Ձվարանների քաղցկեղը հաճախականությամբ 4-րդն է վիսցերալ ուռուցքների մեջ և 1-ին տեղում է ըստ մահացության գինեկոլոգիական ուռուցքների մեջ: Վերջին 30 տարվա ընթացքում տվյալ պաթոլոգիայի ժամանակ չի նշվում ցուցանիշների էական լավացում:
Բ. Ռիսկի գործոնները`
-Ինդուստրիալ երկրներ,
-Ժառանգականություն
-Սնօվուլյացիա
2. Դիագնոստիկա
Ա. Սիմպտոմատիկա : Ձվարանների քաղցկեղի սկզբնական փուլերը որպես օրենք ընթանում են` անսիմպտոմ:
Բ. Կլինիկական տվյալներ: Գինեկոլոգիական հետազոտության ժամանակ շոշափվում է հավելումների ուռուցքային գոյացություն:
Վիրահատությունը ցուցված է.
- Եթե կա գոյացություն 8 սմ և ավելի,
- Պրեմենոպաուզալ կանանց 2 ամսվա հսկողության ընթացքում ձվարանի 8սմ-ից պակաս կիստայի առկայության դեպքում ,
- Պրեմենոպաուզալ կանանց մոտ հավելումների 8սմ-ից փոքր սոլիդ գոյացության առկայություն :
Օնկոմարկերներ (CA125;CEA; β քորիոնիկ գոնադոտրոպին , α ֆետոպրոտոին) օգտագործվում են բուժման էֆեկտիվության մոնիտորինգի համար:
3.Պրոֆիլակտիկա և վաղ հայտնաբերում
Ձվարանի քաղցկեղի զարգացման ռիսկը ծանրաբեռնված ժառանգականությամբ կանանց մոտ ( ձվարանների քաղցկեղ, կրծքագեղձի քաղցկեղ) 2 անգամ գերազանցում է այդ ցուցանիշը պոպուլյացիայում: BRCA-1 և BRCA-2 գեների մուտացիայով կանայք կազմում են ձվարանի քաղցկեղի հիվանդների 10-15%-ը:
Ձվարանի քաղցկեղի զարգացման ռիսկը այդ կանանց մոտ կազմում է 10 % և 27% համապատասխանաբար:
Նշված ռիսկի խմբի կանանց ցուցված է գենետիկ կոնսուլտացիա և պրոֆիլակտիկ օվարիէկտոմիա գեներատիվ ֆունկցիայի ավարտից հետո: Ընդ որում պետք է նկատի ունենալ , որ տվյալ խմբի հիվանդների մոտ առանձին դեպքերում անգամ օվստիէկտոմիայից հետո հետագայում կարող է զարգանալ որովայնամզի առաջնային կանցերմատոզ:
4.Փուլերը (FIGO ,TNM, նկարագրում )
1 փուլ 1a T1a NoMo Ախտահարված է մեկ ձվարանը , 1b T1bNoMo ախտահարված են երկու ձվարանները , 1c T1c NoMo ուռուցքի կապսուլայի ախտահարում կամ ասցիտի առկայություն
2 փուլ 2a T2a NoMo Արգանդի և արգանդային փողերի ախտահարում, 2b T2b NoMo տարածում փոքր կոնքի այլ ստրուկտուրաներ, 2c T2c NoMo ասցիտ կամ քաղցկեղի բջիջների առկայություն լվացման ջրերում
3 փուլ 3a T3a NoMo Մակրոսկոպիկ պերիտոնեալ մետաստազներ, 3b T3b NoMo մակրոսկոպիկ պերիտոնեալ մետաստազներ մինչև 2սմ, 3c T3c NoMo միկրոսկոպիկ պերիտոնեալ մետաստազներ 2սմ-ից ավելի, ասցիտ, ռեգիոնար ավշային հանգույցների ախտահարում
4 փուլ 4 T1-3N1Mo , T1-3N1Mo հեռավոր մետաստազներ և/կամ մետաստատիկ պլևրիտ
5. Ձվարանների էպիթելիալ ուռուցքների բուժումը
Ա. Փուլերի վիրաբուժական դասակարգում : Կատարվում է վաղ փուլերում (մինչև 1c փուլ ) և սահմանային ուռուցքների ժամանակ և ներառում է `
-Ուռուցքի հեռացում առանց ամբողջականության խախտման
-Որովայնի խոռոչի ազատ հեղուկի բջջաբանական հետազոտություն դրա առկայության դեպքում , իսկ բացակայության դեպքում դուգլասյան գրպանի, կողմնային խողովակների և ենթաստոծանեական տարածության լվացման ջրերի բջջաբանական հետազոտություն
-Դուգլասյան տարածության ,կողմնային խողովակների և ստոծանու որովայնամզի բիոպսիա(ստոծանեական որովայնամզից կարելի է նաև վերցնել սկարիֆիկատներ բջջաբանական հետազոտության համար)
-Բոլոր կպումների և կասկածելի հատվածների բիոպսիա
-Օմենտէկտոմիա
-Համակարգային կամ սելեկտիվ կոնքային և պարաաորտալ լիմֆադենէկտոմիա:
Բ. Ցիտոռեդուկտիվ վիրահատություններ: Կատարվում են ձվարանների էպիթելիալ քաղցկեղի 2-րդ,3-րդ և 4-րդ ստադիաներում` ներառելով առաջնային ուռուցքի և նրա մակրոսկոպիկորեն տեսանելի բոլոր օջախների հեռացումը : Այդ դեպքում կարող են կատարվել`
I. Կոնքային որովայնամզի հեռացում
II. Կողմնային խողովակների և ստոծանու որովայնամզի հեռացում
III. Վեր-հաստ աղիքային օմենտէկտոմիա
IV. Բազմաօրգանային ռեզեկցիաներ (հաստ և բարակ աղիների , լեղապարկի, փայծախի, լյարդի ռեզեկցիա, ստոծանու ռեզեկցիա):
V. Կոնքային և պարաաորտալ լիմֆադենէկտոմիա
Օպտիմալ ցիտոռեդուկցիա: Ուռուցքի տեսանելի օջախների բացակայությունը որովայնի խոռոչում վիրահատությունից հետո:
Սուբօպտիմալ ցիտոռեդուկցիա: Ռեզիդուալ ուռուցքի չափը չի գերազանցում 2սմ-ը:
Ոչ օպտիմալ ցիտոռեդուկցիա: Ռեզիդուալ ուռուցքի չափը վիրահատությունը ավարտելիս գերազանցում է 2սմ-ը: Ապացուցված է,որ ոչ օպտիմալ ցիտոռեդուկցիայի ժամանակ վիրահատական միջամտությունը չի ազդում ապրելիության վրա:
Գ. Քիմիաթերապիա: Ձվարանների էպիթելիալ քաղցկեղի բուժման մեջ բազային պրեպարատներ են հանդիսանում պլատինի ածանցյալները: Ստանդարտ է համարվում պակլիտաքսելի և կարբոպլատինի համակցությամբ սխեման: Որպես կանոն անց է կացվում 6 կուրս 21 օր ինտերվալով:
Պակսիդաքսել 135-175 մգ/մ²
Կարբոպլատին AUC 5-6(կամ ցիսպլատին 75մգ/մ²)
6.Ռեցիդիվների բուժումը: Ուշ ստադիաներում ձվարանի քաղցկեղի ռեցիդիվ լինում է հիվանդներից 80%-ի մոտ: Ուստի ռեցիդիվների բուժումը ունի սկզբունքային նշանակություն:
Ա. Ցիտոտոքսիկ պրեպարատներ: Եթե հիվանդության ռեցիդիվը լինում է առաջնային բուժման ավարտից ոչ շուտ քան 12 ամիս հետո, ապա հակառեցիդիվային բուժումը անց է կացվում նույն սխեմայով (պակլիտաքսել և կարբոպլատին): Եթե դիտվում է ուռուցքի պրոգրեսիա տվյալ բուժման ֆոնի վրա ռեցիդիվ 12 ամսից շուտ , ապա նշանակում է 2-րդ շարքի պրեպարատներ , տոպոտեկան,գեմցիտաբին, վինոռելբին , լիպոսոմային կամ պեգիլացված դոկսոռուբիցին,իզոֆոսֆամիդ:
Բ. Բարձրադեղաչափային քիմիաթերապիա: Հետազոտությունները ցույց են տվել բարձրադեղաչափային քիմիաթերապիայի հավաստի արդյունավետության բացակայությունը ստանդարտ սխեմաների համեմատությամբ:
Գ. Երկրորդային ցիտոռեդուկտիվ վիրահատություններ
1. Ցուցված են քիմիաթերապիայի նկատմամբ զգայուն ուռուցքների առաջնային բուժումից հետո վիրահատելի մնացորդային ուռուցքային զանգվածների առկայության դեպքում ,կամ էլ ռեմիսիայի հասնելուց հետո հիվանդության ռեցիդիվի դեպքում: Ռեցիդիվային ուռուցքի տարածվածության աստիճանը ռեզեկտաբելությունը ճշտելու համար ոչ ինվազիվ հետազոտությունների (ՀՇ,ՄՌՇ,ՊՀՇ) հետ մեկտեղ լայնորեն կիրառվում է լապարասկոպիան:
2.Երկրորդային ցիտոռեդուկտիվ վիրահատությունները արդյունավետ չեն քիմիաթերապիայի նկատմամբ ոչ զգայուն և դիսսեմինացված ուռուցքների դեպքում:
Դ. Պալիազիվ վիրահատություններ : Ցուցված են սահմանափակ թվով դեպքերում` ուռուցքային զանգվածներով աղիքի ճնշմամբ պայմանավորված աղիքային անանցանելիության երևույթների չեզոքացման նպատակով: Պալիատիվ միջամտություններից ստացված արդյունքը տևում է 3-6 ամսից ոչ ավել:
Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am
Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին
