Սեբոռեա

Գոյացած խոռոչները լցված են թառամ, դոնդողանման գրանուլացիայով։ Շատ բնորոշ է խոշոր կոմեդոնների առկայությունը գլխի մազածածկ մասի, հատկապես ծոծրակային ու քունքային շրջանների մասի չախտահարված տեղամասերի վրա։ Հիվանդությունը զարգանում է դանդաղորեն, ընթանում է խրոնիկաբար և կարող է աստիճանաբար տարածվել գլխի ամբողջ մազածածկ մասի վրա։ Ապաքինումից հետո գոյանում են սպիներ, շատ անգամ ապաճական։
Հյուսվածաախտաբանությունը։ Բորբոքային ինֆիլտրատը ճարպագեղձերի ու մազապարկերի շուրջը a. papulosa և pustulosa ձևերի ժամանակ բաղկացած է նեյտրոֆիլներից ու լիմֆոցիտներից, իսկ a. indurata, conglobata-ի, ինչպես նաև թարախակույտային ու քայքայող ֆոլիկուլիտի ժամանակ՝ գերազանցապես պլազմային բջիջներից ու հիստիոցիտներից։ Փափկացման շրջանում, ավելանում է նեյտրոֆիլների քանակը։ Իսկ a. confluens-ի ժամանակ, նմանապես և թարախակույտային ու քայքայող ֆոլիկուլիտի ժամանակ բորբոքային ինֆիլտրատը մազապարկից տարածվում է բուն մաշկի մեջ, տեղակայվելով գերազանցապես անոթների շուրջը։

Սեբորեայի և պզուկների ախտապատճառներն ու ախտածնությունը.
Ճարպագեղձերի նորմալ ֆիզիոլոգիական վիճակի փոփոխությունները, որոնք հիմք են հանդիսանում սեբորեայի համար, առաջանում են նրանց արտազատիչ գործունեությունը կանոնավորող Էնդոկրին ու նյարդային համակարգերի գործունեության խանգարման ազդեցության տակ։ Դրա մասին են վկայում. 1) սեբորեայի զարգացման սկիզբը ինչպես տղամարդկանց, այնպես էլ կանանց մոտ սեռական հասունացման տարիքում, 2) սեբորեայի շատ անգամ դիտվող սուր սկիզբը այն անձանց մոտ, որոնք տառապում են որոշ ներզատիչ գեղձերի նորագոյացություններով, օրինակ, տղամարդկանց սեռական գեղձերի (սեմինոմներ), մակերիկամների կեղևի և հիպոֆիզի առջևի բլթի (Իցենկո-Կուշինգի հիվանդություն), ինչպես նաև այն անձանց մոտ, որոնք տառապում են կենտրոնական նյարդային համակարգի ախտահարման որոշ ձևերով, մասնավորապես պարկինսոնիզմով, տարած Էնցեֆալիտից հետո և այլն։

Ըստ որում, ինչպես ցույց են տալիս ժամանակակից հետազոտությունները, հեղուկային սեբորեայի զարգացման մեջ առաջատար դեր են խաղում վեգետատիվ, նյարդային համակարգի ֆունկցիոնալ խանգարումները։ Ճարպագեղձերի արտազատման խանգարումը սեբորեայի այս ձևի ժամանակ բնութագրվում է գլխավորապես արտադրվող մաշկային ճարպի քանակի ավելացումով և ավելի պակաս չափով՝ նրա որակական փոփոխություններով։ Վերջիններս արտահայտվում են ցածրագույն ազատ ճարպաթթուների քանակի իջեցումով, C1-ից մինչև C13 շղթայում ածխածնային ատոմների թվով (ինչպես ենթադրում են, նրանք օժտված են ֆունգիցիդ ու բակտերիցիդ հատկություններով) և բարձրակարգ ազատ ճարպաթթուների քանակի ավելացումով։ Թանձր սեբորեայի ժամանակ, ընդհակառակը, առաջատար դեր է խաղում էնդոկրին գործոնը, մասնավորապես սեռական գեղձերի գործունեության խանգարումը։ Ճարպագեղձերի արտազատական խանգարումները սեբորեայի այդ ձևի ժամանակ արտահայտվում են գլխավորապես մաշկային ճարպի քանակական փոփոխություններով՝ ազատ ճարպաթթուների ավելի պակաս (նորմայի համեմատ) պարունակությամբ (հատկապես ցածրակարգերի, որոնք առավել օժտված են ախտահանիչ հատկություններով) և կապված ճարպաթթուների ու օճառացող նյութերի (մասնավորապես խոլեստերինի) քանակի ավելացումով։

Բացի այդ, թանձր սեբորեայի ժամանակ մաշկային ճարպի կազմում մտնում է մասնակիորեն եղջերային և ճարպային կազմափոխման ենթարկված բջջային տարրերի մեծ քանակություն, որով բացատրվում է մաշկային ճարպի ավելի ամուր կոնսիստենցիան։ Այդ բջիջների աղբյուրը, ըստ երևույթին, իրենք՝ ճարպագեղձերն են։ Դրա հետ մեկտեղ թանձր սեբորեայի ժամանակ, որպես կանոն, նշվում է բարձրացած եղջերացում (հիպերկերատոզ), մասնավորապես մազապարկի բացվածքների շրջանում, որը և պայմաններ է ստեղծում կոմեդոնների առաջացման համար։ Պզուկների գոյացման հիմնական պատճառը ստաֆիլոկոկային վարակն է, որի զարգացմանը նպաստում է մաշկային ճարպի բակտերիցիդ հատկությունների վերը նշված իջեցումը։ Դրա հետ մեկտեղ ազդում են այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են՝ մաշկի չափից ավելի (մասնավորապես պրոֆեսիոնալ) կեղտոտումները կոպիտ փոշեմասնիկներով, քսայուղերով, անբավարար խնամքը յուղոտ մաշկի նկատմամբ, թերսնուցումը, սակավարյունությունը, աղիքային թունավորումները ստամոքսաաղիքային ուղու հիվանդությունների ժամանակ։ Հնարավոր է, որ որոշ դեպքերում պզուկների առաջացումը պայմանավորված է քայքայվող մաշկային ճարպի գրգռիչ ազդեցությամբ (ալդեհիդների, կետոնների գոյացումով) կամ մաշկային ճարպի հետ արտադրվող թունավոր նյութերով, օրինակ՝ ինդոլով, սկատոլով (որոնք ներմուծվում են աղիներից) կամ, ինչպես ենթադրում են որոշ հեղինակներ, հորմոններով։

Սեբորեայով հիվանդների բուժումը Արտաքին բուժումը պետք է ամենից առաջ ուղղված լինի մաշկի մաքրության պահպանմանն ու նրա մակերեսից ավելորդ մաշկային ճարպի հեռացմանը։ Դրա համար խորհուրդ է տրվում առավոտյան և երեկոյան դեմքը լվանալ սկզբում տաք ջրով ու օճառով, որից հետո, անոթների չափից ավելի լայնացումը վերացնելու նպատակով՝ գոլ կամ սառը ջրով։ Հեղուկային սեբորեայով հիվանդներին, բացի այդ պետք է հանձնարարել օրական 1-2 անգամ մաշկի շփում 2%-անոց սալիցիլային կամ ռեզորցինային սպիրտով (70%-անոց), իսկ շատ ուժեղ ճարպազատության դեպքում՝ սպիրտի ու եթերի հավասար խառնուրդով։ Օգտակար է չոր, յուղազրկող դիմափոշիների (տալկ, ցինկի օքսիդ) նշանակումը։

Թանձր սեբորեայով հիվանդներին խորհուրդ է տրվում ժամանակ առ ժամանակ ընդունել գոլորշային լոգանքներ, որոնք արվում են կամ հատուկ ապարատների օգնությամբ կամ տնային եղանակով։ Դրա համար ոչ մեծ տաշտակի մեջ լցվում է եռացրած ջուր, և հիվանդը, ծածկվելով սրբիչով, դեմքը 15-20 րոպե պահում է գոլորշու վրա։ Գոլորշային լոգանքից հետո կատարվում է կոմեդոնների մեխանիկական հեռացում՝ եղունգներով արտաճնշելով կամ հատուկ պզուկասեղմիչների օգնությամբ։ Խորհուրդ է տրվում նաև մաշկի մերսում, որը կատարվում է հենց իրենց՝ հիվանդների կամ բժշկական անձնակազմի կողմից Ա. Ի. Պոսպելովի մշակած սխեմայով:

Մերսումը կատարվում է մաշկամկանային խրձերի ու ճարպագեղձերի արտազատիչ ծորանների ուղղությամբ, ճակատի վրա՝ միջին գծից դեպի քունքերը, իսկ ստորին մասում՝ դեպի հոնքերի ներսային ծայրերը, աչքերի ներսային անկյուններից ու քթի ռունգերից դուրս՝ դեպի ականջախեցիները, ականջի խեցուց՝ քթի ուղղությամբ, վերին շրթունքի մեջտեղից դեպի այտերը, ստորին շրթունքից՝ կզակի շուրջը և ականջի խեցու ստորին եզրից դեպի կզակը։ Մերսումը կատարվում է 10-15 րոպե տևողությամբ, մատները տաք ջրում տաքացնելուց հետո։
Պզուկների բուժումը կատարվում է կախված նրանց կլինիկական ձևից։ Հանգույցիկային ու թարախաբշտիկային պզուկների սուր ցանավորման դեպքում օգտակար է նշանակել 5-10%-անոց ծծմբային թափահարվող կախուկ (բաղկացած, մասնավորապես, 10 գ նստվածքային ծծմբից, 20 գ կամֆորային սպիրտից, 10 գ գլիցերինից և բորաթթվի 3%-անոց լուծույթից, բոլորը միասին մինչև 100 գ), օքսիկորտ, լոկակորտեն վիոֆորմով կամ նեոմիցինով։

Թառամ ընթացք ունեցող պնդացող պզուկների դեպքում՝ ներծծեցնող ու թեփոտող միջոցներ. 5-10%-անոց ծծմբային, 5%-անոց ծծմբառեզորցինային, ծծմբա-ձյութային օծանելիքներ (օրինակ՝ Վիլկինսոնի օծանելիքը), ինչպես նաև բուժման ֆիզիկական մեթողներ՝ պարաֆինային ծեփուկներ կամ ՈԻՄՃ-ի (ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներ) կարմրացնող դոզաներով լուսավորում։ Միաշարք դեպքերում կարող է օգտակար լինել հորմոնային պրեպարատներ (ֆոլիկուլին, դիէթիլստիլբէստրոլ, դիմէստրոլ) պարունակող թափահարվող կախուկների ու կրեմների նշանակումը։ Միաձուլվող ֆլեգմոնային ու գնդաձև պզուկների դեպքում շատ անգամ պետք է լինում բացել առանձին տարրերը կամ սուր գդալով զգուշորեն քերել թառամ հատիկավորումները։

Աթերոմների հեռացումը կատարվում է վիրաբուժական մեթոդով։ Ոչ բորբոքային աթերոմների դեպքում լավագույնը համարվում է հետևյալ մեթոդը։ Սուր սկալպելով կամ կատարակտային դանակով ծակում են աթերոմը և գոյացած անցքի միջով դուրս սեղմում նրա պարունակությունը։ Աթերոմային զանգվածի վերջին բաժինների հետ միասին կտրվածքի մեջ երևում է աթերոմայի պատյանի ծայրը, որր բռնում են վիրաբուժական ունելիով ու զգուշորեն ձգելով, դուրս հանում։ Դրանից հետո խոռոչի պատերին քսում են յոդաթուրմ և դնում ոչ մեծ, կոլոիղային սոսինձ։ Թարախակալված աթերոմները բացում են լայն կտրվածքով, որից հետո պատյանը քերում են։

Ընդհանուր բուժումը (հատկապես հեղուկային սեբորեայով հիվանդների) պետք է ուղղված լինի վեգետատիվ նյարդային համակարգի գործունեության նորմալացմանը։ Այդ նպատակով կատարում են կալցիումի քլորիդի 10%-անոց լուծույթի ներերակային ներարկումներ կամ կալցիումի գլյուկոնատի 10%~անոց լուծույթի միջմկանային սրսկումներ, ինչպես նաև օգտագործում են բրոմի պրեպարատները, օրինակ բրոմակամֆորայի ոչ մեծ դոզաներ։ Օգտակար են ջրաբուժումը (լոգանքներ, ցնցուղներ, ամռանը՝ ծովային լոգանքներ), ֆիզիկական վարժությունները։ Թանձր սեբորեայի դեպքում ցուցված է հորմոնային բուժում, սակայն վերջինիս կիրառման մեթոդները դեռևս անբավարար չափով են մշակված և պահանջում են մեծ զգուշություն։

Շատ անգամ, լավ, թեկուզ և ժամանակավոր, արդյունք է ստացվում էստրոգենների նշանակումից (դիէթիլստիլբէստրոլ, դիմէստրոլ, սինէստրոլ՝ 3-4 շաբաթվա ընթացքում)։ Բուժումը պետք է անցկացվի մեզի կամ արյան մեջ 17-կետոստերոիդների պարունակության հսկողությամբ (կանանց, բուժումը անց է կացվում միջդաշտանային շրջանում)։ Լավ արդյունք է ցուցաբերում էստրոգեններով բուժումը գլխի թարախակույտային ու քայքայող ֆոլիկոլլիտի դեպքում։ Արդյունավետ է նաև թանձր սեբորեայի բուժումը A վիտամինով։ Նշանակվում է օրը 100 000 միավոր, 1,5-2 ամիս տևողությամբ։ Թերսնված և սակավարյունությամբ տառապող անձանց հանձնարարվում է ընդհանուր ամրապնդող բուժում (ֆոսֆոր, պոլիվիտամիններ)։

Աեբորեայով հիվանդների սնունդը պետք է լինի գերազանցապես սպիտակուցային, ճարպերի ու ածխաջրատների, ինչպես նաև գրգռիչ նյութերի քանակի պակասեցումով։ Փորկապությունների դեպքերում խորհուրդ է տրվում օգտագործել թուլացնող միջոցներ, մասնավորապես ծծմբի պրեպարատներ (sulfur depuratum` 0.5 գ օրական երեք անգամ)։ Պզուկների առատ ցանավորման (մասնավորապես թառամ ընթացող, ամրացող, միաձուլվող, ֆլեգմոնային) դեպքում ցուցված է ինքնաարյունաբուժում, իմունաբուժում (ստաֆիլոկոկային վակցինա և այլն), ինչպես նաև բուժում հակաբիոտիկներով (տետրացիկլին և այլն):