Հաճախ սուր ՊՆ զարգացմանը հանգեցնում է միզուղիների սուր օբստրուկցիան, մի շարք հիվանդների մոտ այն զարգանում է միզուղիների վրա բուժական մանիպուլյացիաներից հետո և հազվադեպ դիտվում է առաջնային օջախի տարբեր տեղակայումների պարագայում ինֆեկցիայի հեմատոգեն տարածման ուղով նրա զարգացումը: Պրոցեսը կարող է լինել միակողմանի և երկկողմանի:
Ձևաբանական փոփոխությունները
Սուր ՊՆ հիմնական դրսևորումն է հանդիսանում միկրոաբսցեսները: Բորբոքային պրոցեսը սկսվում է ուղեղային նյութում օջաղային սերոզ բորբոքումից և բնութագրվում է ստրոմայի գերարյունությամբ և այտուցով` սերոզ էքսուդատում եզակի նեյտրոֆիլների առկայուրյամբ: Հետագա առաջընթացի հետ մեկտեղ պրոցեսն ընդունում է թարախային բնույթ, որը հանդիպում է ապոստեմատոզ նեֆրիտի, աբսցեսի և երիկամի կարբունկուլի տեսքով: Ապոստեմատոզ նեֆրիտի ժամանակ հայտնաբերում են բազմաթիվ մանր թարախակույտեր, որոնք կարող են միաձուլվել:
Երիկամի կարբունկուլը բնութագրվում է տեղակայված թարախակալվող օջախի առկայությամբ, որը շրջապատված է խիտ բորբոքային ներսփռանքով` հարաճող աճով: Կարբունկուլը աբսցեսի նման կարող է բացվել բածակներից մեկի մեջ, ինչն արտահայտվում է պիուրիայով: Սերոզ և թարախային ՊՆ բարենպաստ ընթացքի դեպքում տեղի է ունենում ինֆիլտրատի ներծծում, նրանց տեղում հետագա շարակցական հյուսվածքի ներաճմամբ: Նեկրոտիկ պապիլիտ /երիկամային պտկիկների նեկրոզ/`երիկամի ուղեղային նյութի ու երիկամայի պտկիկի իշեմիկ ինֆարկտ,որը զարգանում է ՊՆ ի ժամանկ առաջացող հեմոդինամիկ խանգարումների հետևանքով:
Կլինիկական պատկերը
Սուր ՊՆ կլինիկական դրսևորումները կախված են հարուցչի առանձնահատկություններից և օրգանիզմի ռեակտիվականությունից: Առավել ծանր է ընթանում պրոտեով կամ ստաֆիլոկոկով հարուցվող ՊՆ: Ավելի հանգիստ ընթացք ունի աղիքային ցուպիկով հարուցվող ՊՆ:
Ծերերի մոտ Թարախային ՊՆ կարող է ընթանալ գործնականորեն անախտանիշ և դրսևորվել ինտոկսիկացիոն համախտանիշով և անեմիայով:
Տիպիկ դեպքերում սուր ՊՆ սկսվում է սուր և բնութագրվում է սիմպտոմների տրիադայով.
• Ջերմաստիճանի բարձրացմամբ մինչև 38-40 աստ.դող սարսուրով և առատ քրտնարտադրությամբ,ընդհանուր ինտոքսիկացիայի նշաններով/գլխացավ, սրտխառնոց, փսխում/
• Տարբեր ինտենսիվության գոտկային ցավեր
• Միզարձակման խանգարումներ`դիզուրիա /դժվարացած,ցավոտ միզարձակություն/, պոլակիուրիա/հաճախ միզարձակություն կարճ յամանակդադարներից հետո/:
Օբյեկտիվ հետազոտման ժամանակ սովորաբար հայտնաբերում են դեհիդրատացիայի նշաններ/չոր պառակալված լեզու, մաշկի իջած տուրգոր/: Տենդի և ինտոքսիկացիայի հետևանք են հանդիսանում հաճախասրտությունը, ԶՃ իջեցումը: Պալպացիայի ժամանակ ախտահարվախ երիկամի կողմը որովայնը ցավոտ է: Դիտվում է որովայնի չափավոր փքվածություն, գոտկային մկանների տոնուսի բարձրացում, ախտահարված կողմում ոտքի հարկադրված ծալում և առբերում դեպի իրանը/պսոաս-սիմպտոմ/: Բնորոշ է ցավոտությունը ,,միզածորանային,, կետերում` կոստովերտեբրալ / XII կողի և ողնաշարի միջև/, ենթակողային / X կողի առաջային ծայրի մոտ/: Պաստերնացկու սիմպտոմը դրական է:
Բնորոշ լաբորատոր նշաններն են`
• լեյկոցիտուրիա
• Բակտերուրիա
• Չափաոր պրոտեինուրիա (սովորաբար չի գերազանցում 1 գ/լ)
• միկրոհեմատուրիա
Լեյկոցիտուրիան և բակտերուրիան կարող են բացակայել ախտահարված կողմի միզածորանի օկլյուղիայի դեպքում: Համարյա բոլոր հիվանդների մոտ դիտվում է միկրոհեմատուրիա,որը կարող է լինել երիկամային խիթի կամ նեկրոտիկ պապիլիտի ֆոնի վրա: Կարող են հայտնաբերվել հիալինային և լեյկոցիտային գլանակներ: Արտահայտված տենդի ժամանակ, կապված հեղուկի արտաերիկամային կորստի հետ, դիտվում է օլիգուրիա և մեզի հարաբերական խտության բարձրացում: Գրեթե բոլոր հիվանդների մոտ դիտվում է լեյկոցիտոզ լեյկոցիտար ֆորմուլայի ձախ թեքումով, ի հայտ են գալիս նեյտրոֆիլների երիտասարդ ձևեր, նրանց տոքսիկ հատիկավորում, անէոզինոֆիլիա: Բնորոշ է չափավոր հիպոխրոմ անեմիա և ԷՆԱ արագացում: Ախտորոշման հաստատման և բուժման տակտիկայի ընտրության համար անց է կացվում մի շարք լրացուցիչ հետազոտեւթյուններ: ԳՁՀ – թույլ է տալիս հայտնաբերել կոնկրեմենտներ, ԲԱՀ լայնացում, երիկամների զարգացման արատներ: Обзорная և էքսկրետոր ուրոգրաֆիա – թույլ է տալիս հայտնաբերել է ավազանների լայնացում և դեֆորմացիա, բաժակների սպազմ կամ լայնացում, պիելոէկտազիա, գնահատել երիկամների արտազատական ֆունկցիան: Իզոտոպային ռենոգրաֆիա – բացահայտում է ախտահարման ասիմետրիկությունը: ՀՇ- առավելությունը ԽԵԱ ժաման, կոնտրաստ նյութերի ներմուծման հակացուցումների, նրանց անտանելիության դեպքում կիրառելու հնարավորությունն է Երիկամների բիոպսիա օջախային աղտահարման բնույթի հետ կապված,չունի զգալի նշանակություն
Բարդությունները
Սուր ՊՆ բարդություններին են վերաբերվում` բակտերէմիկ շոկ, թարախային պարանեֆրիտ, նեկրոտիկ պապիլիտ, ուռոսեպսիս:
Բակտերեմիկ շոկի հիմքում ընկած է մանրէային էնդոտոկսինի ազդեցությունը կենսական կարևոր օրգանների վրա: Զարգանում է սուր ՊՆ հիվանդների մոտ 10% մոտ և դրսևորվում է կտրուկ հաճախասրտությամբ, ԶՃ անկմամբ, ԿՖ իջեցմամբ օլիգոանուրիայով: ԲԱկտերէմիկ շոկը հաճախ առաջանում է հակաբակտերիալ թերապիայի կիրառման արդյունքում,առանց նախապես մեզի ցանքսը վերականգնելու: Լետալ ավարտը գերազանցում է 30%:
Թարախային պարանեֆրիտը դրսևորվում է բարձր ջերմությամբ,ինտոքսիկացիայով, պսոաս-սիմպտոմով: Դիտվում է մաշկի պաստոզություն և գոտկային շրջանում ուռածություն,մաշկի տեղային հիպերէմիա: Նեկրոտիկ պապիլիտի դրսևորումներն են հեմատուրիան/հաճախ մակրոհեմատուրիա/, միզածորանով նեկրոտիկ զանգվածների անցման հետևանքով սուր ցավերով խիթային բնույթի, ինտոքսիկացիայով.երբեմն արագ զարգանում է ՍԵԱ:
