Սիմպտոմատիկ ԶՀ

Այս ԶՀ կազմում են ընդհանուրի 5% - 10%, պայմանավորված են ախտաբանական գործընթացներով և այդ հիվանդության կլինիկական պատկերի մի մասն են կազմում: Տարբերում ենք հեմոդինամիկ, երիկամային, էնդոկրին, էկզոգեն ԶՀ: Սիմպտոմատիկ ԶՀ մեծ մասին բնորոշ են ԶՃ համառ բարձր մակարդակը, դիաստոլիկ ԶՃ համեմա-տաբար բարձր մակարդակը, ՀԿ համեմատաբար հազվադեպությունը:

Երիկամային սիպտոմատիկ ԶՀ-ը բաժանվում են երկու խմբի` ռենովասկուլար և ռենոպրիվ:
Ռենովասկուլար ԶՀ պայմանավորված են երիկամային զարկերակի(զարկերակ-ների) լուսանցքի նեղացումով: Հիմնականում պատճառները երկուսն են` զարկերակի ֆիբրոմուսկուլար դիսպլազիան, զարկերակի աթերոսկլերոտիկ ախտահարում, աորտոարտերիիտը(Տակայասիի հիվանդությունը): Առաջինը և երրորդը հաճախ հանդի-պում են երիտասարդ կանանց մոտ, երկրորդը` տղամարդկանց մոտ տարեց հասակ-ում: Բոլորւ դեպքերում էլ ԶՃ ունի համառ բարձըր մակարդակ, դիաստոլիկ ԶՃ հա-մեմատաբար բարձր թվերի վրա է: Բնորոշ է երիկամային ֆունկցիայի հարաճուն վատացում: Ասթենիկ կազմվածքով հիվանդների մոտ հնարավոր է լսել անոթային աղմուկ աորտայի որովայնային հատվածում: Գործիքային քննություններից ախտո-րոշման համար օգտագործվում են ԳՁՀ - եթե երիկամների չափսերի տարբերությու-նը գերազանցում է 1,5սմ, երիկամային զարկերակների դուպլեքսային հետազոտում, մագնիտա-ռեզոնանսային անգիոգրաֆիան:

Ռենոպրիվ(պարենխիմատոզ) ԶՀ պայմանավորված են երիկամային պարենխի-մայի ախտահարման հետ` խրոնիկ գլոմերուլոնեֆրիտ հատկապես հիպերտոնիկ և խառը ձևերը, խրոնիկ պիելոնեֆրիտ, դիաբետիկ նեֆրոպաթիան, բացի այդ մի շարք երիկամային հիվանդություններ(երիկամի բնածին դեֆեկտներ, մի շարք ուրոլոգիա-կան հիվանդություններ) բարդանում են խրոնիկ պիելոնեֆրիտով: Այս խմբին բնորոշ է միզային համախտանիշի առկայությունը:

Էնդոկրին սիպտոմատիկ ԶՀ.
- հիպերտենզիան Իցենկո-Կուշինգի համախտանիշի ժամանակ ոչ հազվադեպ ըն-դունում է չարորակ ընթացք, ԶՃ մակարդակը անկայուն է, բավականին հաճախ կանանց մոտ, բնորոշ է ԶՀ, ճարպակալման և հիպերգլիկեմիայի միաժամանակ զարգացումը: Հիվանդները ունեն յուրահատուկ արտաքին տեսք` պարանոցը, կրծքավանդակը և որովայնը համեմատաբար «հաստ» են քանց թե «բարակ» ոտքերը. «լուսնաձև դեմք» . կարմրամանուշակագույն զոլակներ որովայնի, ազդրերի, ուսագոտու վրա. նախաբազուկների վրա պետեխիալ ցանավորում.իմպոտենցիա և գինեկոմաստիա տղամարդկանց մոտ և օլիգո-ամենոռեա կանանց մոտ, մազաթափություն հատկապես թևատակերում և ցայգի շրջանում, մկանային թուլություն, արագ հոգնածություն: Բարձր են 17-ՕԿՍ, խոլեստերինի, եռագլիցերիդների և գլյու-կոզի քանակը:
- առաջնային ալդոստերոնիզմ(Կոննի համախտանիշ) բնորոշ է ախտանշանային քառյակը`հիպերտենզիա, հիպոկալիեմիա(մկանային թուլություն, առիթմիաներ, ի տարբերություն այլ ԶՀ չի զարգանում ձախ փորոքի սրտամկանի հիպերտրոֆիա, PQ-ն կարճացած է, QT-ն երկարացած, T-ն հարթված է, իսկ U-ն ար-տահայտված), հիպերալդոստերոնուրիան, հիպոռենինեմիան: Հիմնական ախտանը-շաններից են գլխացավը, արտահայտված թուլությունը հատկապես գարնանը, ծարավը, պոլիու-րիան և նիկտուրիան, պարեսթեզիաները:
- ֆեոքրոմոցիտոմա, որը արտադրում է կատեխոլամիններ, 10% դեպքերում ուռուց- քի տեղակայումը արտամակերիկամայյին է: Մոտ 25% ԶՀ ընթացքը կրիզային է, 50% մշտական-կրիզային և 25% մշտական: Բնորոշ նշաններն են արտահայտված գլխա- ցավը, առատ քրտարտադրությունը, սրտխառնոցը, գունատությունը, վերջույթների «սառնությունը»: Բնորոշ է դրական օրտոստատիկ փորձը` կանգնած վիճակում ԶՃ իջնում է և զարգանում է տախիկարդիա: Մեզու հայտնաբերվում է կատեխոլ ամին-ների մետաբոլիտ - վանինիլնշաթթուն:
- թիրեոտոքսիկոզ - բնորոշ են բարջր սիստոլիկ ԶՃ, մեծ պուլսային ճնշումը, «մեծ» պուլսը, տախիկարդիան,էկզոֆտալմը:

Հեմոդինամիկ ԶՀ.
-աորտայի կոարկտացիա - աորտայի սկզբնամասի նեղացում, ինչը բերում է նրան, որ սիստոլիկ ԶՃ բարձրանում է, իսկ ոտկերում ԶՃ իջնում է: Լսվում սիստոլիկ աղ-մուկ գագաթում, ձախ անութային շրջանում և ձախ հարվողնաշարային գծով: Բնո- րոշ է ուսագոտու անհամաչափ զարգացումը համեմատ ստորին վերջույթների: - աորտալ փականի անբավարարություն - սիստոլիկ ԶՃ բարձր է, իսկ դիաստոլիկը կամ բնականոն կամ էլ ցածր, մեծ պուլսային ճնշում, «մեծ և արագ» պուլս, համա-պատասխան աուսկուլտաիվ պատկեր:
- աորտայի աթերոսկլերոզ - մեկուսածված բարձր սիստոլիկ ԶՃ տարեց անջանց մոտ:
- արտահայտված բրադիկարդիա
- արյան մածուծիկության ավելացում - ավելանում է հեմատոկրիտը, արյունը «ծան-րանում» է և որպիսզի արյան հոսքը չդանդաղի անհրաժեշտ է բարձր ճնշում, բացի այդ բարձր հեմատոկրիտը խթանում ռենինի արտազատումը: Բնորոշ է հիվանդի արտաքին տեսքը`այտերը բոսորագույն, կարմիր կիթ, «ճագարի աչքեր», ալ կարմիր լորջաթաղանտ: Հիպոտենզիվ դեղամիջոցները արդյունավետ չեն:

Էկզոգեն(դեղորայքային) ԶՀ.
- պերոռալ հակաբեղմնավորիչները(էսթերոգենները խթանում են անգիոտենզինոգե-նի սիթեզը լյարդում)
- ստերոիդային և ոչ ստերոիդային հակաբորբոքիչ դեղամիջոցները
- սիմպատոմիմետիկները
Այս բոլոր դեպքերում օգնության է գալիս լիառժեք հավաքված անամնեզը և լաբորատոր ու գործիքային քննության արդյունքները:

Գործոններ որոնք ազդում են ընդհանուր սիրտ-անոթային ռիսկի վրա.
Պետք է նշել որ ԶՃ և սիրտ-անոթային հիվանդության զարգացման ռիսկի միջև կա ուղղակի կապ սկսած 115/75մմHg: ԶՃ մակարդակը ամենա գլխավոր գարծոնն է, բայց ոչ միայնակը, որը որոշում է ԶՀ ծանրությունը, հետագա ընթացքը և բուժման մարտավորությունը: Մեծ նշանակություն ունի ընդհանուր սիրտ-անոթային ռիսկի գնահատումը, որի աստիճանը կախված է ուղեկցող ռիսկի գործոնների, թիրախ-օր- գանների ախտահարման և փոխկապակցված կլինիկական իրավիճակների առկա- յության:

Բուժում
Բուժման հիմնական նպատակն է հնարավորին չափ նվազեցնել սիրտ-անոթային բարդությունների զարգացման ռիսկը և մահը նրանցից: Նպատակին հասնելու հա-մար անհրաժեշտ է ոչ միայն ԶՃ իջեցումը մինչև բնականոն մակարդակը, այլ և ձևա- փողվող ՌԳ ուղղումը`ծխելը, դիսլիպոպրոտեինեմիան, հիպերգլիկեմիան, ճարպա-կալումը և ուղեկցող հիվանդությունների բուժումը(ՇԴ):

ԶՃ նպատակային մակարդակը դա <140/90մմHg: Եթե այդ մակարդակը հիվանդի կողմից լավ է տանվում օգտակար է ԶՃ մակարդակը էլ ավելի նվազեցնել: Եթե ԶՀ զուգակցվում է ՇԴ կամ երիկամների ախտահարումով ապա ԶՃ մակարդակը ցան-կալի է նվազեցնել 130/80մմHg ցած: Տարեց անձանց մոտ դժվար է հասնել ԶՃ ցան-կալի մակարդակին(<140մմHg): Հասնելով ԶՃ նպատակային մակարդակին պետք է հաշվի առնել ԶՃ ստորին սահմանը` սիստոլիկ ԶՃ մինչև 110մմHg, դիաստոլիկ ԶՃ մինչև 70մմHg:

Io և IIo ԶՀ տառապող հիվանդների մոտ սիրտ-անոթային բարդությունների զար-գացման բարձր կամ շատ բարձր ռիսկի դեպքում հիպոտենզիվ բուժումը սկսվում է անմիջապես, զուգահեռաբար անհրաժեշտ է կարգավորել ուղեկցող ՌԳ և բուժել ՀԿՎ-ն: Չափավոր ռիսկի դեպքում պետք է մոտ երեք ամիս հսկել ԶՃ ապա նոր ձեռ- նարկել դեղորայքային բուժումը: Բուժումը սկսվում եթե ԶՃ կայուն բարձր է 140/90մմHg: Ցածր ռիսկի դեպքում ԶՃ հսկումը կատարվում է երեքից տասներկու ամսվա ընթացքում:Բուժման ցուցում է հանդիսանում ԶՃ կայուն մակարդակր 140-159/90-99մմHg: IIIo ԶՀ դեպքում հիպոտենզիվ բուժումը սկսում են անմիջապես:

Բոլոր հիվանդներին խորհուրդ են տրվում փոխել կենսակերպը, չնայած որ ստա- նում են դեղորայքային բուժում, հատկապես եթե կա ՌԳ: Այս ամենը թույլ են տալիս` նվազեցնել ԶՃ, նվազեցնել օգտագործվող հիպոտենզիվ դեղորայքները և բարձրաց-նել դրանց արդյունավետությունը, բարենպաստ ազդել առկա ՌԳ վրա, իրագործել ԶՀ առաջնային պրոֆիլակտիկան և նվազեցնել սիրտ-անոթային բարդությունների զարգացման:

Ոչ դեղորայքային բուժումը ներառում է`ծխելուց հրաժարվելը, մարմնի զանգվածի ինդեկսի նվազեցումը 25կգ/մ2, ալկոհոլի օգտագործման նվազեցում տղամարդկանց համար 30գ/օր քիչ և կանանց համար 20գ/օր քիչ, ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության ավելացում 30-40 րոպե շաբաթը առնվազը 4 անգամ, աղի օգտագործման սահմանափակում մինչև 5գ/օրը, սննդակարգի փոփոխում ավելացնելով բուսականը:
Դեղորայքային բուժում: ԶՃ մակարդակի նվազեցումը պետք է կատարել աստի-ճանաբար: Դեղորայքների քանակը կախված է մեկնարկային ԶՃ և ուղեկցող հիվանդություններից: Այսպես Io ԶՀ ժամանակ հիվանդների 50% ստանում են մոնոթերապիա: Ներկայումս խորհուրդ են տրվում օգտագործել հիպոտենզիվ 7 խումբի դեղորայքներ: Դրանք են միզամուղները, b-ադրենոպաշարիչներ, կալցիումի անտա- գոնիստներ, ԱՓԳ-ի արգելակիչներ, ԱԸպաշարիչներ, ԻԸագոնիստներ, α+b-ադրենոպաշարիչներ:

* Միզամուղներ - hydrochlorothiazid, indapamid:
b-ադրենոպաշարիչներ -atenolol, metoprolol, bisoprolol, nebivolol:
Կալցիումի անտագոնիստներ - nifedipin, amlodipin, diltiazem:
ԱՓԳ-ի արգելակիչներ - enalapril, perindopril, captopril, ramipril:
ԱԸպաշարիչներ - eprosartan, losartan:
ԻԸագոնիստներ - moxonidinum:
α+b-ադրենոպաշարիչներ - carvedilol:
կենտրոնական - α-methyldopa:

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին