«Անհայտ ծագման տենդ» (ԱԾՏ) տերմինով բնորոշվում են կլինիկական պրակտիկայում հաճախ հանդիպող իրավիճակները, որոնց դեպքում տենդը հանդիսանում է տարբեր հիվանդությունների հիմնական կամ միակ նշանը, որոնց ախտորոշումը մնում է անհայտ սովորական, իսկ երբեմն էլ լրացուցիչ հետազոտություններից հետո:
Հիվանդությունների սպեկտրը, որանք ընկած են ԱԾՏ-ի հիմքոււմ, բավականին լայն է և ներառում է ինֆեկցիոն բնույթի տարբեր հիվանդություններ, չարորակ նորագոյացություններ, համակարգային վասկուլիտներ և այլն: Հիվանդների մի մասի մոտ տենդի պատճառը մնում է չվերծանված:
ԱԾՏ-ի հիմքում ընկած են սովորական հիվանդություններ` անսովոր ընթացքով: Ախտորոշիչ փնտրտուքը ԱԾՏ-ի ժամանակ ներառում է լրացուցիչ կլինիկալաբորատոր նշանների հայտնաբերում` տվյալ իրավիճակի համար առավել ինֆորմատիվ ախտորոշիչ մեթոդների կիրառումով, բնորոշող նպատակաուղղված հետազոտում:
Բուժման նշանակման նպատակաուղղվածության հարցը, այդ թվում նաև փորձնական, մինչև ԱԾՏ-ի բացահայտումը պետք է լինի անհատական` կախված կոնկրետ կլինիկական իրավիճակից:
Ներկայումս որոշվել են չափանիշները, որոնք թույլ էին տալիս գնահատել իրավիճակը, որպես ԱԾՏ
- հիվանդի մոտ ջերմության առկայություն 38°C (101°F) և ավել
- տենդի տևողությունը 3 շաբաթ և ավել, կամ պարբերաբար ջերմության բարձրացում այդ ժամանակահատվածում
- դիագնոզի անհայտություն հետազոտման անցկացումից հետո համընդհանուր (ռուտինային) մեթոդներով:
Այսպիսով առանձնացվել է ինքնատիպ սինդրոմ (ԱՏԾ-սինդրոմ), որը տարբերվում է մնացած դեպքերում մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացումից:
Այս չափանիշներից ԱԾՏ-ին չի կարելի դասել այսպես կոչված սուբֆեբրիլիտետի դեպքերը: Ընդ որում, անհայտ ենթատենդերը հատուկ տեղ են զբաղեցնում կլինիկական պրակտիկայում և պահանջում են այլ դիագնոստիկ մոտեցում:
Մեծամասամբ անհայտ ենթատենդերը հանդիսանում են վեգետատիվ դիսֆունկցիաների դրսևորումներից մեկը, չնայած կարող են պայմանավորված լինել նաև ինֆեկցիոն-բորբոքային պրոցեսի առկայությամբ (տուբերկուլյոզ):
Կարևոր չափանիշ է հանդիսանում տենդի տևողությունը` 3 շաբաթից ոչ պակաս, որի հետ կապված կարճատև ջերմաստիճանի բարձրացումները, նույնիսկ անհայտ ծագման, չեն հանդիսանում ԱԾՏ-ի չափանիշներ: Վերջին չափանիշը (անհայտ դիագնոզ) որոշիչ է և թույլ է տալիս բնորոշել իրավիճակը որպես ԱԾՏ, քանի որ համընդհանուր քննության արդյունքում ստացված տվյալները թույլ չեն տալիս գտնել տենդի պատճառը:
ԱԾՏ-ով հիվանդների առանձնացումը հատուկ խմբում առաջին հերթին ծառայում է գործնական նպատակներին: Անհրաժեշտ է բժիշկների մոտ ռացիոնալ ախտորոշիչ փնտրտուքի մեթոդների մշակում, յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքում կիրառելով հետազոտումների ադեկվատ ինֆորմատիվ մեթոդները, հիմքում ունենալով հիվանդությունների յուրահատկությունների իմացությունը, որոնք դրսևորվում են ԱԾՏ-ով:
Այդ հիվանդությունների սպեկտրը բավական մեծ է և ընգրկում է հիվանդություններ, որոնք վերաբերում են թերապիային, վիրաբուժությանը, ուռուցքաբանությանը, ինֆեկցիոն հիվանդություններին և այն: Սակայն մինչ ԱԾՏ-ի իրական բնույթի բացահայտումը հիվանդները, որպես կանոն, գտնվում են ընդհանուր թերապևտիկ, հազվադեպ` հատուկ մասնագիտացված բաժիններում, որտեղ ընդունվում են կախված ունեցած սիմպտոմատիկ բնույթից` թոքաբորբի, միզուղիների ինֆեկցիայի, ռևմատիկ հիվանդությունների կասկած և այլն:
Վերջին ժամանակներս ԱԾՏ-ի նոզոլոգիական կառուցվածքը փոփոխություն է կրում: Այսպես, «տենդային» հիվանդությունների շարքում տեղ են գտել ինմունոդեֆիցիտի դեպքում ինֆեկցիայի որոշ ձևերը, նոզոկոմիալ ինֆեկցիայի տարբեր ձևերը, բերելիոզը, մոնոնուկլեոզային համախտանիշները և այլն:
Հաշվի առնելով այս հանգամանքը առաջարկվել է առանձնացնել ԱԾՏ-ի 4 խումբ`
1. ԱԾՏ-ի «դասական» ձև: Նրանց հիմքում ընկած են ոչ թե հազվադեպ կամ անսովոր ախտաբանական պրոցեսներ, այլ բժիշկներին քաջ հայտնի հիվանդություններ, որոնց ընթացքի առանձնահատկությունը հանդիսանում է տենդային համախտանիշի գերակշռումը: Դրանք, որպես կանոն «սովորական հիվանդություններ են` անսովոր ընթացքով», ներառյալ վաղուց հայտնիների կողքին որոշ նոր հիվանդություններ (Լայմի հիվանդություն, խրոնիկական հոգնածության համախտանւշ և այլն) :
2. ԱԾՏ նեյտրոպենիայի ֆոնի վրա:
3. Նոզոկոմիալ ԱԾՏ
4. ԱԾՏ` կապված ՄԻԱՎ ինֆեկցիայի հետ (միկոբակտերիոզ, ցիտոմեգալովիրուսային ինֆեկցիա, կրիպտոկոկոզ, հիստոպլազմոզ):
Գրականության տվյալների վերլուծությունը վկայում է այն մասին, որ առավել հաճախ ԱԾՏ-ի հիմքում ընկած են այն հիվանդությունները, որոնք պայմանականորեն կարելի է բաժանել մի քանի խմբի:
Այդ խմբերի յուրաքանչյուրի տեսակարար կշիռը տատանվում է, ըստ տարբեր հեղինակների տվյալների, ինչը պայմանավորված է տարբեր գործոններով (ստացիոնարների յուրահատկությունը, որտեղ հետազոտվում են հիվանդները, հետազոտման մակարդակը և այլն):
Եվ այսպես, ԱԾՏ-ի պատճառ կարող են հանդիսանալ.
- գեներալիզացված կամ տեղային վարակային բորբոքային պրոցեսները (ԱԾՏ-ի բոլոր դեպքերի 30-50%)
- ուռուցքային հիվանդությունները (20-30%)
- շարակցական հյուսվածքի համակարգային ախտահարումները (համակարգային վասկուլիտներ)` 10-20%
- այլ հիվանդություններ` տարբեր ըստ էթիոլոգիայի, պաթոգենեզի, ախտորոշման մեթոդների, բուժման և ելքի (10-20%)
- մոտավորապես 10%-ի մոտ տենդի պատճառը չի հաջողվում պարզել, չնայած մանրազննին հետազոտությունների, և կիրառվում են ժամանակակից ինֆորմատիվ մեթոդները
Նշված պաթոլոգիկ դեպքում մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացումը վերջին հաշվով պայմանավորված է առաջնային հիպոթալամուսում տեղակայված ջերմականոնավարման կենտրոնի վրա էնդոգեն պիրոգենների ազդեցությամբ:
Ըստ ժամանակակից պատկերացումների` էնդոգեն պիրոգեններին են պատկանում ինտերլեյկինները, արտադրվում են մակրոֆագերի, մոնոցիտների, նեյտրոֆիլների և քիչ քանակով էոզինեֆիլների կողմից` որպես իմունպատասխանի արդյունք տարբեր մանրէային և ոչ մանրէային անտիգեններին, իմուն կոմպլեքսներին, գերզգայնացված T-լիմֆոցիտներին, տարբեր ծագման էնդոտոքսիններին, բջիջների քայքայման արգասիքներին: Էնդոգեն պիրոգեն արտադրելու ունակությամբ օժտված են նաև չարորակ ուռուցքների բջիջները (լիմֆոպրոլիֆերատիվ ուռուցքներ, երիկամի ուռուցք, լյարդի ուռուցք և այլն):
Ուռուցքային բջիջների կողմից պիրոգենի արտադրության փաստը ապացուցված է փորձնականորեն և հաստատվում է կլինիկական պայմաններում տենդի անհետացումով` ուռուցքի վիրաբուժական հեռացումից (լիմֆոպրոլիֆերատիվ հիվանդություն) կամ քիմիոթերապիա սկսելուց հետո:
Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am
Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին