Քաղցկեղ (արգանդի մարմնի )

1.Էպիդեմիոլոգիա և էթիոլոգիա
Ա. Հիվանդացություն: Զարգացած երկրներում  էնդոմետրիումի քաղցկեղը (ԷՔ) հաճախականությամբ զբաղեցնում է առաջին տեղը կանանց գենիտալների պաթոլոգիաների մեջ: Հիվանդացության պիկը համընկնում է կանանց կյանքի 7-8 դեկադների հետ, ընդ որում հիվանդների 80%-ը պոստմետոպաուզալ կանայք են: Պրեմենոպաուզալ  կանանց մոտ ,որոնք տառապում են  էնդոմետրիումի քաղցկեղով ,հաճախ հանդիպում է ձվարանների պոլիկիստոզի  սինդրոմը:  5%-ից քիչ  դեպքերում  էնդոմետրիումի քաղցկեղը հայտնաբերվում  է 40տ.-ից երիտասարդ կանանց մոտ:

Բ. Ռիսկի գործոնները`
1. էնդոմետրիումի քաղցկեղի զարգացման ռիսկի գործոնները հիմնականում պայմանավորված են պերսիստենտ էստրոգենիզացիայով: Կանանց մոտ , որոնք ստանում են  էկզոգեն  էստրոգեններ առանց պրոգեստինների, էնդոմետրիումի քաղցկեղով հիվանդանալու ռիսկը 8 անգամ ավելին է: Տամոքսիֆենի նշանակումը մեծացնում է էնդոմետրիումի քաղցկեղի զարգացման ռիսկը 2 անգամ:
2. Պերսիստենտ էստրոգենիայով ուղեկցվող վիճակները`
ա.  Ձվարանների պոլիկիստոզի  սինդրոմ
բ.  Անօվուլյացիա
գ. Ճարպակալում
դ. Ձվարանի ուրիշ  գրանուլոզոբջջային  էստրիգենիզացնող ուռուցքներ
ե. Լյարդի ցիռոզ:
Գ. Այլ հիվանդություններ `կապված  էնդոմետրիումի քաղցկեղի զարգացման բարձր  ռիսկի հետ`
ա. Անպտղություն, ծննդաբերության  բացակայություն, ոչ ռեգուլյար ամսեկաններ
բ. Շաքարային դիաբետ
գ. Հիպերտոնիկ հիվանդություն
դ. Ուռուցքային հիվանդություններով ծանրաբեռնված ժառանգականություն  (մանավանդ ուղիղ աղու և կրծքագեղձի քաղցկեղ):
2. Պաթոգենեզ
Ա. Հիստոստրուկտուրա: Արգանդի մարմնի չարորակ ուռուցքների մոտ 90% -ը ներկայացված են էնդոմետրիումի ադենոկարցինոմաներով և 10% -ը գեղձատափակբջջային քաղցկեղով: Առավել հազվադեպ հանդիպում են լուսաբջջային , մանրբջջային, տափակբջջային քաղցկեղը կամ սարկոմաները:
Բ. Մետաստազավորման 75%  դեպքերում   պրոցեսը սահմանափակվում է արգանդի մարմնով: Ուռուցքը առավելապես տարածվում է տեղային ինֆիլտրատիվ աճի ճանապարհով: Միոմետրիումի ½-ից ավելիի ախտահարումը ուռուցքով կամ անցումը ցերվիկալ խողովակ կապված են լիմֆոգեն մետաստազավորման բարձր ռիսկի առկայության հետ: Ռեգիոնար են կոնքային և պարաաորտալ լիմֆատիկ հանգույցները, ընդ որում կոնքային լիմֆատիկ հանգույցներում մետաստազների բացակայության դեպքում պարաաորտալ լիմֆատիկ հանգույցների ախտահարում հազվադեպ է հանդիպում: Հեմատոգեն մետաստազները բնորոշ չեն էնդոմետրիումի քաղցկեղին և դրանց առկայության դեպքում առաջնահերթ ախտահարվում են թոքերը:

3.Ախտորոշում
Ա. Ախտանիշներ`
1. Պաթոլոգիկ արգանդային արյունահոսություն . առավել բնորոշ (97%)
գանգատն է`
ա. Պրեմենոպաուզալ կանայք, որոնք նշում են պաթոլոգիկ արգանդային արյունահոսություն, պետք է հետազոտվեն էնդոմետրիումի քաղցկեղ հայտնաբերելու  նպատակով , նամանավանդ ճարպակալման , հիպերթենզիայի, շաքարային դիաբեթի կամ անպտղության դեպքում:
բ. Պոստմենոպաուզալ  կանայք, որոնք նշում են պաթոլոգիկ արգանդային արյունահոսություն, պետք է ուսումնասիրվեն որպես էնդոմետրիումի քաղցկեղի հիվանդներ, մինչև որ տվյալ դիագնոզը կհերքվի:
2.Ցերվիկալ խողովակի կյուրետաժ էնդոմետրիումի բիոպսիա: Կատարվում է բոլոր այն կանանց, ում մոտ կասկածում են էնդոմետրիումի քաղցկեղ: էնդոմետրիումի բիոպսիան կատարվում է փափուկ պլաստիկ pipelle տիպի կատետերով: Տվյալ մեթոդի էֆեկտիվությունը կազմում է  95-98% և կարող է համադրվել արգանդի խոռոչի ախտորոշիչ քերումի հետ:
3.Արգանդի խոռոչի առանձին ախտորոշիչ քերում : Ցուցված է այն դեպքերում, երբ էնդոմետրիումի բիոպսիան ոչ ինֆորմատիվ է:
4.Տրանսվագինալ սոնոգրաֆիա: Թույլ է տալիս բարձր աստիճան հավաստիությամբ ախտորոշել էնդոմետրիումի քաղցկեղ  հետմենոպաուզալ կանանց մոտ:

4. Փուլերը և պրոգնոզը

T1a NoMo
1A փուլ
Ուռուցքը էնդոմետրիումի սահմաններում է
 T1b NoMo
1B փուլ
Միոմետրիումի ինվազիա` իր հաստության կեսից պակաս
T1b NoMo
1C փուլ
Միոմետրիումի ինվազիա` իր հաստության կեսից ավելի
T2a  NoMo
2B փուլ
Տարածում արգանդի վզիկի ստրոմայի վրա
T3a  NoMo
3A  փուլ
Ներաճ դեպի արգանդի սեռոզ թաղանթ, մետաստազներ  արգանդի փողերում  կամ ձվարաններում, կամ ուռուցքային բջիջների առկայություն որովայնի խոռոչի լվացման ջրերի մեջ:
T3b  NoMo
3B փուլ
Տարածում հեշտոց
T N1Mo
3C փուլ
Մետաստազներ կոնքային կամ գոտկային լիմֆատիկ հանգույցներում
T4a N ցանկացած Mo
4A փուլ
Միզապարկի կամ ուղիղ աղու լորձաթաղանթի ներաճ
T  ցանկացած N ցանկացած M1
4B փուլ
Հեռավոր մետաստազներ , այդ թվում նաև մետաստազներ որովայնի խոռոչ, նաև մետաստազներ աճուկային լիմֆատիկ հանգույցներ

Ա. Պրոգնոստիկ գործոններ
1.Դիֆֆերենցման աստիճանը և ինվազիայի խորությունը միոմետրիում : Դիֆֆերենցման աստիճանի իջեցման հետ մեկտեղ  և միոմետրիումի մեջ ինվազիայի խորության մեծացման հետ միասին մեծանում է մետաստազավորման հավանականությունը կոնքային և պարաաորտալ լիմֆատիկ հանգույցներ, արգանդի հավելումներ  և հեմատոգեն մետաստազների հավանականությունը:
2.Ուռուցքների հիստոստրուկտուրա: Հիվանդության պրոգնոզը վատանում է կախված հյուսվածաբանական կառուցվածքից հետևյալ հերթականությամբ ` ադենոականտոմա, ադենոկարցինոմա, գեղձատափակբջջային քաղցկեղ, լուսաբջջային , մանրբջջային քաղցկեղ:
3.Անոթային ինվազիա:Անկախ գործոն է , որը վատացնում է հիվանդության պրոգնոզը:
4.Ռեցեպտորային ստատուս: Էստրոգեն և պրոգեստերոն ռեցեպտորների կոնցենտրացիան ուռուցքում ուղիղ համեմատական է ուռուցքի դիֆֆերենցման աստիճանին և հիվանդության պրոգնոզին:
5.Ուռուցքի չափսերը: Առաջնային ուռուցքի չափսերի մեծացման հետ մեկտեղ մեծանում է մետաստազների առկայության հավանականությունը:
6.Ուռուցքի ԴՆԹ-ի պլոիդությունը: Անէուպլոիդ բջիջների առկայությունը բացասական պրոգնոստիկ գործոն է : 

5.Պրոֆիլակտիկա և վաղ հայտնաբերում
ա. Պրոֆիլակտիկան  կայանում է ցիկլիկ ռեժիմով պրոգեստինների նշանակման մեջ կանանց , որոնք տառապում են հիվանդություններով կամ վիճակներով,որոնք ուղեկցվում են երկարատև էստրոգենիայով:
բ. Վաղ հայտնաբերում:  Կատարվում է ռիսկի խմբի կանանց հետազոտման միջոցով`հետմենոպաուզալ արյունահոսությունով  կանայք: Հետմենոպաուզալ շրջանում ճարպակալումը` նամանավանդ օնկոլոգիական հիվանդություններով ծանրաբեռնված ժառանգականության առկայության դեպքում  : երկարատև անօվուլյացիայով պրեմենոպաուզալ կանայք:

6.Բուժումը
Ա. Սկզբնական փուլեր`
1.Վիրաբուժական բուժում `
•Առաջին փուլ ` Աբդոմինալ հիստերէկտոմիա հավելումներով , երկկողմանի կոնքային
լիմֆադենէկտոմիա : Ռիսկի գործոնների առկայության դեպքում (1C փուլ`ցածր դիֆֆերենցված ուռուցք, ոչ ադենոկարցինոմա) միջամտությունը հավելվում է պարաաորտալ լիմֆադենէկտոմիայով:
•Երկրորդ փուլ` Սովորական ( 2a փուլ) կամ մոդիֆիկացված ( 2b փուլ) արմատական հիստերէկտոմիա, երկկողմանի կոնքային պարաաորտալ լիմֆադենէկտոմիա` համակցված  ճառագայթային թերապիայով:
2.Ճառագայթային թերապիա
Ճառագայթային թերապիան ցուցված է  միայն եթե կան հակացուցումներ վիրաբուժական բուժմանը , թեպետ ապրելիության ցուցանիշները  այդ դեպքում ավելի վատ են, համեմատած վիրաբուժական կամ կոմբինացված բուժման հետ:
3. Քիմիաթերապիա
Ցուցված է շճային պապիլյար կամ մանրբջջային քաղցկեղի դեպքում: Խորհուրդ է տրվում պակլիտաքսել  համակցված կարբոպլատինով:

Բ. Բարձիթողի փուլեր`
1.Երրորդ փուլ` Հիմնական խնդիրն է բոլոր մակրոսկոպիկորեն տեսանելի ուռուցքային օջախների վիրաբուժական հեռացումը (բացառությամբ պարամետրիումի ինֆիլտրացիայի ,երբ ցուցված է ճառագայթային թերապիա): Բուժումը համալրվում է հետօպերացիոն քիմիաճառագայթային թերապիայով:
2.Չորրորդ փուլ` Բուժումը ինդիվիդուալիզացված է և համակցում է վիրահատություն, քիմիաթերապիա, ճառագայթային թերապիա, հորմոնոթերապիա: Առանձին դեպքերում պրոցեսը սահմանափակվում է փոքր կոնքով  կատարվում է կոնքային էկզենտերացիա:
3.Դեղորայքային բուժում `

• Հորմոնոթերապիա`20-40% հիվանդների մոտ ուռուցքը զգայուն է պրոգեստինների հանդեպ: Պրոգնոզը հորմոնզգայուն ուռուցքների դեպքում 2 անգամ գերազանցում է հորմոն ոչզգայուններին:
• Քիմիաթերապիա` պլատինի և դոքսոռուբիցինի խմբի պրեպարատներ: Պապիլյար  շճային և այլ ուռուցքների դեպքում էֆեկտիվ է  պակլիտաքսելը:

 

 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին