փոխվում է պրեպարատի ֆիքսացիան, որը կախված է ռեակտիվ ոսկրագոյացման արտահայտվածությունից: Հաճախ հայտնաբերվում է ոսկրի` ուռուցքով ախտահարված տեղամասում ռադիոֆարմպրեպարատի բարձրացած ֆիքսացիա: Յուինգի սարկոմայի, ռետիկուլոսարկոմայի կարևոր կենսաբանական յուրահատկությունը հանդիսանում է նրանց վաղ մետաստազավորումը թոքեր և կմախքի այլ ոսկրեր: Այդ պատճառով ուռուցքային պրոցեսի տարածվածությունը ճշտելու համար պարտադիր է կմախքի սցինտիգրաֆիայի կիրառումը (89Sn, 99Tc): Ոսկրերի առաջնային ուռուցքներով հիվանդների մոտ սցինտիգրաֆիայի կիրառումը թույլ է տալիս ռենտգենոլոգիական մեթոդից շատ ավելի վաղ հայտնաբերել ոսկրերի մետաստատիկ ախտահարման օջախները մինչև ցավային համախտանիշի ի հայտ գալը:
Մորֆոլոգիական մեթոդի նշանակությունը: Կլինիկո-ռենտգենոլոգիական ախտորոշումը պետք է անպայման հաստատվի մորֆոլոգիական հետազոտության տվյալներով : Այն հանդիսանում է որոշիչ ոսկրերի չարորակ նորագոյացություններով հիվանդների բուժման մեթոդի ընտրության գործում: Կատարվում է ասպիրացիոն բիոպսիա, տրեպանոբիոպսիա կամ ուռուցքի բաց բիոպսիա:
Վիրաբուժական , ճառագայթային և կոմպլեքս բուժում: Պահպանող վիրահատություններ: Հեռակա մետաստազներ
Չարորակ ուռուցքների բուժման հիմնական մեթոդն է հանդիսանում վիրաբուժական եղանակը: Վերջին տարիներին շատ մասնագետներ հիվանդության սկզբնական փուլում նախապատվությունը տալիս են օրգանպահպանող վիրահատական միջամտություններին: Սակայն ուռուցքների մեծ չափերի դեպքում հաշմանդամ դարձնող վիրահատությունների կիրառումը` ամպուտացիա, էկզարտիկուլյացիա, երբեմն միակ միջոցն է ուռուցքը ռադիկալ հեռացնելու համար:
Ոսկրերի առաջնային չարորակ ուռուցքներով հիվանդների մեծամասնության բուժումը կոմբինացված է` քիմիո- և/կամ ճառագայթային թերապիայի և վիրահական միջամտությունների կիրառմամբ: Անհրաժեշտ է հաշվի առնել տարբեր ուռուցքների զգայունությունը քիմիոթերապիայի և ճառագայթային թերապիայի նկատմամբ:
Աճառային ուռուցքները զգայուն չեն քիմիոճառագայթային թերապիայի նկատմամբ և նրանց համար բուժման միակ ռադիկալ մեթոդն է հանդիսանում ռադիկալ վիրահատական միջամտությունը: Ընդհակառակը, Յուինգի ուռուցքն ու ոսկրի ռետիկուլոբջջային սարկոման բարձր զգայունություն ունեն ճառագայթային թերապիայի և պոլիքիմիոթերապիայի նկատմամբ ,ինչն այդ մեթոդների կիրառումն հիմնական է դարձնում, իսկ վիրահատական միջամտությունը լրացուցիչ բաղադրիչ է, որը կիրառվում է ըստ ցուցումների հիվանդների մի մասի մոտ:
Մյուս ուռուցքները միջանկյալ տեղ են գրավում: Այսպիսի ուռուցքներով հիվանդների բուժման հիմնական մեթոդը մնում է ռադիկալ վիրահատական միջամտությունը, իսկ քիմիոճառագայթային մեթոդները կիրառվում են որպես լրացուցիչ մեթոդներ: Կիրառվում են ինչպես ամպուտացիան, էկզարտիկուլյացիան, այնպես էլ պահպանող վիրահատություններ: Երկու տիպերն էլ պետք է իրականացվեն ռադիկալ և աբլաստիկ : Դա նշանակում է , որ Չարորակ ուռուցքը պետք է հեռացվի մկանափակեղային պատյանով, վիրահատությունը կատարվում է վերջույթի` վերև տեղակայված սեգմենտում` հատելով այն մկանների կպման տեղից վերև, որոնք վերջույթի ախտահարված սեգմենտից անցնում են չախտահարվածին: Ռադիկալ ռեզեկցիայի ժամանակ ևս ուռուցքը պետք է հեռացվի մկանափակեղային պատյանով: Այն գոտում, որտեղ պատյանի սահմանները տեխնիկապես հասանելի չեն, ուռուցքը հեռացվում է շրջակա մկանների զգալի շերտով: 
Ճառագայթային թերապիան կիրառվում է ոսկրի ռետիկուլոսարկոմայի և Յուինգի սարկոմայի ժամանակ: Օստեոգեն սարկոմայի, խոնդրոսարկոմայի, անգիոսարկոմայի ժամանակ ճառագայթային բուժում վերջին տարիներին չի կիրառվում: Ճառագայթային թերապիան կիրառվում է քիմիոթերապիայի հետ զուգակցված կամ որպես նախավիրահատական նախապատրաստում 40-50 Գրեյ դոզայով:
Նախավիրահատական ճառագայթային թերապիայի մեթոդը և ճառագայթման աղբյուրի ընտրությունը կախված է հիվանդի տարիքից, ուռուցքի չափերից և տեղակայումից, նախատեսվող վիրահատական միջամտության բնույթից: Ներկայումս օստեոգեն սարկոմայի բուժումը սկսում են նախավիրահատական քիմիոթերապիայից, որին հետևում է վիրահատությունը:
Երկար խողովակավոր ոսկրերում ուռուցքի տեղակայման և նրա ոչ մեծ չափերի դեպքում կարելի է կիրառել օրգանպահպանող վիրահատություններ հոդի ռեզեկցիայի տեսքով` ոսկրի դիաֆիզի կեսի հեռացմամբ կամ երկար խողովակավոր ոսկրի ամբողջական հեռացում` էնդոպրոտեզավորումով:
Մեծ փափուկ հյուսվածքային բաղադրիչով ուռուցքների ժամանակ ցուցված է ամպուտացիա (էկզարտիկուլյացիա)` վերջույթի ավելի վեր տեղակայված սեգմենտի մակարդակի:
Հետվիրահատական (ադյուվանտ) քիմիոթերապիան որոշվում է դեղորայքային պաթոմորֆոզի աստիճանով:
Ուռուցքի 90%-ից ավել վնասման (III-IV աստիճան) դեպքում դեղորայքային կոմբինացիայի հիմքն է կազմում այն պրեպարատը, ինչ մինչև վիրահատությունը, ավելի քիչ բջիջների վնասման դեպքում այն փոխվում է ուրիշով:
Յուինգի սարկոմայով հիվանդների բուժումը կոմբինացված է` քիմիոթերապիայի պարտադիր կիրառմամբ:
Վերջին տարիներին կիրառվում են ճառագայթային և դեղորայքային թերապիայի զուգակցման տարբեր տարբերակներ:
I. Բուժման առաջին էտապում իրականացվում է ճառագայթային թերապիա առաջնային ուռուցքային օջախի շրջանում` 55-60 Գրեյ ԳՕԴ 5-6 շաբաթվա ընթացքում:
Երկրորդ էտապում քիմիոթերապիա, որը պետք է իրականացվի երկարատև (մինչև 2 տարի)` առաջին տարվա ընթացքում 3 ամիս ընդմիջումով, երկրորդ տարվա ընթացքում` 6 ամիս ընդմիջումով:
II. Առաջին էտապում – պոլիքիմիոթերապիա (4-5 կուրս 3 շաբաթ ընդմիջումով):
Երկրորդ էտապում ախտահարված օջախի ճառագայթում` ճառագայթման ծավալի մեջ ներառելով ամբողջ ոսկորը (ԳՕԴ 55-60 Գրեյ)` խնայող պոլիքիմիոթերապիայի 4 կուրսի անցկացման ֆոնի վրա:
Երրորդ էտապում` պոլիքիմիոթերապիա (4-5 կուրս) առաջին էտապի նման:
Վիրահատական միջամտություններին դիմում են կոնսերվատիվ բուժման ոչ էֆեկտիվության և առաջնային օջախի կողմից բարդությունների առաջացման դեպքում, որը թույլ չի տալիս կիրառել դեղորայքային և ճառագայթային բուժում (ուռուցքի քայքայում, արյունահոսության վտանգ և այլն):
Հիվանդության չորրորդ փուլում, վատ ելքի դեպքում հնարավոր է իրականացնել բարձր դոզայի պոլիքիմիոթերապիա` ոսկրածուծի տրանսպլանտացիայով: Ռետիկուլոբջջային սարկոման տարբերվում է ճառագայթի ազդեցության և քիմիոթերապիայի նկատմամբ բարձր զգայունությամբ, ինչը կիրառվում է նրա բուժման ժամանակ: Բայց հաճախ ռետիկուլոբջջային սարկոմայի բուժումը ներառում է նաև ռադիկալ վիրահատությունը: Ընդհանուր առմամբ ռիտիկուլոբջջային սարկոմայի բուժումը նմանատիպ է Յուինգի սարկոմայի բուժմանը: Խոնդրոսարկոմաների բուժման հիմնական մեթոդը հանդիսանում է ուռուցքի ռադիկալ վիրահատական հեռացումը առողջ հյուսվածքների սահմաններում: Ուռուցքի փափուկ հյուսվածքային մեծ բաղադրիչի բացակայության դեպքում ցուցված է երկար խողովակավոր ոսկրերի հոդային ծայրերի ռեզեկցիա կամ նրանց ամբողջական հեռացում` դեֆեկտի էնդոպրոտեզավորումով: Թիակում և կոնքի ոսկրերում ուռուցքի տեղակայման դեպքում` համապատասխանաբար միջթիակակրծքային և միջզստոսկրաորովայնային ռեզեկցիա, ուռուցքի մեծ չափերի դեպքում` ամպուտացիա (էկզարտիկուլյացիա): Խոնդրոսարկոմայի դեպքում ռադիկալ վիրահատությունից հետո կանխատեսումը բարենպաստ է: Խոնդրոսարկոմաների ճառագայթային բուժումը միայն ժամանակավոր, պալիատիվ (ցավազրկող) էֆեկտ է տալից: Քիմիոթերապիա խոնդրոսարկոմաների ժամանակ չի կիրառվում:
Պարաօստալ սարկոմաների բուժման հիմնական մեթոդն է հանդիսանում վիրաբուժական միջամտությունը:
Ֆիբրոսարկոման զգայուն չէ ճառագայթային և քիմիոթերապիայի նկատմամբ:
Նրա բուժումը վիրահատական է: Ուռուցքի սկզբնական փուլերում ցուցված են օրգանպահպանող վիրահատություններ` երկար խողովակավոր ոսկրի հոդային ծայրի ռեզեկցիա և էնդոպրոտեզավորում, միջթիակակրծքային և միջզստոսկրաորովայնային ռեզեկցիա և այլն, ուռուցքի մեծ չափերի դեպքում` ամպուտացիա և էկզարտիկուլյացիա: Չարորակ ֆիբրոզ հիստիոցիտոմայի ժամանակ ցուցված են օրգանպահպանող վիրահատությունների տարբեր ձևեր` դեֆեկտի պլաստիկայով կամ առանց պլաստիկայի: Որպես ինքնուրույն բուժման մեթոդ քիմիոթերապիան կիրառվում է բազմաթիվ մետաստազների դեպքում: Օստեոգեն սարկոմայով, ժամանակակից բուժում ստացած հիվանդների հնգամյա դիմակայումը կազմում է 50%, իսկ որոշ հեղինակների տվյալներով` 70-80%:
Ռետիկուլոբջջային սարկոմաների բուժման արդյունքները անհամեմատ ավելի լավ են, քան օստեոգեն սարկոմաների ժամանակ: Հնգամյա դիմակայումը հասնում է 60%-ից ավել, խոնդրոսարկոմաների ժամանակ այն կազմում է մոտ 70%, իսկ ֆիբրոսարկոմաների ժամանակ` մոտ 75%: Ոսկրերի չարորակ նոյագոյացությունների կապակցությամբ բուժված հիվանդները պետք է ակտիվ հետազոտվեն օնկոլոգի մոտ 5 տարվա ընթացքում:
Բուժման ավարտից հետո առաջին տարվա ընթացքում կատարվում է լիարժեք բժշկական հետազոտություն` 3 ամիսը մեկ անգամ կրծքավանդակի պարտադիր ռենտգենոգրաֆիա 2 պրոյեկցիաներով: Երկրորդ տարվա ընթացքում իրականացվում է հետազոտություն 6 ամիսը մեկ անգամ: Հետագա 3 տարիների ընթացքում իրականացվում է վերահսկիչ հետազոտություն տարին մեկ անգամ` թոքերի պարտադիր ռենտգենոլոգիական հետազոտությամբ:
Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am
Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին
