Փսխում(երկրորդային,սիմպտոմատիկ)

Փսխման պատճառը արտաաղեստամոքսային է: Փսխումը այդ դեպքում կարող է լինել ինֆեկցիաներից կամ նյութափոխանակության խանգառումներից:Փսխումը կարող է կախված լինել նաև ցերեբրալ ախտահարումների հետ` հիպօքսիկ, տրավմատիկ կամ ինֆեկցիոն: Այս դեպքում փսխումը զուգակցվում է ուղեղի ախտահարման այլ նշանների հետ, դրանք են`

-մոնոտոն ցածր ձայն
-գաղթունի արտափքում, կարերի բացում
-գերգրգրված կամ արգելակված վիճակ, շարժումների խանգարում
-ցնցումներ
-մկանային հիպո կամ հիպերտոնուս
-ցիանոզի նոպաներ և այլն:

Ցերեբրալ փսխման դեպքում առաջանում են կենտրոնական փոփոխություններ`
Ներգանգային ճնշման բարձրացում, ուղեղի այտուց,որոնք ազդում են փսխման կենտրոնի վրա, վեգետատիվ ն.հ.-ի խանգառումներ/ այն բոլոր պատճառները որ նկարագրված են ԳԷՌ-ի և պիլորոսպազմի դեպքում/, ամենաշատը փսխում և զկռտոց առաջացնում են հիպերթենզիոն-հիդրոցեֆալ համախտանիշը և կ.ն.հ.-ի այլ ծանր օրգանական փոփոխությունները: Ցերեբրալ ախտահարումների ժամանակ փսխումը լինում է տարբեր ձևերով` համառ փսխման` ‘ֆանտանով’ մինչև սննդի ‘չպահելը’, վերջինս , ասես, թափվում է ստամոքսից:Փսխումը և զկռտոցը այդ դեպքում կախված է նևրոլոգիական ախտանիշների հետ: Այդ դեպքում հետազոտման լրացուցիչ մեթոդներն են` լյումբիալ պունկցիան,ԷԷԳ-ն նեյրոսոնոգրաֆիան, ԿՏ-ն:
Բուժումը-  բուժել հիմնական ն.հ.-ի հիվանդությունները:

ՆՅՈՒԹԱՓՈԽԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԽԱՆԳԱՐՈՒՄՆԵՐԻ ՀԵՏ ԿԱՊՎԱԾ ՓՍԽՈՒՄ
Ադրենոգենիտալ համախտանիշ /համառ փսխում/,պիլերոսպազմից տարբերվում է, փսխումը հաճախ ընդգծված չէ, փսխման ծավալը չի գերազանցում կերածից:ՉնայածԴեհիդրատացիայի, երեխայի մոտ լինում է հաճախակի միզարձակեում, պոլիուրիա Նատրիուրիայի հետևանքով, արյան մեջ հատրիումի քանակը պակասում է, կալիումինը` բարձրանում, որոշվում է արյան մեջ 17-հիդրօքսիպրոգեստերոնի քանակը:
 Փսխումը և զկռտոցը կյանքի 1-ին օրերին կարող են լինել  բնածին լակտազային անբավարարության , մալաբսորբցիայի` գլյուկոզա- գալակտոզային, դեպքում:

ԳԱԼԱԿՏՈԶԵՄԻԱ
Ժառանգական հիվանդություն է, փոխանցվում է ռեցիսիվ ձևով, լինում է նորածինների մոտ 1;20000 հաճախականությամբ: Գալակտոզան չի ազդում գիյուկոզայի գալակտոլիդազա կամ գալակտոզո--ֆոսֆատուրիդիլտրանսֆերազա ֆերմենտների դեֆեկտի դեպքում:
Կլինիկան - շատ ընդհանուր է լկակտազային անբավարարության հետ, քանի որ գալակտոզան առաջանում է լակտոզայի քայքայումից աղիներում: Փսխումը և զկռտոցը առաջանում են կյանքի 1-ին օրերց, այն ավելանում է սննդի քանակի ավելացման հետ, ունենում է համառ բնույթ: Բնորոշ է ձգձգվող դեղնուկը լյարդի աստիճանաբար մեծացման հետ, փսխման հետ լինում է նաև կղանքի ջրիկացում, մետիորիզմ: Բուժման բացակայության դեպքում առաջանում է լյարդի ցիրրոզ: Կարևոր ախտանիշներից է բնածին կատարակտան, սակայն այն հանդիպում է նորածնային շրջանում ոչ բոլոր  հիվանդների մոտ:

Ախտորոշումը - կլինիկական տրիադան /կաթը չեն մարսում,լյարդի մեծացում, բնածին կատառակտա/: Ախտորոշման հաստատման համար որոշվում է գալակտազան արյան մեջ, գալակտոզո-է-ֆոսֆատը Գ-1-ՖՈՒՏ- ֆերմենտների ակտիվությունը էրիտրոցիտներում:

Բուժումը - լրիվ հանել կաթը /մայրական, կովի, այծի/, քանի որ նրանք ունեն լակտոզա: Խորհուրդ է տրվում սոյայի խառնուրդներ;
Համառ փսխումը կյանքի 1-ին օրերից կարող է լինել ամինոթթուների փոխանակության ժառանգական հիվանդություններւ ժամանակ / մեթիլկրոտինիլգլիցինուրիա, մեթիլալոնային ացիդուրիա, հիպերլիզինեմիա, իզովալերիային ացիդուրիա, թիրոզինեմիա, հիպերվալինեմիա, հիպերգլիցինեմիա/:
Երբեմն` ցնցումներ, ռեսպիրատոր խանգարումներ, մշտական ացիդոզ, հաճախ` կետոացիդոզ, մեզը ունենեւմ է սպեցիֆիկ հոտ` կատվի մեզի հոտ /մեթիլկրոտոնիլգլիցինեուրիա/, քրտնած ոտքերի հոտ /իզովալերիանային ացիդուրի, /:

Ախտորոշումը - բիոքիմիական հետազոտություններ, արյան, մեզի, որոշել ամինոազոտը,ամինոթթուների քանակը,  ֆերմենտների ակտիվությունը:
Բուժումը - նշանակվում է համապատասխան խառնուրդներ, հանվում են  ամինոթթուները, որոնց մետաբոլիզմը խանգարված է օրգանիզմում:
Հիվանդության ելքը վատ է, պրոգրեսիվող է:

Դիսմետաբոլիկ զկռտոցը և փսխումը կարող են լինել նաև ԵՐԻԿԱՄՆԵՐԻ ԲՆԱԾԻՆ ախտահարումների ժամանակ /պոլիկիստոզ, հիդրոնեֆրոզ/, երբ միզաթթվի և կրիատինինի քանակը բարձրանում է արյան մեջ: Մեզի հետազոտման ժամանակ կարող են բացակայել թոփոխությունները կամ լինում է լեյկոցիտուրիա աննշան: Ախտորոշման հաստատման համար արվում է ՈՒՁՀ  և ուրոգրաֆիա:

ՓՍԽՄԱՆ ՀԱՄԱԽՏԱՆԻՇԻ ԲԱՐԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
1.Ասպիրացիա - կարող է զարգանալ ասպիրացիոն թոքաբորբ, որը կանխելու հանար հարկավոր է զկռտոցի դեպքում երեխային աջ կողքին դնել, բարձրացնելով գլուխը 30 աստիճանի տակ, երեխան պետք է լինի ուշադրության կենտրոնում:
2.Դեհիդրատացիա-համառ փսխման դեպքում առաջանում է ջրազրկում, հակապես աղերի կորուստվ /հիպոտոնիկ, արտաբջջային/: Կլինիկորեն դեհիդրատացիան արտահայտվում է գունատությամբ, մաշկը մարմարային երանգով, ջերմության իջեցմամբ, մկանային և հյուսվածքների տուրգորի իջեցմամբ, մեծ գաղթունի ներանկմամբ, տախիկարդիայով, սրտի տոների խլացմամբ, արտերիալ հիպոթենզիայով: Բնորոշ է հեմատոկրիտի բարձրացումը, հիպոկալիեմիան, մետաբոլիկ ացիդոզը:
Բուժումը - վերականգնել շրջանառող արյան քանակը,  հեմոդինամիկան, աղորի կորուստը: Դրա համար հարկավոր է  ինֆուզիա` նատիվ պլազմա, 5 տոկոս. Ալբումին, գլյուկոզա-աղային լուծույթ, կալիումի կորրեկցիայով:Ինֆուզոն թերապիայի ծավալը որոշվում է ֆիզիոլոգիական պահանջը, պաթոլոգիական կորուստները, քաշի կորուստը նախորդ օրերին:Ինֆուզիան ապահովվում է անընդմեջ ձևով կատետրով:
ԹԹվահիմնային վիճակի խանգարումներ փսխման ժամանակ-քլորի պակասը փսխման ժամանակ բերում է հիպոքլորեմիկ ալկալոզի, մյուս կոզմից էկսիկոզի ժամանակ արյան շրջանառության կենտրոնացումը, միկրոցիրկուլիացիայի խանգարումները, հյուսվածքների հիպօքսիան ուղեկցվում է մետաբոլիկ ացիդոզի:Ցանկացած երկարատև փսխում կարող է առաջացնել ճարպերի քայքայում, կետոնային մարմինների, այսինքն զարգանում է կետոացիդոզ, որը կարող է լինել համառ փսխման պատճառ/ամինոթթուների ժառանգական խանգարումներ և շաքարային դիաբեդ/, դրա համար թթվա-հիմնային վիճակի կորրեկցիան պետք է անել ՊՀ-ի կոնտրոլով:


 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին