Թոքի թարախակույտը և փտախտը կազմում են այսպես կոչված թոքերի վարակային կազմալուծումները: Թոքերի վարակային կազմալուծումները հիմնականում համարվում են աղքատ հարբեցողների հիվանդություններ, հանդիպելով այն դեպքերում, երբ զուգակցվում է թերսնումը, հիմնականում սպիտակուցային թերսնումը, ալկոհոլամոլությունը և բնակարանային վատ պայմանների զուգակցումը: Նշված երկու հիմնական տարատեսակներից շատ առավել հաճախ հանդիպում է թոքի թարխակույտը /աբսցեսը/: Առավել հաճախ դիտվում է հետթոքաբորբային թարախակույտը:
Թոքի թարախակույտի կլինիկական պատկերը բաժանվում է 2 միմյանցից զգալիորեն տարբերվող շրջանների: Առաջին շրջանը լինում է մինչև թարախակույտի դեպի բրոնխ բացվելը, երկրորդը` դրանից հետո: Մինչև թարախակույտի բացվելը դեպի բրոնխ դիտվում է արտահայտված տենդ և թունավորում /ինտոքսիկացիա/: Վերջինս արտահայտվում է գլխացավով, արտահայտված թուլությամբ, ախորժակի բացակայությամբ, մարմնի կոտրտվածության զգացումով, մկանային և հոդային ցավերով, հաճախասրտությամբ, արյան պատկերում` լեյկոցիտոզ ձախ թեքումով, լեյկոցիտների թունային հատիկավորությամբ, ԷՆԱ-ի կտրուկ արագացմամբ, ֆիբրինոգենի, C-հակազդային սպիտակուցի և բորբոքման այլ ցուցանիշների կտրուկ բարձրացմամբ: Այս շրջանում կատարված ռենտգենյան հետազոտությունը կարող է հայտնաբերել հոծ գնդաձև ստվեր: Սակայն հաճախ այդ ստվերը կարող է քողարկվել առկա թոքաբորբային ստվերով: Նույնիսկ համակարգչային շերտագրությունը այդ շրջանում կարող է չհայտնաբերել առկա թարախակույտը:
Հիվանդի վիճակը կտրուկ սկսում է լավանալ այն բանից հետո, երբ հիվանդը սկսում է մեծ քանակությամբ արտախխել խիստ գարշահոտ թարախային խորխը: Այն, եթե թողնել բաժակի մեջ, բաժանվում է հետևյալ շերտերի. փրփրոտ, շճային և թարախային: Այս շրջանում կատարված ռենտգենյան հետազոտությունը արդեն բոլոր դեպքերում հայտնաբերում է խոռոչ` հեղուկի հորիզոնական մակարդակով:
Ֆիզիկալ մեթոդներով ախտորոշել թարախակույտը շատ դժվար է: Դա հնարավոր է անել միայն մակերեսորեն տեղակայված և մեծ թարախակույտերի դեպքում: Մինչև բրոնխ բացվելը համապատասխան հատվածի բախման հնչյունը և բշտիկային շնչառությունը լինում են թուլացած, դրան գումարած թոքաբորբի հետևանքով գրանցվող պերկուտոր և աուսկուլտատիվ ֆենոմենները: Բրոնխ բացվելուց հետո բախման հնչյունը ձեռք է բերում թմբկային երանգ և սկսվում են լսվել հիմնականում խոշոր բշտիկային թաց խզզոցներ:
Թոքի թարախակույտը ավելի հաճախ դիտվում է աջ թոքի ստորին հատվածներում:
Թոքի թարախակույտը հաճախ բարդանում է էմպիեմայով, պիոպնևմոթորաքսով, թոքային արնահոսությամբ, սեպսիսով և թարախային ախտօջախմամբ:
Եթե թոքի թարախակույտը բացվում է ոչ թե դեպի բրոնխ, այլ դեպի թոքամզի խոռոչ, ապա զարգանում է թոքամզի էմպիեմա: Քանի որ թոքամիզն ունի հեղուկի գերհզոր ներծծման մեխանիզմներ, ապա այս պարագայում օրգանիզմի թունավորումը ոչ թե պակասում է, այլ ընդհակառակը` հիվանդի վիճակը կտրուկ վատանում է և նա կարող է մահանալ վարակաթունային թմբիրից /ինֆեկցիոն-տոքսիկ շոկ/: Իսկ եթե թարախակույտը միաժամանակ բացվում է և դեպի բրոնխ, և դեպի թոքամզի խոռոչ, ապա զարգանում է պիոպնևմոթորաքս, որի ժամանակ թորախային թունավորումին ավելանում է թոքամզի գրգռումը բրոնխներից թարախակույտի խոռոչի միջով ներթափանցող օդով և, որպես օրենք, զարգանում է այսպես կորված թոքամզաթոքային թմբիր (պլևրոպուլմոնալ շոկ):
Թոքային արնահոսություն դիտվում է թարախակույտը դեպի բրոնխ բացվելուց հետո: Այն կարող է բարդացնել թարախակույտի ընթացքը նույնիսկ երբ թվում է, թե հիվանդն արդեն լրիվ ապաքինվել է: Թոքային արնահոսությունը վտանգավոր է ոչ միայն որպես ինքնուրույն արնահոսություն` հնարավոր մահացու ելքով զանգվածային արնահոսության դեպքում, այլ նաև նրանով, որ թարախի հետ խառնված արյունը, շնչանցվելով թոքի այլ հատվածները շատ բարենպաստ հիմք է հանդիսանում զանգվածային թոքաբորբի զարգացման համար:
Թարախային ախտօջախում (մետաստազների զարգացում) կարող է դիտվել ցանկացած օրգանում, սակայն առավել հաճախ դա դիտվում է ուղեղի կողմից: Դա պայմանավորված է ավելի ուղիղ և կարճ անոթային ճանապարհով: Ախտօջախված օրգանում նույնպես զարգանում են տարբեր չափսերի և քանակակության թարախակույտեր:
Թոքի թարախակույտի ելքը շատ տարբեր է լինում: Հաճախ դիտվում է լրիվ առողջացում, կամ մնացորդային խոռոչի առաջացում: Եթե թարախային արտադրությամբ խոռոչը մնում է 2 ամսից ավել, ապա փաստում ենք թարախակույտի խրոնիկացումը: Եթե չվիրահատել այդպիսի հիվանդին, ապա թարախային ախտընթացն աստիճանաբար կբերի երկրորդային ամիլոիդոզի զարգացմանը, ինչը գործնականորեն չի հանդիպում ժամանակին վիրահատվելու պատճառով:
Տարբեր բարդությունների պատճառով նույնիսկ ժամանակակից բուժման պարագայում մահացությունը թոքի թարախակույտի ժամանակ հասնում է 10%:
Պետք է ասել, որ բազմաթիվ շտապ վիրահատական միջամտություն պահանջող բարդությունների մեծ հավանականության պատճառով թոքի թարախակույտի բուժումը պետք է անցկացնել հատուկ կծքային վիրաբուժության բաժանմունքներում: Սակայն, ժամանակ չկորցնելու համար, բուժումը պետք է սկսել և շարունակել ընդհուպ մինչև մասնագիտացված բաժանմունք տեղափոխելը, ախտորոշումը դնելուց անմիջապես հետո:
Եթե թոքի թարախակույտն ախտորոշվել է մինչև դեպի բրոնխ բացվելը, ապա բուժման համար պետք է կիրառել հակաբիոտիկների գերբարձր դեղաչափեր: Հակաբիոտիկը թարախակույտի խոռոչ շատ դժվար է ներթափանցում, և որպեսզի թարախակույտի ներսում ստեղծվի հակաբիոտիկի արդյունավետ կոնցենտրացիա, արյան մեջ պետք է ապահովել նվազագույն թերապևտիկ կոնցենտրացիան մի քանի տասնյակ անգամ գերազանցող հակաբիոտիկի կոնցենտրացիա: Դա հնարավոր է անել միայն թերապևտիկ շատ մեծ դիապազոն ունեցող հակաբիոտիկներով: Այդ առումով ցայսօր դեռ չի գտնվել պենիցիլինից ավելի լավ հակաբիոտիկ: Թոքի թարախակույտի ժամանակ պենիցիլինի դեղաչափերը կազմում են օրական 20-30, նույնիսկ մինչև 50 մլն միավոր` կաթիլային շուրջօրյա եղանակով: Պենիցիլինը սովորաբար զուգակցում են մետրոնիդազոլի նույնպես բարձր դեղաչափերի հետ (4-6 գ/օր): Բնականաբար, բուժման խիստ կարևոր մաս է կազմում դեզինտոքսիկացիոն թերապիան:
Դեպի բրոնխ թարախակույտը բացվելուց հետո զգալիորեն լայնանում են բուժական հնարավորությունները` ի հաշիվ տեղային բուժման (բրոնխոսկոպի միջոցով):
Թոքի փտախտը /գանգրենան/ թոքերի վարակային կազմալուծումների շատ ավելի ծանր, բարեբախտաբար, շատ ավելի հազվադեպ հանդիպող տարբերակն է: Հիմնականում այն հարուցվում է անաէրոբներով: Ախտածագման հարցում մեծ նշանակություն է ունենում մանրամակարդումը: Փտախտի առաջնային օջախի շուրջը տեղի է ունենում մանր անոթների մակարդուկային խցանում, ինչի հետևանքով մեռուկանում է շրջապատող թոքային հյուսվածքը, հիանալի միջավայր ստեղծելով անաէրոբների բազմացման համար: Այսպսիսով ախտընթացը աստիճանաբար ներգրավում է նորանոր թոքային զանգվածներ և, հարաճելով, բավականին արագ քայքայում է ողջ թոքը: Բուժման բացակայության պայմաններում սա 100 տոկոսանոց մահ է: Նույնիսկ ժամանակակից բուժման պարագայում մահացությունը այս հիվանդության դեպքում ամենաժամանակակից կլինիկաներում չի իջնում 50%-ից:
Թոքի փտախտի ժամանակ թարախային թունավորման երևույթները և չափազանց գարշահոտ խորխարտադրությունը դիտվում և հարաճում են հիվանդության հենց սկզբից: Եթե թոքի թարախակույտի ժամանակ խորխը խիստ գարշահոտ էր, ապա փտախտի դեպքում այն պարզապես անտանելի է:
Թոքի ախտահարված հատվածում բախման հնչյունը սկզբնական շրջանում բթացած է: Այդ բթացման սահմանը աստիճանաբար բարձրանում է և նախկին բթացման գոտիներում բախման հնչունը դառնում է տուփային: Աուսկուլտատիվ լսվում են տարբեր տրամաչափի խզզոցներ:
Բնորոշ է ռենտգենյան պատկերը: Ներսփռման ֆոնի վրա կարելի է տեսնել տարբեր չափսերի և քանակության տձև խոռոչներ, որոնց մեջ կարելի է նկատել տարբեր չափսերի հյուսվածքամեռուկներ /սեքվեստրներ/:
Անմիջապես ախտորոշումը դնելուց հետո հիվանդին պետք է վիրահատել, և միակ վիրահատությունը` ողջ ախտահարված թոքի հեռացումն է: Պալիատիվ միջամտությունների մասին այստեղ մտածելն անգամ ավելորդ է: Բնականաբար զուգահեռաբար պետք է կատարվի հակամանրէային և դեզինտոքսիկացիոն հզոր բուժում:
