Լյարդաբջջային (հեպատոցելուլյար) քաղցկեղը ընդհանուր օնկոլոգիական հիվանդացության կառուցվածքում կազմում է 3-5% և լյարդի առաջնային չարորակ ուռուցքների 75%-ը: Տղամարդկանց մոտ 2 անգամ ավելի հաճախ է հանդիպում:
Լյարդի մետաստատիկ ուռուցքները հանդիպում են 50-60 անգամ ավելի հաճախ, քան առաջնային քաղցկեղը:
Էթիոլոգիական գործոնները.
- խրոնիկ վիրուսային հեպատիտ B և C, լյարդաբջջային քաղցկեղի առաջացման ռիսկը վիրուսակիրների մոտ աճում է 200 անգամ, հատկապես տղամարդկանց մոտ
- լյարդի ցիռոզ (հատկապես խոշորհանգուցավոր ձևը) – հայտնաբերվում է հիվանդների 60-90%-ի մոտ
- հեմոքրոմատոզ
- շիստոսոմոզ և այլ պարազիտային հիվանդություններ (օպիստորխոզ)
- արտադրական կանցերոգեններ - քլորացված ածխաջրածնային լուծիչներ (տետրաքլորային ածխաջրածին), օրգանական քլորպարունակող պեստիցիդներ
- աֆլատոքսին – խմորասնկերի կենսագործունեության տոքսիկ պրոդուկտ:
Մակրոսկոպիկ տարբերում են հանգուցավոր, մասիվ (մեծ չափսերի հանգույց, որը երբեմն գրավում է լյարդի ամբողջ բիլթը) և դիֆուզ ձևեր (մակրոսկոպիկ չտարբերվող մանր հանգույցներ, որոնք գրավում են օրգանի բոլոր հատվածները):
Հյուսվածաբանական կառուցվածքը.
- հեպատոցելուլյար քաղցկեղ (չարորակ հեպատոմա)
- խոլանգիոցելուլյար քաղցկեղ (չարորակ խոլանգիոմա)
- խառը ձև (հեպատոխոլանգիոմա)
- չդիֆերենցված քաղցկեղ
Լյարդի քաղցկեղը մետաստազավորում է լիմֆոգեն (պերիպորտալ, հեպատոդուոդենալ կապանի, պարակավալ ավշահանգույցներ) և հեմատոգեն (թոքեր, գլխուղեղ, ենթաստամոքսագեղձ, երիկամներ) ճանապարհով: Հեպատոցելուլյար քաղցկեղը հաճախ բազմաօջախային է և բնորոշվում է ներլյարդային մետաստազավորումով: Խոլանգիոցելուլյար քաղցկեղի ժամանակ հաճախ հանդիպում են ոսկրային մետաստազներ:
Լյարդի քաղցկեղի դասակարգումը ըստ TNM համակարգի.
T- առաջնային ուռուցք.
Tx – տվյալներն անբավարար են առաջնային ուռուցքի գնահատման համար,
T0 - առաջնային ուռուցքը չի որոշվում,
T1 – սոլիտար ուռուցք առանց անոթային ինվազիայի,
T2 – սոլիտար ուռուցք անոթային ինվազիայով կամ բազմաթիվ ուռուցքներ մինչև 5սմ ամենամեծ չափսով
T3 – բազմաթիվ ուռուցքներ 5սմ-ից ավել չափսով կամ ուռուցք, որն ընդգրկում է դռներակի կամ լյարդային երակի մեծ ճյուղը,
T4 – ուռուցքը տարածվում է հարևան կառուցվածքներին, բացի լեղապարկից կամ վիսցերալ որովայնամզին,
N – ռեգիոնար ավշային հանգույցներ
Nx – տվյալներն անբավարար են ռեգիոնար ավշային հանգույցների գնահատման համար,
N0 - բացակայում են ռեգիոնար ավշային հանգույցների մետաստատիկ ախտահարման նշանները,
N1 – առկա են մետաստազներ ռեգիոնար ավշային հանգույցներում,
M – հեռավոր մետաստազներ
Mx – տվյալներն անբավարար են հեռավոր մետաստազների գնահատման համար,
M0 – չկան հեռավոր մետաստազների նշաններ,
M1 – առկա են հեռավոր մետաստազներ
pTNM հետվիրահատական հիստոպաթոլոգիական դասակարգումը
pT, pN և pM կատեգորիաները համապատասխանում են T, N և M կատեգորիաներին:
G հյուսվածաբանական տարբերակման (դիֆերենցման) աստիճանը
Gx – դիֆերենցման աստիճանը չի որոշվել
G1 – դիֆերենցման բարձր աստիճան
G2 – դիֆերենցման միջին աստիճան
G3 – դիֆերենցման ցածր աստիճան
G4 – չդիֆերենցված ուռուցք
Կլինիկական պատկերը.
Լյարդի առաջնային քաղցկեղը սկզբնական շրջանում բնութագրվում է էպիգաստրալ և աջ ենթակողային շրջաններում ծանրության զգացումով: Դիտվում է նաև ընդհանուր թուլություն, տկարություն, դյուրհոգնելիություն, ախորժակի անկում, մարմնի զանգվածի կորուստ: Աղքատիկ ախտանշանների պատճառով հիվանդության ախտորոշումը դժվարանում է և հաճախ այն մեկնաբանվում է որպես լյարդի ցիռոզ:
Լյարդի առաջնային քաղցկեղի կլինիկական նշաններն են.
- հեպատոմեգալիա - մշտական ախտանշան – լյարդի մակերեսը պինդ է, թմբկավոր, ցավոտ:
- ցավ աջ ենթակողային շրջանում (հիվանդների 86.9%-ի մոտ) – մշտական բնույթի, կապված չէ սննդի ընդունման հետ, ժամանակի հետ աստիճանաբար ուժեղանում է:
- մարմնի ջերմության բարձրացում (76 %) – ուռուցքի քայքայման և ուղեկցող խոլանգիտի հետևանքով:
- պորտալ հիպերտենզիայի նշաններ – որովայնի առաջային պատի և որկորի երակների լայնացում, սպլենոմեգալիա, ասցիտ;
- դեղնուկ (41%) – լյարդի բլթային ծորանների զգալի խցանման հետևանքով:
- պարանեոպլաստիկ ախտանշաններ (ամորձիների ատրոֆիա, գինեկոմաստիա, օստեարթրոպաթիաներ, մաշկի հիպերպիգմենտացիա):
Տարբերում են լյարդի քաղցկեղի հեպատոմեգալիտիկ, ցիռոտիկ և լատենտ կամ դիմակավորված ձևեր (տենդային, ուղեղային, թոքային և այլ ձևեր):
Ախտորոշումը
- արյան լաբորատոր անալիզներ
- արյան բիոքիմիական անալիզ
- լյարդային փորձերի և լյարդային ֆերմենտների որոշում
- օնկոմարկերների որոշում (ալֆա-ֆետոպրոտեինը հայտնաբերվում է հեպատոցելուլյար քաղցկեղով հիվանդների 95%-ի մոտ)
- ուլտրաձայնային հետազոտություն
- կոմպյուտերային տոմոգրաֆիա
- միջուկառեզոնանսային տոմոգրաֆիա
- անգիոգրաֆիկ հետազոտություններ (ցելիակոգրաֆիա, սպլենոպորտոգրաֆիա և այլն)
- լապարոսկոպիա ուռուցքային հանգույցի նշանոցային բիոպսիայով
- բարակասեղային պունկցիոն բիոպսիա` ուլտրաձայնային հետազոտության կամ կոմպյուտերային տոմոգրաֆիայի հսկողությամբ
Տարբերակիչ ախտորոշումը
- լյարդի բարորակ ուռուցքներ
- լյարդի մակաբուծային հիվանդություններ
- ցիռոզներ և հեպատիտներ
- լյարդի աբսցեսներ և կիստաներ
- լյարդի մետաստատիկ ուռուցքներ
Բուժումը.
Լյարդի քաղցկեղի վիրահատական բուժման ժամանակ կատարվում է լյարդի ռեզեկցիա` տիպիկ (հաշվի է առնվում լյարդի սեգմենտար անատոմիան) և ատիպիկ:
Ճառագայթային բուժումն արդյունավետ չէ:
Անվիրահատելի դեպքերում կիրառվում է քիմիոթերապիա, հիմնականում ցիտոստատիկների (դոքսոռուբիցին, ֆտորուրացիլ, միտոմիցին) ռեգիոնար ներմուծմամբ - ներզարկերակային` լյարդային զարկերակի ճյուղերի մեջ:
Կատարվում է նաև ուռուցքի զարկերակային հունի էմբոլիզացիա կամ քիմիոէմբոլիզացիա:
Պալիատիվ բուժման նպատակներով կիրառում են ուռուցքի կրիոդեստրուկցիա, թերմոաբլացիա, ալկոհոլիզացիա, ուռուցքի ցիտոռեդուկտիվ հեռացում, լյարդի դեարտերիալիզացիա և այլն:
Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am
Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին
