Փափուկ շանկրի (ulcus molle) հարուցիչը շղթայացուպիկն է (ստրեպտոբացիլ), որն առաջին անգամ հայտնաբերեցին Ֆերարին (1885) ու հայրենական գիտնական 0. Վ. Պետերսենը (1887), և որը մանրամասն ուսումնասիրվեց Դյուկրեյի և Ուննայի կողմից (1889)։ Փափուկ շանկրի հարուցիչի կուլտուրան առաջին անգամ ստացել են Ս. Ս. Իստամանովը և Ա. Մ. Հակոբյանցը (1897)։

Ստրեպտոբացիլն իրենից ներկայացնում է կլորացած ծայրերով ու միջին մասը ներձգված կարճ ցուպիկ՝ 1,5-2 մկ երկարությամբ ու 0,4 - 0,5 մկ հաստությամբ։ Փափուկ շանկրի խոցի արտազատուկի մեջ այն շատ անգամ տեղադրված է լինում շղթաների ձևով, որտեղից և ստացել է իր անվանումը՝ շղթայացուպիկ։ Լավ ներկվում է զանազան հիմնային ներկերով, ըստ որում կենտրոնական մասն ավելի ինտենսիվ է ներկվում, քան ծայրերը։ Գրամբացասական է։ Պատվաստումը փորձարարական կենդանիներին դժվարությամբ է հաջողվում, նկարագրված են հաջող պատվաստումներ կապիկներին, կատուներին, ծովախոզուկներին։

Փափուկ շանկրով վարակումը տեղի է ունենում ուղղակի, գրեթե բացառապես սեռական շփման ճանապարհով, որի հետևանքով փափուկ շանկրը տեղակայվում է, որպես կանոն, սեռական օրգանների վրա կամ նրանց շրջակայքում, ցայլքի, ազդրերի ներսային մակերեսների, հետանցքը շրջապատող մաշկի վրա։ Խիստ հազվադեպ է դիտվում արտասեռական վարակում՝ այլ տեղակայումով (օրինակ, ձեռքերի մատների վրա՝ բժշկական անձնակազմի պրոֆեսիոնալ վարակման դեպքում)։ Փափուկ շանկրով հիվանդանալուց հետո անընկալություն (իմունիտետ) չի մնում։ Մարմնավաճառների մոտ կարող է դիտվել ցուպիկակրություն, որի հետևանքով այդպիսի կանայք կարող են վարակել տղամարդկանց, իրենք չունենալով փափուկ շանկրի կլինիկական արտահայտություններ։

Կլինիկական պատկերը։ Վարակումից հետո երկրորդ օրվա վերջում ինֆեկցիայի ներդրվելու տեղում կարմիր բծի ֆոնի վրա գոյանում է ոչ մեծ թարախաբշտիկ։ 3-4-րդ օրը թարախաբշտիկը բացվում է, և հայտնաբերվում է ոչ մեծ խոցոտում, որն արագորեն մեծանում է ինչպես ծայրամասորեն, այնպես էլ խորությամբ։ Զարգացած վիճակում փափուկ շանկրի խոցն ունի կլորավուն կամ անկանոն ձև, պոկոտված եզրեր, անհարթ, թարախով ծածկված հատակ։ Խոցի ծայրամասերում կա այտուցա֊բորբոքային պսակ։ Շոշափման ժամանակ խոցի հիմքը փափուկ է (այստեղից և անվանումը՝ փափուկ շանկր)։ Առատ արտազատուկն ունի թարախային կամ թարախաարյունային բնույթ և պարունակում է մեծ քանակությամբ շղթայացուպիկներ։ Ընկնելով շրջապատող հյուսվածքների վրա, այն առաջացնում է ինքնավարակում, որի հետևանքով փափուկ շանկրի խոցերր հաճախ լինում են բազմաթիվ, ըստ որում հիմնական խոցը շրջապատվում է ավելի մանր՝ "դուստր" խոցիկներով։ Խոցի շոշափումն առաջացնում է խիստ ցավոտություն։ Պահպանվելով 3-4 շաբաթ, փափուկ շանկրի խոցն սկսում է մաքրվել, նրա հատակը ծածկվում է գրանուլացիայով, և աստիճանաբար վրա է հասնում լավացումը՝ ոչ մեծ սպիի գոյացումով։ Առանձին դեպքերում դիտվում են շեղումներ փափուկ շանկրի սովորական ընթացքից ու զարգացումից, որը հիմք է տալիս տարբերելու նրա մի քանի տարատեսակները։ Դրանց են պատկանում սողացող, ուտիչ (ֆագեդենիկ) և ֆոլիկուլային փափուկ շանկրերը։

Բուբոնը բարդություն է, որն առաջանում է շրջանային ավշային հանգույցների մեջ շղթայացուպիկների ներթափանցման հետևանքով։ Բուբոնի զարգացմանը նպաստում են ֆիզիկական աշխատանքը, հեծանվավարումը, արագ քայլքը և այլն։

Ախտահարումը բնութագրվում է մեկ կամ մի քանի ավշային հանգույցների հանկարծակի մեծացումով, որոնք պերիադենիտի զարգացման հետևանքով կպչում են միմյանց, ինչպես նաև մաշկի հետ։ Վերջինս ախտահարված ավշային հանգույցների վրա ունի վառ կարմիր գույն։ Միաժամանակ նշվում է օրգանիզմի ջերմաստիճանի բարձրացում, ընդհանուր տկարություն, սուր ցավոտություն ախտահարման տեղամասում։ Հետագայում ավշային հանգույցները փափկում են ու բացվում։ Բուբոնի խոռոչից արտադրվում է մեծ քանակությամբ արյունախառն թարախ։ Հետագա զարգացումը կարող է ընթանալ տարբեր ձևով, կամ բուբոնի խոռոչը լցվում է գրանուլացիայով, և տեղի է ունենում արագ լավացում՝ նման սովորական թարախակույտի լավացմանը, կամ խոցը քայքայվում է, և բուբոնի խոռոչը վեր է ածվում փափուկ շանկրի խոցի (շանկրային բուբոն)։

Ախտորոշումը բնորոշ դեպքերում դժվարություն չի ներկայացնում և կարող է հեշտությամբ հաստատվել բակտերիոսկոպիկ հետազոտմամբ։ Ախտորոշումը դժվարանում է, երբ փափուկ շանկրը բարդացած է լինում ֆիմոզով։ Շատ դեպքերում օգնում է մանր խոցերի առկայությունը թլիփի եզրերին, խոցեր, որոնք առաջանում են ինքնավարակման հետևանքով։ Դրանց բացակայության դեպքում պետք է փորձել շղթայացուպիկները հայտնաբերել թլիփի պարկից արտահոսող թարախի մեջ։

Բուժումը։ Փափուկ շանկրը հեշտությամբ բուժվում է սուլֆանիլամիդային պրեպարատներով։ Հիվանդին ներքին ընդունման համար նշանակում են սուլֆանիլամիդային պրեպարատներ՝ օրը 3-4-ական գ, մինչ առողջացումը (8-10 օր)։ Արտաքին բուժում՝ տաք լոգանքներ կալիումի պերմանգանատի լուծույթով, խոցերի վրա սուլֆանիլամիղային փոշիների ցանում։ Ֆիմոզով բարդանալիս հանձնարարվում են թլիփի պարկի ամենօրյա լվացումներ կալիումի պերմանգանատով (1:5000- 1:10 000), այնուհետև սրսկել սուլֆանիլամիդների 10%-անոց յուղային կախույթներ։ Պարաֆիմոզի դեպքում՝ ուղղում: Անհաջողության դեպքում՝ ճմլված օղակի հատում։

Բուբոնի բուժումը՝ անկողնային ռեժիմ և սուլֆանիլամիդների նշանակում, այնպես ինչպես չբարդացած փափուկ շանկրի դեպքում։ Սկզբնական շրջանում, մինչ բուբոնի փափկելը, խորհուրդ է տրվում կատարել արյան ինքնաներարկում։ Տեղային տաքացում (կոմպրեսների, ջեռակների, УВЧ-ի միջոցով)։ Ծփանքի ժամանակ խորհուրդ է տրվում արտածծել թարախը և նույն ասեղից ներմուծել 1-2 մլ սուլֆանիլամիդների 10%-անոց յուղային կախուկ։ Ծավալուն և խիստ արտահայտված փափկացման դեպքում գերադասելի է ոչ մեծ կտրվածքով բացել բուբոնի խոռոչր, հեռացնել թարախը և դնել արտածծող վիրակապ։ Կախուկը պետք է ներմուծել ամեն օր, մինչև թարախի արտադրությունը դադարի, հաջորդաբար օգտագործելով տաքը մինչև բուբոնի սպիացումը և ինֆիլտրատի ցրումը։ Հայտնի է, որ փափուկ շանկրի բուժման համար արդյունավետ են հակաբիոտիկները (պենիցիլին, ստրեպտոմիցին և այլն), սակայն նրանց կիրառումը պետք է լինի խիստ սահմանափակ, քանի որ փափուկ շանկրով ու սիֆիլիսով միաժամանակ վարակվելու դեպքում հակաբիոտիկներով բուժումը, առաջ է բերում սիֆիլիսի րնթացքի փոփոխություն, և առաջանում են ախտորոշական մեծ դժվարություններ։

 

 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին