Պերիտոնիտը առպատային և ընդերային որովայնամզի սուր դիֆուզ բորբոքումն է, որը չունի սահմանափակման միտում: Որովայնամզի սահմանափակ բորբոքումը կոչվում է թարախակույտ կամ բորբոքային ինֆիլտրատ, որը ձևավորվել է բորբոքային պրոցեսի հարևանությամբ տեղակայված օրգանների ֆիբրինով կպման հետևանքով (մեծ ճարպոն, աղեգալարներ, առպատային որովայնամիզ): Առավել հաճախ հանդիպում են ապենդիկուլյար, ենթաստոծանիական, ենթալյարդային, և կոնքային թարախակույտեր:

Էթիոլոգիա և պաթոգենեզ:  Պերիտոնիտը զարգանում է որովայնի խոռոչի ինֆեկցման հետևանքով: Դեպի որովայնի խոոոչ մանրէների թափանցման բնույթից կախված տարբերում են առաջնային և երկրորդային պերիտոնիտներ: Առաջնային պերիտոնիտի դեպքում որովայնի խոռոչում ինֆեկցիայի տեսանելի օջախներ չեն հայտնաբերվում: Միկրոֆլորան անցնում է որովայնի խոռոչ հեմատոգեն կամ լիմֆոգեն ճանապարհով կամ արտաքին աշխարհից արգանդափողերի միջով: Առաջնային պերիտոնիտները հանդիպում են հազվադեպ, մոտավորապես 1% - դեպքերում: Երկրորդային պերիտոնիտները ծագում են որովայնի խոռոչում գտնվող ինֆեկցիայի օջախներից: Միկրոֆլորան որովայնի խոռոչ է անցնում  օրգանների դեստուկտիվ բորբոքման, թափածակումների, խոռոչավոր օրգանների վնասումների, անաստամոզների կարերի անբավարարության ժամանակ:

Պերիտոնիտի զարգացման ամենահաճախակի պատճառ է հանդիսանում դեստրուկտիվ ապենդիցիտը (ավելի քան 60%), այնուհետև սուր խոլեցիստիտի դեստրուկտիվ ձևերը (10%), ստամոքսի և 12-մատնյա աղու խոցի թափածակումը (7%), սուր պանկրեատիտը (3%), լայնական հաստ աղու դիվերտիկուլի կամ ուռուցքի թափածակումը (2%), բարակ և հաստ աղիների միջընդերքի անոթների թրոմբոզը, որովայնի թափանցող վնասվածքները, որովայնի խոռոչի օրգանների միջև անաստամոզի ձևավորումից հետո կարերի անբավարարությունը: Պերիտոնիտը որպես կանոն հարուցվում է աղեստամոսքային տրակտի բազմամիկրոբային ֆլորայով' գրամ դրական և բացասական, անաէրոբ և աէրոբ: Նորմայում 1 մլ ստամոքսի, 12-մատյա և բարակ աղիների պարունակությունում պարունակվում է մոտ 103-105 միկրոբ: Աէրոբների և անաէրոբների փոխհարաբերությունը կազմում է 1:100: Զստաղում և հատկապես հաստ աղու 1 մլ պարունակությունում միկրոբների քանակը աճում է մոտ 2-3 անգամ (106-1012): Աէրոբների և անաէրոբներ փոխհարաբերությունը կազմում է1:1000: Աղիներում պարունակվում են 400-ից ավելի միկրոօրգանիզմների տարատեսակներ: Նրանցից շատերը մահանում են որովայնի խոռոչ ընկնելիս, մյուսները արագ բազմանում են ինչպես էքսուդատում, այնպես էլ աղու լուսանցքում պայմանավորված պերիստալտիկայի խանգարումով, պատի իշեմիայով: Էքսուդատում միկրոբների կոնցենտրացիան 2-3 անգամ ավելի է, քան աղիների նորմալ միկրոֆլորայում: Ցանքսի ժամանակ հաջողվում է առանձնացնել 3-5 տեսակի աէրոբ և անաէրոբ միկրոօգանիմներ:

Աէրոբ միկրոֆլորան հաճախ ներկայացված է աղիքային ցուպիկով, ստաֆիլակոկերով, ստրեպտոկոկերով, էնտերոկոկերով և այլն: Անաէրոբներից ավելի հաճախ հայտնաբերվում են բակտերոիդներ, անաէրոբ ստաֆիլոկոկեր և ստրեպտոկոկեր, պեպտոստրեպտոկոկեր, ֆուզոբակտերիաներ: Կլոստրիդիալ (սպոր առաջացնող) բակտերիաները հանդիպում են ավելի քիչ: Առաջնային պերիտոնիտ առաջանում է ստամոքսաղիքային ուղու միկրոֆլորայի  հետ որևէ կապ չունեցող միկրոֆլորայով (գոնոկոկ, տուբերկուլյոզի ցուպիկ, պնևմոկոկ և այլն): Մանրէային պերիտոնիտներից բացի, գոյություն ունի ասեպտիկ (աբակտերիալ) պերիտոնիտների խումբ, որոնք աոաջանում են որովայնի խոռոչ տարբեր չինֆեկցված նյութեր ընկնելու դեպքում, որոնք որովայնամզի վրա ունեն ագրեսիվ ազդեցություն (արյուն, մեզ, լեղի, պանկրեատիկ հյութ և այլն): 1-2 օր անց աբակտերիալ պերիտոնիտը վերածվում է բակտերիալի՝ աղիներից միկրոֆկորայի անցման հետևանքով, պայմանավորված աղիքի լորձաթաղանթի պաշտպանողական ֆունկցիայի խանգարման հետ:

Առանձնացնոմ են նաև պերիտոնիտի հատուկ ձևեր' կարցինոմատոզ (որովայնամզի կարցինոմատոզ), ռևմատիկ, ֆիբրոպլաստիկ, որն առաջանում է որովայնամզի վրա վիրաբույժի ձեռնոցներից տալկի կամ կրախմալի ընկնելու դեպքում: Պերիտոնիտ կարող է զարգանալ ասցիտիկ հեղուկի ինֆեկցման դեպքում: Որովայնի խոռոչի ինֆեկցման վտանգ է առաջանում խրոնիկական երիկամային անբավարարությամբ տառապող հիվանդների մոտ պերիտոնեալ դիալիզի ժամանակ: Որովայնի խոռոչի էքսուդատի բնույթից կախված տարբերում են շճային, ֆիբինային, ֆիբրինա-թարախային, թարախային, հեմոռագիկ և նեխային պերիտոնիտներ: Ինֆեկցիայի աղբյուրին անմիջականորեն մոտ գտնվող և որովայնի խոոոչի մեկ անատոմիական շրջան զբաղեցնող դիֆուզ պերիտոնիտը կոչվում է տեղային: Որովայնի խոռոչի մի քանի անատոմիական շրջան զբաղեցնող դիֆուզ պերիտոնիտը կոչվում է տարւսծուն: Ամբողջ որովայնամզի ախտահարումը կոչվում է ընղհանուր պերիտոնիտ:

Ըստ կլինիկական ընթացքի տարբերում են սուր, ենթասուր և խրոնիկական պերիտոնիտ: Ամենահաճախակի հանդիպող ձևը սուր պերիտոնիտն է: Պրոցեսի զարգացման տեմպի և ծանրության աստիճանի համար նշանակություն ունեն այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են որովայնի խոռոչ ինֆեկցված նյութի անցման արագությունը, նրա քանակությունը: Խոռոչավոր օրգանի թափածակման դեպքում նշանակություն ունի թափածակման մակարդակը, ինչքան այն ներքև է տեղակայված աղեստամոքսային տրակտում, այնքան բարձր է մանրէների քանակությունը, անաէրոբ միկրոբների ֆլորան պարունակության յուրաքանչյուր միլիլիտրում: Ախտորոշման ձևավորման ժամանակ առաջին տեղում դնում են հիմնական հիվանդությունը (դեստրուկտիվ ապենդիցիտ, խոլեցիստիտ, ստամոքսի թափածակված խոց և այլ), այնուհետև նրա բարդությունը' պերիտոնիտ (շճա-թարախային, թարախային, նեխային), տարածվածությունը, այնուհետև ուղեկցող և ֆոնային հիվանդությունները, կոմպենսացիայի աստիճանի նշումով:

Տարբերում են պերիտոնիտի զարգացման 3 փուլեր' 1. ներքին օրգանների կոմպենսացիայի փուլ, որը բնութագրվում է բորբոքման հանդեպ տեղային պատասխանով; 2. սուբկոմպենսացիայի փուլ, որն արտահայտվում է բորբոքման հանդեպ համակարգային պատասխանով, 1-2 ներքին օրգանների ֆունկցիայի խախտումով; 3. դեկոմպենսացիայի փուլ, պոլիօրգանային անբավարարություն, որը բնորոշ է պերիտոնեալ սեպսիսին: Պրոցեսի ծանրությունը որոշվում է ներքին օրգանների ֆունկցիայի խանգարումով: Առառին փուլ - պերիտոնիտ (կոմպենսացված) առանց օրգանների ֆունկցիայի խանգարման, երկրորդ փուլ - պերիտոնիտ միջին ծանրության (սուբկոմպենսացված) որևէ օրգանի ֆունկցիայի խանգարումով; Ծանր և ծայրահեղ ծանր պերիտոնիտ (դեբկոմպենսացված)  2-3 և ավելի օրգանների անբավարարությամբ: Երրորդ փուլը համարվում է պերիտոնեալ սեպսիսի փուլ: Սա բորբոքմանը օրգանիզմի համակարգային պատասխանի ուշ փուլն է: Պերիտոնիտի զարգացման փուլերը ընթանում են նույն օրինաչափությամբ, ինչպես ցանկացած բորբոքային պրոցեսի ժամանակ՝ անկախ բորբոքման տեղակայումից: Բորբոքման հանդեպ ռեակցիան լինում  է նաև տեղային(կոմպենսացված), համակարգային (սուբկոմպենսացված) հետագա անցումով դեկոմպենսացված, աուտոդեստրուկտիվ ռեակցիայի, որը արտահայտվում է պոլիօրգանային անբավարարությամբ, սեպսիսով և սեպտիկ շոկով:

Մեր եկրում 70-ականներից սկսած պերիտոնիտի դասակարգումը ռեֆլեկտոր, տոքսիկ և տերմինալ փուլերի, չի կարելի համարել հաջողված, գիտականորեն հիմնավորված, կլինիկայի համար պիտանի: Եթե խոռոչավոր օրգանի թափածակման դեպքում կարելի է խոսել կարճ ռեֆլեկտոր փուլի մասին, ապա գերակշռող մյուս դեպքերում այդ փուլը բացակայում է: Որովայնի խոռոչում բորբոքային պրոցեսը զարգանում է բորբոքմանը բնորոշ ընդհանուր օրենքներով, անկախ տեղակայումից: Փափուկ հյուսվածքներում բորբոքային պրոցեսների ժամանակ (ֆլեգմոնա, ինֆեկցված հրազենային վերք), թոքերում և այլ օրգաններում չեն առանձնացնում ռեֆլեկտոր, տոքսիկ և տերմինալ փուլեր: Պերիտոնիտի դեպքում հստակ, տեսանելի կլինիկական սահման ռեֆլեկտոր և տոքսիկ փուլերի միջև չկա: Տոքսիկ և տերմինալ փուլերի միջև սահմանը նույնպես պայմանական է: Յուրաքանչյուր փուլ բնորոշում են հիվանդության սկզբից անցած ժամանակով: Ենթադրվում է, որ ռեֆլեկտոր փուլը տևում է 24 ժամ հիվանդության սկզբից, սակայն ոչ ոք չի նշում, թե որ գործոնն է առաջացնում այդ ռեֆլեքսը, որը օրգանն է ընդգրկված ռեֆլեքսի իրականացման մեջ: Տոքսիկ փուլը տևում է 24-48 ժամ, սակայն տոքսիններ լինում են նաև ռեֆլեկտոր փուլի ժամանակ, և շարունակվում են 72 ժամ անց: Պերիտոնիտի փուլերի կապը հիվանդության սկզբից անցած ժամանակի հետ ավելի քան պայմանական է: Որոշ դեպքերում 24 ժամվա ընթացքում պերիտոնիտը զարգանում է այնքան արագ, որ զարգանում է տերիմինալ շրջան, որն արտահայտվում է սեպտիկ շոկով:
Դասակարգման հիմքում պետք է ընկած լինի կենսական կարևոր օրգանների ֆունկցիայի կոմպենսացիայի աստիճանը բորբոքման զարգացման պրոցեսում:
Ախտաբանական անատոմիա: Միկրոօրգանիզմները, էնդո- և էկզոտոքսինները, քիմիական և այլ գործոնների հետ վնասում են որովայնամզի մեզոթելը, խախտում են շճային ծածկույթի ամբողջականությունը: Վնասված բջիջները անջատվում են, առաջացած դեֆեկտները լցվում են ֆիբրինով, հետագայում գրանուլյացիայով: Վնասմանն ի պատասխան զարգանում է տիպիկ տեղային, իմուն համակարգի կողմից կառավարվող ռեակցիա բորբոքման հանդեպ, ուղված վնասման օջախի սահմանափակմանը, քայքայման արգասիքների հեռացմանը  և հետագա վերականգմանը: Ընդերային և առպատային որովայնամիզը դառնում է հիպերեմիկ, այտուցված, տեղ-տեղ պատված էքսուդատի բջիջներով կամ ֆիբրինով: Բորբոքման հանդեպ տեղային և համկարգային ռեակցիա զարգանում է բորբոքման միջնորդանյութերի մասնակցությմաբ, որոնցից շատերը սինթեզվում և արտադրվում են մոնոցիտների, մակրոֆագերի, լեյկոցիտների, լիմֆոցիտների, էնդոթելի, ռետիկուլոէնդոթելիալ բջիջների (Կուպֆերյան բջիջներ) կողմից: Բորբոքման զարգացման և տեղակայման գործում մեծ դեր ունեն անոթների էնդոթելի բջիջները, որոնք սինթեզում են ինտերլեյկիններ, թրոմբոցիտների ակտիվացիայի գործոնը, ազոտի օքսիդը (NO), և այլ կենսաբանական ակտիվ նյութեր: Լեյկոցիտները վնասման օջախ ուղորդվում են էնդոթելի ակիվացված բջիջների միջոցով: Նրանք կարևոր դեր են խաղում բորբոքման զարգացման մեջ:
Օրգանիզմի պաշտպանական ռեակցիաների տեղային արտահայտություններին են պատկանում այտուցը, ջրապաշտպան էքսուդատի և ֆիբրինի արտադրությունը, ինչպես բորբոքված օրգանի և նրան շրջապատող որովայնամզի, այնպես էլ հարևան օրգանների (մեծ ճարպոն, աղիք կամ նրա միջընդերք) լեյկոցիտային ինֆիլտրացիան: Ֆիբրինը և էքսուդատը հնարավորություն են ստեղծում բորբոքված օրգանի և մեծ ճարպոնի ու մոտակա աղիների սոսնձմանը, ձևավորելով բորբոքային ինֆիլտրատ կամ թարախակույտ:Բորբոքման սահմանափակմանը նպաստում է բորբոքված օրգանի հարևանությամբ գտվող աղիքի տեղամասի պարեզը (օր.' կույր և վերել հաստ աղիների պարեզը, որոնք հանդիսանում են ապենդիցիտի վաղ ռենտգենոլոգիական նշան): Բարենպաստ պայմաններում բորբոքման օջախը սահմանափակվում է և աստիճանաբար լիկվիդացվում է: Անբարենպաստ պայմաններում բորբոքումը պրոգրեսիվում է, առաջանում է որովայնամզի հիպերեմիա և այտուց: Այտուցի զարգացմանը զուգընթաց որովայնամզի ռեզորբտիվ հատկությունը թուլանում է, դանդաղում է էքսուդատի ներծծումը, ինչը բերում է ազատ որովայնի խոռոչում դրա կուտակմանը:

Էքսուդատի և բորբոքման տարածմանը խոչընդոտում է որովայնի խոռոչի բաժանվածությունը վերին և ստորին հարկերի: Ստորին հարկը բարակ աղու միջընդերքով բաժանվում է աջ վերին և ձախ ստորին բաժինների: Այդ պատճառով նույնիսկ տարածված դիֆուզ պերիտոնիտների ժամանակ բորբոքային պրոցեսը որոշ ժամանակ կարող է զբաղեցնել որովայնի խոռոչի մեկ հարկը: Չափավոր միկրոբային ագրեսիայի դեպքում, երբ միկրոբների քանակը էքսուդատում քիչ է կրիտիկական մակարդակից, պաշտպանողական մեխանիզմները ի զորու են լոկալիզացնելու ինֆեկցիան, կանխել նրա տարածումը, այնուհետև լիկվիդացնել հյուսվածքների վնասման հետևանքները:
Առաջին փուլում կենսական կարևոր օրգանների ֆունկցիան չի տուժում: Սա կոմպենսացիայի փուլն է: Այն տևում է մի քանի ժամից մինչև օրեր: Բորբոքման սկզբից մինչև ինֆեկցիայի օջախի վիրահատական հեռացման միջև ընկած ժամանակահատվածի երկարումը բերում է միկրոօրգանիզմների քանակի, էքսուդատում և աղիքային պարունակության մեջ էնդոտոքսինների արտադրության ավելացմանը: Միկրոբային ագրեսիան աճում է:  Դրա հետ կապված ցիտոկինների արտադրությունը դուրս է գալիս իմուն համակարգի հսկողությունից և թողնում է դեստրուկտիվ ազդեցություն հյուսվածքների վրա: Դրա հետևանքով զարգանում է դիֆուզ տարածուն, պրոգրեսիվող պերիտոնիտ: Այս պայմաններում բորբոքման հանդեպ պաշտպանական ռեակցիաները ներառում են օրգանիզմի բոլոր կարգավորվող համակարգերը: Պերիտոնիտը արդեն արտահայտվում է ոչ թե տեղային պատասխանով, այլ բորբոքման հանդեպ համակարգային պատասխանով, որն արտահայտվում է մի քանի կենսական կարևոր օրգանների ֆունկցիայի խանգարումով՝ օրգանիզմի բարձր ջերմությամբ, լեյկոցիտների քանակի կտրուկ բարձրացումով, նախաբորբոքային ցիտոկինների կոնցենտրացիայի զգալի բարձրացումով (ուռուցք նեկրոզող գործոն, IL-1b, IL-6, IL-8): Ինտերլեյկինների կոնցենտրացիան համակշռված է հիվանդի վիճակի ծանրության և օրգանիզմում մետաբոլիկ պրոցեսների խանգարումների աստիճանի հետ:

Բորբոքման հանդեպ համակարգային ռեակցիայի համախտանիշը բնորոշ է պերիտոնիտի երրկրորդ փուլին, որը պետք է դիտել որպես սուբկոմպենսացիայի փուլ: Համակարգային ռեակցիայի համախտանիշի ծանրությունը կախված է այն հանգամանքից, թե քանի օրգանի ֆունկցիա է խախտվել, սա տագնապի ազդանշան է' օրգանների դիսֆունցիայի անցմանը բազմաօրգանային անբավարարության: Վերջինս բերում է միկրոցիրկուլյացիայի խանգարման, իշեմիայի, հիպօքսիայի՝ պարենխիմատոզ օրգաններում դիստրոֆիկ փոփոխությունների հետևանքով: Ի տարբերություն օրգանների դիսֆունկցիայի, բազմաօրգանային անբավարարության ժամանակ հոմեոստազը չի կարելի պահպանել առանց հատուկ միջամտությունների' թոքերի արհեստական օդահարության, հեմոդիալիզի  և այլ բուժական միջոցառումների: Բազմաօրգանային անբավարարության ֆոնի վրա զարգանում է պերիտոնեալ սեպսիս և սեպտիկ շոկ: Այս փոփոխությունները բնորոշ են երրորդ փուլին - դեկոմպենսացիայի փուլ, որն ուղեկցվում է մահացության բարձր (60-100%-ով) տոկոսով:
Ի պատասխան զանգվածային միկրոբային ագրեսիային, ցիտոկինների և բորբոքման այլ մեդիատորների ավելցուկային արտադրությունը, որը դիտվում  է պերիտոնիտի II-III փուլերում, նպաստում է կինինների, պրոստագլանդինների, լեյկոցիտներիի, սերոտոնինի արտադրությանը: Այս բարձր ակտիվության կենսաբանական նյութերը ազոտի օքսիդի (NO) և այլ ակտիվ թթվածնային ռադիկալների հետ համատեղ առաջացնում են միկրոցիրկուլյատոր հունի անոթների թափանցելիության խիստ բարձրացում, ոչ միայն որովայնամզում, այլ ողջ օրգանիզմի հյուսածքներում: Սա բերում է պարիետիալ և վիսցերալ որովայնամզի այտուցի խորացմանը, պարալիտիկ իլեուսի առաջացմանը, ազատ հեղուկի կուտակմանը որովայնի խոռոչում, աղիներում, օրգանների և հյուսվածքների ինտերստիցիալ տարածությունում, բորբոքման օջախից դուրս: Այսպիսով տեղի է ունենում հեղուկի սեկվեստրացիա, շրջանառությունից նրա դուրս բերում: Այս շրջանում հստակ նկտվում են օրգանիզմի ջրազրկման երևույթներ, միաժամանակ խիստ մեծանում է մազանոթների պատերի թափանցելիությունը, անոթների տոնուսը և պերիֆերիկ անոթային դիմադրությունը ընկնում է, շրջանառող արյան ծավալը փոքրանում: Այս ֆոնի վրա ակտիվանում է արյան մակարդման համակարգը, զարգանում է ներանոթային տարածուն մակարդման համախտանիշ սպառման կոագուլոպաթիայով:

Պրոգրեսիվող պերիտոնիտը և նրան ուղեկցող ցիտոկինների անվերահսկելի արտադրությունը բերում են օրգանիզմի իմուն պաշտպանության խանգարմանը' IgG և IgM իմունոգլոբուլինների քանակի իջեցմանը, լեյկոցիտների ֆագոցիտար ակտիվության իջեցմանը, բարձրանում է կոմպլեմենտի կապումը: Շճաֆիբրինային էքսուդատը դառնում է թարախային կամ նեխային: II-III-փուլերում ինտերլեյկինների, հյուսվածքային հորմոնների և կենսաբանական ակտիվ նյութերի-կինինների, սերոտոնինի, պրոստագլանդինների հիստամինի, միոկարդի ճնշման գործոնի ազդեցության տակ զարգանում է հիպովոլեմիա, փոքրանում դեպի սիրտ արյան հետհոսքը, մեծանում է տախիկարդիան: Սրտամկանում զարգանում են դիստրոֆիկ փոփոխություններ կարդիմիոցիտների վնասման, միոֆիբրիլների ֆրագմենտացիայի, ինտերստիցիալ հյուսվածքի այտուցի տեսքով:

Շնչառական համակարգի կողմից փոփոխություններ առաջանում են սուբկոմպենսացիայի և դեկոմպենսացիայի փուլերում: Միջալվեոլյար միջնապատերի մազանոթների գերարյունությունից բացի, հայտնաբերվում են միկրոանոների թրոմբոզ, մազանոթների շուրջ լեյկոցիտար ինֆիլտրացիա, ինտերստիցիալ տարածությունում հեղուկի կուտակում: Այս փոփոխությունները կապված են հիպովոլեմիայի, արտերիովենոզ շունտերի բացման, թոքային հյուսվածքում միկրոցիրկուլյատոր հունի անոթների թափանցելիության բարձրացման հետ: Նշված պրոցեսների առկայության դեպքում զարգանում է թոքերի ինտերստիցիալ այտուցի (շոկային թոքի) պատկեր, նրանք նախատրամադրում են թոքային կամ թոքսրտային անբավարարության առաջացմանը: Լյարդի ֆունկցիայի խանգարումներ կարելի է հայտնաբերել սուբկոմպենսացիայի փուլում: Իջնում են լյարդի սինթետիկ և դեզինտոքսիկացիոն ֆունկցիաները: Մորֆոլոգիական քննության ժամանակ հայտնաբերվում են հեպատոցիտների ճարպային և հիալինակաթիլային դիստրոֆիա, Դիսեյի տարածության այտուց: Նշված փոփոխությունները  առաջանում են հիպովոլեմիայի և լյարդի հյուսվածքի հիպօքսիայի, հեպատոցիտների տոքսիկ ազդեցության արդյունքում, ինչի խորացումը բերում է լյարդային անբավարարության:

Երիկամների ֆունկցիայի խանգարումներն ընթանամ են այնպես, ինչպես մյուս օրգաններինը: Պերիտոնիտի արդեն սուբկոմպենսացիայի փուլում, որպես՝ սթրեսին օրգանիզմի ընդհանուր ռեակցիայի արտահայտություն, տեղի է ունենում անոթների սպազմ և կեղևային շերտի իշեմիա: Հետագա փոփոխությունները տեղի են ունենում միկրոցիրկուլյացիայի խանգարման, հիպոտոնիայի, հիպօքսիայի հետևանքով: Արդյունքում իջնում է դիուրեզը, զարգանում է ազոտեմիա, իսկ դեկոմպենսացիայի փուլում զարգանում է սուր երիկամային անբավարարություն: Մորֆոլոգիական քննության ժամանակ հայտնաբերվում են կեղևային նյութի գունատություն և ուղեղային նյութի գերարյունություն, հիալինային թրոմբներ առանձին խրձերի անոթներում, խողովակների էպիթելի վակուոլային դիստրոֆիա, հիալինային ցիլինդրներ լուսանցքում: Ստամոքս-աղիքային տրակտի խանգարումներ առաջանում է պերիտոնիտի զարգացման սկզբնական փուլում: Ի պատասխան որովայնի խոռոչի բորբոքային պրոցեսին, աղիների առանձին տեղամասերի ատոնիան կրում է ռեֆլեկտոր բնույթ և կարող է նպաստել ախտաբանական պրոցեսի սահմանափակմանը:

Հետագայում աղու նյարդամկանային ապարատի վրա թույների ազդեցության, աղու պատում արյան շրջանառության խանգարման, մկանաթելերում և նյարդային բջիջներում մետաբոլիզմի խանգարման հետևանքով առաջանում է պարալիտիկ աղիքային անանցանելիություն' ստամոքս-աղիքային անբավարարություն: Այն արտահայտվում է նաև աղիների լորձաթաղանթի բարիերային ֆունկցիայի խանգարումով, տոքսինների, միկրոօրգանիզմների  հանդեպ աղիների պատի թափանցելիության բարձրացմամբ, ինչ բերում է միկրոֆլորայի տրանսլոկացիայի աղիների լուսանցքից որովայնի խոռոչ և անոթային հուն: Հյուսվածքի իշեմիայի, հիպօքսիայի, միկրոցիրկուլյացիայի հետ կապված կարող են առաջանալ էրոզիվ գաստրիտ, սուր խոցեր, ստամոքսային արյունահոսություն: Մորֆոլոգիական քննության ժամանակ, ուշադրության է արժանի աղիների խիստ փքվածությունը, որովայնամզի հիպերեմիան, բոսորագուն երանգը: Որովայնամզի մակերեսը զրկված է մեզոթելիոցիտներից, պատված է ֆիբրինոզ թարախային շերտերով, որոնք պարունակում են մեծ քանակության միկրոբներ: Որովայնամզի բոլոր շերտերում հայտնաբերվում են նեյտրոֆիլներով, լիմֆոցիտներով, մակրոֆագերով օջախային ինֆիլտրացիաներ: Մազանոթներում և վենուլաներում հայտնաբերվում է թարախային թրոմբոֆլեբիտի պատկեր, էրիթրոցիտների սոսնձում: Բազմաթիվ մազանոթներում հայտնաբերվում են էնդոթելիոցիտների դիստրոֆիա և դեստրուկտիվ փոփոխություններ, նրանց շերտազատում բազալ թաղանթից, նրանց միջև տարածության լայնացում:

Ջրա-էլեկտրոլիտային փոխանակության, թթվա-հիմնային հավասարակշռության խանգարումները սկսվում են արդեն առաջին՝ կոմպենսացիայի փուլում, որպես սթրեսի հանդեպ ռեակցիա: Պերիտոնիտի զարգացման ընթացքում օրգանիզմը փսխման զանգվածների և մեզի հետ կորցնում է մեծ քանակությամբ կալիումի, նատրիումի, քլորի, ջրածնի իոններ: Էլեկտրոլիտները մասամբ տեղափոխվում են ինտերստիցիալ տարածություն, որովայնի խոռոչի էքսուդատ, աղիների լուսանցք: Պերիտոնիտի զարգացման առաջին փուլում կալիումը մեծ քանակությամբ դուրս է գալիս մեզի միջոցով, իսկ նատրիումը ռեաբսորբցվում է ալդոստերոնի ազդեցության տակ: Կալիումը մեծ քանակությամբ դուրս է գալիս փսխման զանգվածների հետ, ինչի հետևանքով զարգանում է հիպոկալիեմիա, այդ թվում ներբջջային, և հիպոկալիեմիկ ալկալոզ:  Նատրիումը ինտերստիցիայից տեղափոխվում է  ներբջջային տարածություն, բջիջներից դուրս է բերում կալիումի իոնները, բջիջներում խանգարվում են մետաբոլիկ պրոցեսները: Երիկամների ֆունկցիայի խանգարմանը զուգընթաց կալիումի արտազատումը քչանում է, այն սկսվում է ավելցուկով կուտակվել արյան մեջ: Հիպոկալիեմիան փոխարինվում է հիպերկալիեմիայով և ացիդոզով: Միարժամանակ խանգարվում են սպիտակուցային, ճարպային, ածխաջրատային փոխանակությունները: Պերիտոնիտը, որը սկսվել էր որպես տեղային բորբոքում, շատ արագ պրոգրեսիվում է, բերում է բոլոր օրգան-համակարգերի աշխատանքի կյանքի համար վտանգավոր խանգարման, այդ թվում ԿՆՀ-ի, ինչի մասին խոսում են որոշ հիվանդների մոտ պերիտոնիտի III փուլում գիտակցության խանգարումները: Առավել շատ պաթոլոգիկ փոփոխություններ զարգանում են միկրոցիրկուլյացիայի համակարգում, թոքերում, լյարդում և երիկամներում:

Կլինիկական պատկերը և ախտորոշումը: Տարածուն թարախային պերիտոնիտը առավել հաճախ զարգանում է որպես որովայնի խոռոչի օրգանների սուր հիվանդությունների, վիրահատությունների, տրավմաների բարդություն: Այդ պատճառով պերիտոնիտի սկզբնական ախտանիշները թաքնվում են այդ հիվանդությունների ախտանիշների տակ: Հիվանդի հարցման ժամանակ կարելի է կարելի լսել գանգատներ, որոնք բնորոշ են որովայնի խոռոչի այս կամ այն օրգանի ախտահարմանը, որը պերիտոնիտի առաջացման պատճառ է դարձել: Պերիտոնիտի առաջին կոմպենսատոր փուլում հիվանդները գանգատվում են որովայնում մշտական բնույթի ինտենսիվ ցավերից, որոնք ուժեղանում են դիրքը փոխելիս: Ցավի տեղակայումը կախված է բորբոքման առաջնային օջախի տեղակայումից: Ցավը առաջանում է որովայնամզի բազմաթիվ նյարդային վերջույթների գրգռման հետ: Հիվանդի դիրքի ցանկացած փոփոխություն բերում է բորբոքված որովայնամզի այս կամ այն տեղամասի ձգմանը, ինչը բերում է մեծ ռեցեպտոր դաշտի գրգռմանը և ցավի ուժեղացմանը:  

Պերիտոնիտին բնորոշ ախտանիշներից է փսխումը առավելապես ստամոքսի պարունակությամբ, որը հիվանդին հանգստություն չի բերում: Այն պայմանավորված է ստամոքսի գերլցմամբ ստամոքս-աղիքային տրակտի մոտոր ֆունկցիայի խանգարման հետևանքով: Պերիտոնիտի պրոգրեսիվմանը զուգընթաց, սուբկոմպենսացիայի փուլում, զարգանում է աղիների պարալիտիկ անանցանելիություն: Փսխումը դառնում է հաճախակի, առատ, ունենում է տհաճ հոտ: Դեկոմպենսացիայի փուլում փսխման զանգվածները ձեռք են բերում կղանքային հոտ, պայմանավորված աղիներում կանգով, բակտերիաների քանակի աճով, սննդի մնացորդների նեխումով: Էրոզիվ գաստրիտի դեպքում նկատվում է արյունային փսխում:Պերիտոնիտի առաջին փուլում հիվանդին զննելիս հայտնաբերվում է անոթազարկի և շնչառության չափավոր հաճախացում, մարմնի ջերմաստիճանը բարձր չէ 38C0-ից: Զննման ժամանակ նկատվում է բերանի լորձաթաղանթի և լեզվի չորություն: Նկատվում է որովայնի առաջային պատի շարժունակության սահմանափակում շնչառության ժամանակ, ավելի արտահայտված բորբոքված օրգանի պրոյեկցիայով: Այդ շրջանի պերկուսիայի ժամանակ հայտնաբերվում է առավելագույն ցավոտություն, բարձր տիմպանիտ աղիների պարեզի հաշվին, որովայնի կողմերում և ստորին հատվածներում պերկուտոր հնչյունի բթացում (զգալի քանակության հեղուկի կուտակման դեպքում 750-1000մլ):

Որովայնի մակերեսային շոշափման ժամանակ հայտնաբերվում է առաջային պատի մկանների լարվածություն՝ բորբոքված առպատային որովայնամզի պրոյեկցիային համապատասխան: Մկանային լարվածությունը առավել արտահայտված է խոռոչավոր օրգանի թափածակման դեպքում (տախտականման որովայն ստամոքսի կամ 12-մատնյա աղու խոցի թափածակման դեպքում): Որովայնի առաջային պատի մկանների պաշտպանական լարվածությանը կարող է արտահայտված չլինել, երբ բորբոքումը տեղակայված է փոքր կոնքում, հետին պատի առպատային որովայնամզի շրջանում, նոր ծննդաբերած կանանց մոտ, ծերերի մոտ, ալկոհոլային հարբեծության մեջ գտնվող անձանց մոտ: Արժեքավոր է ուղիղ աղու մատնային հետազոտությունը, որի դեպքում էքուդատի կուտակման հետևանքով դեպի լուսանցք է արտափքվում ուղիղ աղու առաջային պատը, շոշափման ժամանակ հայտնաբերվում է ցավոտություն: Կանանց հեշտոցային հետազոտության ժամանակ նկատվում են հեշտոցի հետին թաղի իջեցում, ցավ արգանդի վզիկը տեղաշարժելիս: Որովայնի առաջային պատի խորը շոշափման ժամանակ կարելի հայտնաբերել բորբոքային ինֆիլտրատ, ուռուցք, մեծացած օրգան (դեստրուկտիվ փոփոխված լեղապարկ), ինվագինատ և այլն: Պերիտոնիտին բնորոշ ախտանիշ է Շչյոտկին-Բլյումբերգի ախտանիշը:

Պերիտոնիտի առաջին փուլում որովայնի աուսկուլտացիայի ժամանակ լսվում են թույլ պերիստալտիկ աղմուկներ: Սուբկոմպենսացիայի և դեկոմպենսացիայի փուլերում պարալիտիկ իլեուսի զարգացման հետ կապված աղմուկներ չեն լսվում (դագաղային լռության ախտանիշ): Պերիտոնիտի առաջին փուլում արյան ընդհանուր քննությամբ հայտնաբերվում են չափավոր լեյկոցիտոզ (10.000-12.000), նեյտրոֆիլոզ, լեյոկզիտար բանաձևի շեղում դեպի ձախ, ԷՆԱ-ի բարձրացում: Պարտադիր է ռենտգենաբանական հետազոտությունը: Որովայնի շրջադիտակային ռենտգենոգրաֆիայի ժամանակ կարելի է որոշել գազի առկայություն ստոծանու աջ կամ ձախ գմբեթների տակ (սնամեջ օրգանի թափածակման դեպքում), ստոծանու շարժումների սահմանափակում (որովայնի խոռոչի վերին հարկում պրոցեսի տեղակայման դեպքում), ախտահարված կողմում ստոծանու գմբեթի բարձր դիրք, ռեակտիվ պլևրիտ կողստոծանիական ծոցում շատ կամ քիչ բանակի հեղուկի կուտակումով, թոքում սկավառակաձև ատելեկտազներ: Կարելի է հայտնաբերել գազերով փքված, պարեզի ենթարկված աղեգալարներ, տեղակայված բորբոքման օջախում, իսկ պերիտոնիտի ուշ փուլերում բարակ և հաստ աղիներում հեղուկի մակարդակներ գազով (Կլոյբերի գավաթիկներ), որը բնորոշ է պարալիտիկ աղիքային անանցանելիությանը:
Լապարասկոպիան ցուցված է ախտորոշման մեջ համոզված չլինելու դեպքում, երբ հետազոտության ոչ ինվազիվ մեթոդները դառնում են ոչ ինֆորմատիվ: Լապարասկոպիայի ժամանակ կարելի է դիտել որովայնի խոռոչի գրեթե բոլոր օրգանները, հայտաբերել պերիտոնիտի աղբյուրը, գնահատել առպատային և ընդերային որովայնամզերի վիճակը, հայտնաբերել էքսուդատի առկայությանը և բնույթը: Վիդեոլապարոսկոպիկ տեխնիկայի առկայության դեպքում կարելի կատարել էքսուդատի ասպիրացիա, հեռացնել բորբոքված օրգանը, կարեր դնել թափածակված անցքի վրա, լվանալ և դրենավորել որովայնի խոռոչը: Վիդեոլապարոսկոպիկ տեխնիկայի բացակայության դեպքում կարելի է կատարել լապարոցենտեզ: Որովայնի առաջային պատի վրա կատարված անցքի միջով որովայնի խոռոչ է մտցվում կաթետեր, որի միջով ներակվում է քիչ քանակության ֆիզ. լուծույթ, այնուհետև կատարում են ասպիրացիա, հեռացնելով որովայնի խոռոչում առկա էքսուդատը: Ստացված հեղուկի բնույթից (արյուն, թարախ և այլն) կարելի է եզրակացություն անել որովայնի խոռոչում կատարվող փոփոխությունների մասին: Ուլտրաձայնային հետազոտությունը թույլ է տալիս որոշել որովայնի խոռոչի որևէ բաժնում էքսուդատի առկայությունը, բորբոքային պրոցեսները լեղապարկում, որդանման ելունում, փոքր կոնքի խոռոչի օրգաններում, ենթաստամոսային գեղձում և այլ օրգաններում:
Սուբկոմպենսացիայի փուլում զարգանում է բորբոքման հանդեպ համակարգային ռեակցիա, որը ներառում է բորբոքմանը բնորոշ հետևյալ նշանները.
1.         մարմնի ջերմասիճանի բարձրացում կամ իջեցում (բարձր 38C0-ից կամ ցածր 36 C0-ից անէրգիայի դեպքում),
2.         տախիկարդիա (90 զարկից ավել),
3.         տախիպնոէ (շնչառության հաճախության ացելացում 20-ից ավել կամ PaCO2 ցածր 32 մմ ս.ս.-ից),
4.         լեյկոցիտոզ (բարձր 12000-ից) կամ լեյկոցիտներ քանակի իջեցում (ցածր 4000-ից):

Պրոցեսի ծանրությունը որոշվում է տվյալ հիվանդի մոտ օրգանների ֆունկցիայի խանգարման ախտանիշների քանակից: 2-4 ախտանիշի առկայության դեպքում՝ միջին ծանրության պերիտոնիտ, 3-4 ախտանիշ՝ ծանր պերիտոնիտ պրոգրեսիվելու ռիսկով, որը երբեմն ընթանում է գիտակցության խանգարումներով: Առաջանում է բազմաօրգանային անբավարության, սեպսիսի և մահվան ելքի զարգացման վտանգ: Ակնհայտ պարզ է, որ նհշված չափանիշները ավելի օբյեկտիվ են, քան հիվանդի վիճակի սուբյեկտիվ գնահատումը բավարար, միջին և ծանր աստիճանների: Հիվանդների վիճակի ծանրության ավելի օբյեկտիվ գնահատման համար կարելի է օգտվել APACHE-11 սանդղակից, որը հաշվի է առնում ոչ միայն ֆիզիոլոգիական ֆունկցիաների սուր խանգարումները, այլ նաև հիվանդի տարիքը, ծանրացնող խրոնիկական հիվանդությունների առկայությունը: Այպիսի գնահատումը կարելի կիրառել ոչ միայն հիվանդի վիճակի գնահատման, այլ նաև հնարավոր բարդությունների և հիվանդության ելքի գնահատման համար:

Սուբկոմպենսացիայի փուլում ցավերի ինտենսիվությունը որոշակի իջնում է, առաջ է գալիս թվացյալ լավացման շրջանը, երբ հիվանդը որոշակիորեն իրեն լավ է զգում: Սակայն շուտով վիճակը վատանում է, փսխումները շատանում են, կղանքը բացակայում է, գազերը չեն հեռանում: Պերիտոնիտի այս փուլում արտահայտված են ընդհանուր ախտանիշներ, որոնք բնորոշ են օրգանիզմի ուժեղ ինտոքսիկացիային և դեհիդրատացիային: Հիվանդները խիստ ծարավում են, լեզուն և բերանի խոռոչի լորձաթաղանթը չոր է, մաշկի տուրգորը իջած է: Որովայնը խիստ փքված է աղիների պարեզի հետևանքով, մկանների պաշտպանական լարվածությունը որոշակիորեն թուլանում է՝ կապված վիսցերոմոտոր ռեֆլեքսների թուլացման հետ, աղիքային աղմուկներ չեն լսվում: Շչյոտկին-Բլյումբերգի ախտանիշը ավելի է քիչ է արտահայտված:

Հատուկ հետազոտությունների միջոցով կարելի է հայտնաբերել շրջանառող արյան ծավալի իջեցում, ջրաաղային և թթվա-հիմնային հավասարակշռության խանգարում (հիպոկալիեմիա և ալկալոզ, իսկ դիուրեզի իջեցման դեպքում՝ հիպերկալիեմիա, ացիդոզ): Պերիտոնիտի զարգացման այս փուլում ընդհանուր սպիտակուցի, ալբումինի քանակը իջնում է, որոշակի բարձրանում է բիլիռուբինի, տրանսամինազների, կրեատինինի, միզանյութի քանակը: Անհրաժեշտ է անընդհատ արյուն վերցնել բակ քննության համար (օրվա ընթացքում 3 անգամ, 1-2 ժամ ինտերվալով): Արյունից բակտերիալ ֆլորայի անջատումը նշանակում է, որ պերիտոնիտը բարդացել  է սեպսիսով: Պետք է որոշել արյունից և էքսուդատից անջատված ֆլորայի զգայունությունը անտիբիոտիկներ հանդեպ, որպեսզի նշանակվի ադեկվատ անտիբակտերիալ թերապիա:

Պերիտոնիտի III' դեկոմպենսացիայի փուլում դիսֆունկցիան փոխարինվում է բազմաօրգանային անբավարարությամբ: Կոնկրետ հիվանդի մոտ դրա կլինիկական արտահայտությունները կախված են ուղեկցող հիվանդություններից, տարիքից, ֆունկցիայի խանգարումով օրգանների քանակից և համակցումից (միաժամանակյա լյարդային և երիկամային անբավարաություն): Բազմաօրգանային անբավարության համախտանիշը զարգանում է որոշակի հաջորդականությամբ' սկզբից թոքային, այնուհետև լյարդային, ստամոքս աղիքային և երիկամային: Օրգանների ախտահարման հաջորդականությունը կախված է ուղեկցող հիվանդությունների առկայությունից: Թոքերի ֆունկցիայի անբավարարության մասին խոսում է մեծերի ռեսպիրատոր-դիսթրես սինդրոմը, որն արտահայտվում է հանգստի ժամանակ արտահայտված հևոցով, թոքերի այտուցով (շոկային թոք- ռենտգեն նկարի վրա թոքերի դիֆուզ ինֆիլտրացիա), հիպօքսիայով: Նկատվում է հաճախասրտություն  (120 զարկից ավել), արտահայտված հիպոտենզիա, որի վերացման համար պետք է կիրառել հատուկ ինտենսիվ բուժում: Շրթունքները, քթի ծայրը, վերջույթները դառնում են ցիանոտիկ:

Որոշ հիվանդների մոտ նկատվում է օլիգուրիա կամ անուրիա, միզանյութի և կրեատինինի կոնցենտրացիայի զգալի բարձրացում, որը բնորոշ է երիկամային անբավարարությանը: Այն զարգանում է երիկամի հյուսվածքի հիպոպերֆուզիայի, կծիկային ֆիլտրացիայի իջեցման, նեֆրոնների ակտիվ մակրոֆագերով, լեյկոցիտներով, և բորբոքման այլ մեդիատորներով անմիջական վնասման հետևանքով: Լյարդային անբավարարության մասին են խոսում բազմաթիվ մետաբոլիկ պրոցեսների խանգարումը: Իջնում է սպիտակուցների սինթեզը, զարգանում է դիսպրոտեինեմիա, հիպոալբումինեմիա, բարձրանում է բիլիռուբինի և տրանսամինազների քանակությունը: ԿՆՀ-ի ախտահարման ախտանիշները դառնում են ավելի ծանր: Զարգանում է ուղեղային անբավարաություն'  խառնաշփոթություն, ցնորք, ադինամիա, երբեմն փոխարինվելով փսիխոմոտոր գրգռվածությամբ, էյֆորիայով:

Ստամոքս-աղիքային  անբավարարությունը կարող է արտահայտվել էրոզիվ հեմոռագիկ գաստրիտով, լորձաթաղանթի խոցերով, ստամոքսային արյունահոսությամբ: Իջնում է աղիների ներծծող հատկությունը, առաջանում են փսխումներ մեծ քանակությամբ ստամոքս-աղիքային պարունակությամբ կղանքային հոտով: Զննելիս հայտնաբերվում է որովայնի զգալի փքվածություն: Աղիների պերիստալտիկան բացակայում է: Պալպատոր հայտնաբերվում է տարածուն ցավոտություն ողջ որովայնով: Արյան քննությամբ հայտնաբերվում է բարձր լեյկոցիտոզ, լեյկոցիտար ֆորմուլայի թեքումով դեպի ձախ, լիմֆոպենիա, անեմիա, հեմոգլոբինի և հեմատոկրիտի իջեցում: Որոշ հիվանդների մոտ լեյկոցիտների քանակը իջնում է և կարող է փոխարինվել լեյկոպենիայով, օրգանիզմի պաշտպանողական մեխանիզմների թուլացման դեպքում: Արյան բակ. քննության ժամանակ հիվանդների կեսից ավելիի մոտ հաջողվում է անջատել բակտերիալ ֆլորա, որը կլինիկական ախտանիշների հետ համատեղ խոսում է պերիտոնեալ սեպսիսի զարգացման մասին: Արյան ցանքսի բացասական պատասխանը պերիտոնիտի III փուլում դեռ չի բացառում պերիտոնեալ սեպսիսի բացակայությունը:

Ջրա-աղային և թթվա-հիմնային հավասարակշռությունների խանգարումները հասնում է մաքսիմումի համեմատած պերիտոնիտի II փուլի հետ: ԷՍԳ քննությամբ հայտնաբերվում են միոկարդի տոքսիկ ախտահարման և հիպերկալիեմիայի նշաններ: Հայտնաբերվում են հիպերկոագուլյացիայի և ներանոթային դիսեմինացված մակարդելիության նշաններ, որոնք զգալիորեն խորացնում են միկրոցիրկուլյացիայի խանգարումները, ստեղծում են պայմաններ պարենխիմատոզ օրգաններում իշեմիայի, հիպօքսիայի և դիստրոֆիայի համար, որոնք զգալիորեն ծանրացնում են հիվանդության ընթացքը: Առաջանում է ակրոցիանոզ, շրթունքների, քթի ծայրի ցիանոզ: Դիմագծերը սրվում են, ակնագնդերը հետ են ընկնում (Facies Hippocratica): Հիպոկրատի դեմքը  արդեն ոչ թե պերիտոնիտի ախտանիշ է, այլ մոտալուտ մահվան:

Տարբերակիչ ախտորոշումը: Սուբկոմպենսացիայի և դեկոմպենսացիայի փուլերում պերիտոնիտի տարբերակիչ ախտորոշումը, որպես օրենք, լուրջ դժվարություններ չի հարուցում, բայց հատկապես այս փուլերում բուժումը շատ հաճախ քիչ արդյունավետ է: Պերիտոնիտի սկզբնական փուլերում ախտորոշումը բավական դժվար է՝ կապված այն հիվանդության ախտանիշների նմանության հետ, որոնք պատճառ են հանդիսացել պերիտոնիտի առաջացմանը (սուր ապենդիցիտ, սուր խոլեցիստիտ, սուր պանկրեատիտ և այլն): Սակայն պետք է նշել, որ սկսվող պերիտոնիտի դեպքում ցավերը ավելի ինտենսիվ են, պալպատոր և պերկուտոր ցավոտությունը ավելի սուր է, տարածվում է որովայնի առաջային պատի զգալի մակերեսով: Շչյոտկին-Բլյումբերգի ախտանիշը դրական է լինում որովայնի առաջային պատի ավելի մեծ մակերեսի սահմաններում, քան սուր ապենդիցիտի և խոլեցիստիտի դեպքում: Վերջիններիս դեպքում մարմնի ջերմաստիճանը բարձրանում է 38 0 С -ից ոչ ավել, պուլսի հաճախականությունը ցածր է 90 զ/ր-ից, շնչառության հաճախականությունը  փոփոխված չէ, սա նշանակում է, որ բորբոքային պրոցեսի հանդեպ ռեակցիան դեռ տեղային է և հեշտ դարձելի պրոցես է ադեկվատ բուժման դեպքում:

Սուր պանկրեատիտի դեպքում կարելի է հայտնաբերել մի շարք ախտանիշներ, որոնք բնութագրական են պերիտոնիտին: Դրա հետ մեկտեղ պանկրեատիտի ժամանակ, որպես օրենք, բացակայում է մկանների պաշտպանական լարումը, բացասական են որովայնամզի գրգռման ախտանիշները, հիվանդության սկզբում ջերմաստիճանը բնականոն է: Միաժամանակ, հաճախ, նկատվում են ախտանիշներ, որոնք բնութագրական են պանկրեատիտին (Գրեյ-Թերներ, Կեռտե, Մեյո-Ռոբսոն): Ենթաստամոքսային գեղձի սուր բորբոքման ժամանակ լինում է գեղձի ֆերմենտների ակտիվացում՝ առաջին հերթին պրոտեազների, որն արտահայտվում է արյան մեջ ամիլազայի և մեզում՝ դիաստազայի քանակի ավելացումով: Աղիների սուր մեխանիկական անանցանեղությունը պերիտոնիտից տարբերվում է միայն վաղ փուլերում: Առաջնակարգ ախտանիշներն են՝ նոպայաձև ցավեր որովայնում (ցավերն ի հայտ են գալիս զալարակծկանքային ալիքի պահին, որը հայտնաբերվում է աուսկուլտացիայի միջոցով), փսխում, գերգալարակծկանք, գազերի հեռացման դժվարացում: Ռենտգենաբանորեն հայտնաբերվում են աղիքային անանցանելիությանը բնորոշ նշաններ՝ Կլոյբերի գավաթներ, երգեհոնային խողովակի ախտանիշ և այլն: Հետագայում համարժեք բուժման բացակայության, աղու մեռուկացման և թափածակման հետևանքով աղիքային անանցանելիությանը միանում է տարածուն պերիտոնիտը:

Երիկամային խիթը կարող է ուղեկցվել որովայնի ցավերով, փքվածությամբ, կղանքի հեռացման դժվարացումով, որոնք առկա են նաև պերիտոնիտի ժամանակ: Բայց ցավերի բնութագրական տեղակայումը (առավելապես գոտկային շրջանում), նոպայաձև բնույթով ճառագայթումը դեպի ազդր, սեռական օրգաններ, (ցավերը կապված չեն մարմնի դիրքի փոփոխությունների հետ), անհանգիստ վարքագիծը, հիպերթերմիայի բացակայությունը (բացակայում են նաև որովայնամզի գրգռման ախաանիշները, որովայնի առաջային պատի մկանների լարումը) սոնոգրաֆիայի (քարերի հայտնաբերում միզածորանում) տվյալները թույլ են տալիս հստակ տարբերակել այդ երկու հիվանդությունները: Երեխաների մոտ ախտորոշումը դժվար է համարժեք կոնտակտի բացակայության պատճառով և դժվար է հավաքել լիարժեք անամնեզ: Պետք է հիշել, որ երեխաների մոտ պերիտոնիտը ընթանում է հիպերէրգիկ ռեակցիայի ձևով՝ արտահայտված ցավային գգացումներով, որովայնի մկանների խիստ լարումով, բարձր ջերմությամբ և լեյկոցիտոզով:

Շարունակելի

 

 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին