Քրոնիկական ծանր հոգեկան հիվանդություն է։ Որպես ինքնուրույն նոզոլոգիական միավոր 1822 թվականին առաջին անգամ նկարագրել է Իոգեբույժ Բեյլը, իսկ դրա սիֆիլիսային ծագումը 1913 թվականին ապացուցել է ճապոնացի գիտնական Նոգուշին, որն այդ հիվանդների ուղեղում հայտնաբերել է սիֆիլիսի հարուցիչ՝ դժգույն սպիրոխետ։ Պրոգրեսիվ պարալիզի ընթացքը բաժանվում է երեք շրջանի՝ սկզբնական, հիվանդության ծաղկման և վախճանային (մարազմ)։
Սկզբնական (նևրասթենիկ) շրջանը բնորոշվում է օրգանական երանգավորում ստացած նևրոզանման ախտանշաններով՝ գլխացավ, ընդհանուր թուլություն, արագ հոգնածություն, ակտիվության թուլացում, աշխատունակության անկում, քնի խանգարում և այլն. Սակայն ի տարբերություն նևրասթենիայի ի հայտ են գալիս նաև հոգեկան խանգարումներ ինքնավերսսհսկողության թուլացում կամ կորուստ, հիվանդները դառնում են կոպիտ, անտակտ, ապարգելակված։
Հիվանդության ծաղկման շրջանը բնորոշվում է առաջընթաց թուլամտությամբ։ Հիշողության խանգարումներն ավելի են ուժեղանում, դատողությունը թուլանում է, հիվանդները դադարում են ըմբռնել իրենց հիվանդագին վիճակը, վարքը դառնում է անհեթեթ, առաջանում են զգացմունքների ու հակումների զանազան խանգարումներ։ Թույլ են տալիս չվերահսկվող արարքներ, անմիտ ձևով դրամ են շռայլում, ծանոթ և անծանոթ մարդկանց նվերներ բաժանում, հեշտությամբ սեռական կապեր են ստեղծում պատահական մարդկանց հետ։ Ինտելեկտի ծանր խանգարումներով ուղեկցվող օրգանական այս թուլամտության ֆոնի վրա առաջանում են հոգեախտաբանական զանազան խանգարումներ՝ զառանցանքներ (հաճախակի մեծամոլական բնույթի), էյֆորիա, դեպրեսիա, գրգռվածություն և այլն։
Վախճանային (մարազմի) շրջանը բնորոշվում է հիվանդի ֆիզիկական և հոգեկան լրիվ քայքայմամբ (պարալիզային մարազմ)։ Հիվանդները կորցնում են շրջապատի հետ բանականորեն հաղորդակցվելու ընդունակությունը, ուտում են ամեն ինչ՝ չտարբերելով ուտելին ոչ ուտելիից, չեն կարողանում ինքնուրույն հոգալ իրենց բնական կարիքները, կորցնում են խոսելու ունակությունը, խիստ հյուծվում են, որն ուղեկցվում է ոսկրերի կոտրվածքներով, գլխուղեղի արյունազեղումներով, ցնցումային նոպաներով, պառկելախոցերով։ Մահն առաջանում է հերթական կաթվածից, էպիլեպսային վիճակից կամ լրացուցիչ որևէ վարակից, ծայրաստիճան կախեկտիկ վիճակում (ֆիզիկական մարազմ)։
Նյարդաբանական ախտանշաններից պետք է նշել Արգայլ-Ռոբերտսոնի համախտանիշը (բբերի՝ լույսին հակազդման բացակայություն, սակայն հակազդման առկայություն կոնվերգենցիայի և ակկոմոդացիայի ժամանակ), բբերի անհավասարաչափությունն ու ձևափոխությունը, ծնկային ռեֆլեքսների անհավասարությունը, իսկ հաճախ նաև բացակայությունը։ Խոսակցությունը դառնում է անհասկանալի, ոչ պարզ և ան հստակ (դիզարթրիա), դեմքը դիմականման է, նկատվում է քիթ-շրթային ծալքի ասիմետրիա։
Հիվանդության տևողությունը 2-5 տարի է։ Տարբերակիչ ախտորոշման գործում վերը նշված նյարդահոգեկան արտահայտված ախտանշաններից բացի մեծ նշանակություն ունեն արյան և ողնուղեղային հեղուկի լաբարատոր քննության տվյալները (Վասերմանի, ինչպես նաև Նոնե–Ապելտի,Պանդիի գլոբուլինային դրւսկան ռեւսկցիաները), Լանգեի կոլոիդային ռեակցիան, ինչպես նաև ողնուղեղային հեղուկի մեջ հատկապես լիմֆոցիտային բջիջների շատացումը (պլեոցիտոզ)։
Պաթոմորֆոլոգիական քննության ժամանակ հայտնաբերվում է գլխուղեղի տարածուն ախտահարում՝ ճակատային բլթերի ապաճում, գլիոգ հյուսվածքի ուռճացում, փորոքների լայնացում և ջրգողություն, սիֆիլիսային էնդարթերիտի երևույթներ։ Գոյություն ունեն պրոգրեսիվ պարալիզի տարբեր ձևեր, որոնցից ամենահիմնականը դասական կամ էքսպանսիվ (մանիակալ) ձևն է։ Այս դեպքում տրամադրության էյֆորիկ ֆոնի վրա հանդես են գալիս անհեթեթ մեծամոլական զառանցական մտքեր։ Հանդիպում են նաև դեպրեսիվ, թուլամտային, գրգռված, պարանոիդ, ցնցումային և այլ ձևեր։
Յուվենիլ (պատանեկան) պրոգրեսիվ պարալիզ։ Այս ձևն առաջանում է բնածին սիֆիլիսով տառապողների շրջանում, որն ի հայտ է գալիս մեծ մասամբ 15-20 տարեկան հասակում։ Պատանեկան պրոգրեսիվ պարալիզի դեպքում հուտչինսոնյան երրորդությունից բացի առկա են պրոգրեսիվ պարալիզին բնորոշ այլ ախտանշաններ, որտեղ հիմնական տեղ է գրավում բանականության զարգացման կանգը։
Բուժումը։ Կատարվում է համալիր ձևով՝ հակասիֆիլիսային դե¬ղամիջոցներ, վիտամինաթերապիա, սիմպտոմատիկ բուժում (նեյրոլեպտիկներ, հակադեպրեսանտներ, սեդատիվ և քնաբեր, հակացնցումային դեղամիջոցներ), պսիխոթերապիա։
Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am
Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին
