Պարանեոպլաստիկ համախտանիշեր

Պարանեոպլաստիկ համախտանիշները ուղեկցում են բարորակ կամ չարորակ ուռուցքներին, սակայն ուղղակիորեն կապված չեն դրանց աճի, ինվազիայի կամ մետաստազների ազդեցության հետ: Այս համախտանիշները կարող են չարորակ նորագոյացության առաջին դրսևորումը հանդիսանալ, և կարող են զարգանալ քաղցկեղով հիվանդների մինչև 15%-ի մոտ:
Պարանեոպլաստիկ համախտանիշները կարևոր կլինիկական նշանակություն ունեն հետևյալ պատճառներով.
1.Դրանք կարող են ուղեկցել նույնիսկ սահմանափակ աճով նորագոյացությանը և նպաստել որոշ տիպի քաղցկեղների վաղ ախտորոշմանը:
2.Պարանեոպլաստիկ համախտանիշի ընթացքը սովորաբար զուգահեռ է ուռուցքի ընթացքին: Հետևաբար, նորագոյացության էֆեկտիվ բուժումը պետք է ուղեկցվի համախտանիշի հետզարգացմամբ և հակառակը, քաղցկեղի ռեցիդիվը կարող է նախանշվել համակարգային ախտանշանների վերսկսումով:
3.Սինդրոմի մետաբոլիկ կամ տոքսիկ էֆեկտները կարող են կյանքին ավելի անհետաձգելի սպառնալիք ներկայացնել, քան ինքը` քաղցկեղը (օրինակ՝ հիպերկալցիեմիան, հիպոնատրիեմիան):

Էթիոլոգիան և պաթոգենեզը
Նեյրոէնդոկրին ծագման ուռուցքները, ինչպիսիք են թոքի մանրբջջային քաղցկեղը կամ կարցինոիդները, արտադրում են զանազան պեպտիդային հորմոններ և պարանեոպլաստիկ համախտանիշների առավել հաճախ հանդիպող պատճառներն են: Ցանկացած չարորակ նորագոյացություն, սակայն, ունակ է հորմոններ կամ ցիտոկիններ արտադրել կամ իմուն պատասխան հրահրել: Պարանեոպլաստիկ համախտանիշներ հաճախ առաջացնող մյուս քաղցկեղի տիպերն են՝ երիկամի, լյարդբջջային քաղցկեղը, լեյկոզները, լիմֆոմաները, կրծքագեղձի, ձվարանի, նյարդերի, ստամոքսի, ենթաստամոքսային գեղձի քաղցկեղները:

Պարանեոպլաստիկ համախտանիշների պատճառը սովորաբար սպիտակուցների արտադրությունն է, որոնք նորմայում չեն սինթեզվում ուռուցքին համապատասխանող նորմալ հյուսվածքի կողմից: ԱՅԴ նյութերը կարող են ազդել կամ անմիջապես, կամ իմուն պատասխան առաջացնել, և պարանեոպլաստիկ համախտանիշը կզարգանա հակամարմինների կամ շրջանառող իմուն կոմպլեքսների հետագա ազդեցությունից: Իմուն մեխանիզմով են զարգանում որոշ ռևմատոլոգիական և նյարդաբանական համախտանիշները: Վերջիններիս օրինակներ են այնպիսի հականեյրոնալ հակամարմինները, ինչպիսիք են 1) հակա-Hu հակամարմինները, որոնք առաջացնում են սենսոր նեյրոպաթիա կամ էնցեֆալիտ և կապված են թոքի մանրբջջային քաղցկեղի հետ, 2) հակա-Yo հակամարմինները, որոնք առաջացնում են ուղեղիկի դեգեներացիա և առավել հաճախ կապված են կրծքագեղձի կամ գինեկոլոգիական չարորակ նորագոյացությունների հետ, և 3) հակա-պուրկինյե-բջիջների հակամարմիններ, որոնք առաջացնում են ուղեղիկային ատաքսիա և կապված են լիմֆոգրանուլեմատոզի, ինչպես նաև գինեկոլոգիական, կրծքագեղձի և թոքի քաղցկեղի հետ:

Առավել հաճախ հանդիպող պարանեոպլաստիկ համախտանիշները կարող են դասակարգվել հետևյալ կերպ՝ ընդհանուր, էնդոկրին, մաշկա-կմախքային կամ ռևմատոլոգիական, ստամոքսաղիքային, հեմատոլոգիական, նյարդաբանական: Դրանց կլինիկական նշանները կարող են նմանվել համապատասխան առաջնային (այսինքն՝ ոչ ուռուցքային ծագման) հիվանդություններին: Որպես ներքին հիվանդությունների կլինիկայում նշանակություն ունեցող՝ այստեղ նկարագրվում են ընդհանուր, էնդոկրին, ռևմատոլոգիական, հեմատոլոգիական և ստամոքս-աղիքային պարանեոպլաստիկ համախտանիշները:

Ընդհանուր պարանեոպլաստիկ համախտանիշներ
Քաղցկեղով հիվանդները հաճախ ունենում են ոչ սպեցիֆիկ պարանեոպլաստիկ նշաններ՝ տենդ, գիշերային քրտնարտադրություն, ախորժակի բացակայություն (անոռեքսիա), քաշի կորուստ, կախեքսիա: Այս ախտանշանները կարող են պայմանավորված լինել կամ ուռուցքային բջիջների, կամ էլ ի պատասխան ուռուցքի նորմալ բջիջների կողմից սինթեզվող որոշակի նյութերի ազդեցությունից: Այդպիսի նյութերից են բորբոքային կամ իմուն պրոցեսներին մասնակցող ցիտոկինները, ուռուցքային բջիջների նեկրոզին մասնակցող մեդիատորները (օրինակ` ուռուցքի նեկրոզի ալֆա գործոնը): Հնարավոր է, որ այս նշանների ի հայտ գալուն նպաստում են նաև լյարդի ֆունկցիայի և ստերոիդների սինթեզի խանգարումները:

Էնդոկրին պարանեոպլաստիկ համախտանիշներ
Որոշ նորագոյացություններ հանդիսանում են հորմոնների սինթեզի էկտոպիկ աղբյուրներ, և դա պայմանավորում է այս համախտանիշների ախտաֆիզիոլոգիան: Բացի հորմոնների բարձր մակարդակներից, էկտոպիկ սինթեզը սովորաբար բնութագրվում է հորմոնի արտադրոթյան խանգարված կարգավորմամբ (այսինքն` խախտված հետադարձ կապով) և մեծ մոլեկուլային նախահորմոնային պեպտիդների խանգարված վերափոխումով հորմոնների: Հավանական է, որ բջջային ապադիֆերենցումը հորմոնների էկտոպիկ սինթեզի հիմքում է ընկած. սրա օգտին է խոսում այն, որ շատ քաղցկեղի տիպեր հիստոլոգիորեն վատ են դիֆերենցված, և որոշ ուռուցքների կողմից սինթեզվող արգասիքներ, ինչպիսիք են մարդկային խորիոնիկ գոնադոտրոպինը, ալֆա-ֆետոպրոտեինը, կարցինոէմբրիոնալ հակածինը, հանդիսանում են էմբրիոնալ զարգացման փուլին բնորոշ նորմալ նյութեր, որոնք սակայն մեծահասակի օրգանիզմում նորմայում բացակայում են: Այս նյութերը նաև ծառայում են որպես որոշակի նորագոյացությունների ախտորոշմանն օժանդակող մարկերներ:

Չարորակ նորագոյացության հիպերկալցիեմիա (ՉՆՀ): Առավել հաճախ հանդիպում է թոքի, գլխի և պարանոցի, մաշկի, կերակրափողի, կրծքագեղձի, միզասեռական տրակտի քաղցկեղների և բազմակի միելոմայի և լիմֆոմաների ժամանակ: Հիպերկալցիեմիան կարող է պայմանավորված լինել մի քանի պատճառով, որոնցից ամենահաճախակինն է պարատ-հորմոնանման սպիտակուցի (ՊՀՆՍ) գերարտադրությունը: ՊՀՆՍ կառուցվածքային նմանություն ունի պարատ-հորմոնին և կապվում է դրա ռեցեպտորի հետ՝ առաջացնելով հիպերպարաթիրեոզին բնորոշ բիոքիմիական փոփոխություններ: Հիպերկալցիեմիայի մեկ այլ համեմատաբար հաճախ հանդիպող պատճառ է 1,25-դիհիդրոքսիվիտամին D-ի ավելցուկը, օրինակ, լիմֆոմաների ժամանակ, որը բերում է կալցիումի բարձրացած ներծծմանը ստամոքսաղիքային տրակտից: Չարորակ նորագոյացության հիպերկալցիեմիայի այլ պատճառներից են ուռուցքի կողմից օստեոլիտիկ ցիտոկինների և բորբոքային մեդիատորների արտադրությունը: 

ՉՆՀ տիպիկ դեպքում արտահայտվում է արդեն հայտնաբերված չարորակ նորագոյացություն ունեցող հիվանդի մոտ պատահական հիպերկալցիեմիայի հայտնաբերումով: Ավելի հազվադեպ, հիպերկալցիեմիան հանդիսանում է չարորակ նորագոյացության առաջին կլինիկական նշանը: Երբ կալցիումի մակարդակն արյան մեջ զգալիորեն է բարձրանում (>3.5 մմոլ/լ), ի հայտ է գալիս հոգնածություն, նյարդահոգեկան վիճակի փոփոխություններ, ջրազրկում, կամ նեֆրոլիթիազի նշաններ: Ինչպես և հիպերպարաթիրեոզի ժամանակ, ՊՀՆՍ պայմանավորված հիպերկալցիեմիան ուղեկցվում է հիպերկալցիուրիայով և հիպոֆոսֆատեմիայով: ՉՆՀ-ն առաջնային հիպերպարաթիրեոզից տարբերակող նշաններն են ախտորոշված ուռուցքը, հիպերկալցիեմիայի վերջերս ի հայտ գալը և կալցիումի շատ բարձր մակարդակը: Պարատ-հորմոնի քանակն արյան մեջ ՉՆՀ դեպքում իջած է, և ՊՀՆՍ սպիտակուցի բարձր մակարդակը հաստատում է ախտորոշումը. այն բարձր է լինում հիպերկալցիեմիա ունեցող քաղցկեղով հիվանդների մոտ 80%-ի մոտ: Լիմֆոմայով հիվանդների մոտ կարող է 1,25-դիհիդրոքսիվիտամին D-ի մակարդակը բարձրացած լինել:

ՉՆՀ բուժումը սկսվում է կերակրից, դեղորայքից կամ ներերակային հեղուկներից ավելցուկ կալցիումի պակասեցմամբ: Խմելու եղանակով ֆոսֆոր է նշանակվում, մինչև արյան մեջ ֆոսֆորի քանակը հասնի >1.0 մմոլ/լ: Կալցիումի դուրսբերումը կարելի է խթանել արագացված դիուրեզով՝ ֆուրոսեմիդի կամ այլ կանթային միզամուղների օգնությամբ, սակայն դա միայն նշանակություն ունի կյանքին սպառնացող հիպերկալցիեմիայի ժամանակ և պետք է կատարվի միայն լրիվ ռեհիդրատացիայից հետո և հեղուկների բալանսի վերահսկման ներքո: Բիսֆոսֆոնատները (պամիդրոնատ ն/ե, զոլենդրոնատ ն/ե, կամ էտիդրոնատ խմելու եղանակով 3-7 օր) կարող են շիճուկի կալցիումի մակարդակն իջեցնել 1-2 օրվա ընթացքում և ճնշել կալցիումի արտադրությունը մի քանի շաբաթով: Դիալիզ կատարվում է շատ բարձր հիպերկալցիեմիայի դեպքում: Ծանր հիպերկալցիեմիայի արագ շտկման համար կարելի է օգտագործել ենթամաշկային կալցիտոնին: Լիմֆոմաների, բազմակի միելոմայի կամ լեյկոզների ժամանակ առաջացող հիպերկալցիեմիան կարող է ենթարկվել գլյուկոկորտիկոիդներով բուժմանը (օրինակ` խմելու եղանակով պրեդնիզոլոն 40–100 մգ՝ բաժանված չորս ընդունումների):

Անտիդիուրետիկ հորմոնի անհամապատասխան արտադրության համախտանիշ (ԱԴՀԱԱՍ): Վազոպրեսինի էկտոպիկ արտադրությունը ուռուցքի բջիջների կողմից ԱԴՀԱԱՍ հիմնական պատճառն է և առաջանում է թոքի մանր բջջային քաղցկեղով հիվանդների կեսի մոտ, ինչպես նաև կարցինոիդների, թոքի այլ քաղցկեղների, ԿՆՀ, միզասեռական և այլ քաղցկեղների ժամանակ: ԱԴՀ ավելցուկային քանակներից առաջացող հիպոնատրիեմիայի զարգացումը կարող է հետաձգվել ի հաշիվ կոմպենսատոր մեխանիզմների՝ ծարավի նվազած զգացում, ալդոստերոնի ազդեցության ճնշում, նախասրտային նատրիուրետիկ պեպտիդի արտադրություն: Վազոպրեսինի էկտոպիկ սեկրեցիան հիմնականում անախտանիշ է ընթանում և պատահականորեն է հայտնաբերվում բիոքիմիական հետազոտման ժամանակ` որպես հիպոնատրիեմիա: Ախտանշանները կարող են դրսևորվել որպես թուլություն, լեթարգիա, սրտխառնոց, նյարդահոգեկան ճնշված վիճակ, ցնցումներ: Կլինիկական նշանների արտահայտվածությունը կապված է հիպոնատրիեմիայի զարգացման արագությունից և չափից: Հիպոնատրիեմիայի հետ մեկտեղ, արյան շիճուկի օսմոտիկ ճնշումը ցածր է լինում, իսկ մեզի օսմոտիկ ճնշումը՝ անհամաչափորեն նորմալ կամ բարձր: Ախտորոշման համար պետք է բացառել հիպոնատրիեմիայի այլ պատճառները՝ երիկամային, մակերիկամային, վահանագեղձի անբավարարությունը: Մի շարք քիմիոթերապևտիկ դեղամիջոցներ նույնպես առաջացնում են հիպոնատրիեմիա:

Այս հիվանդությունը պետք է բուժվի աստիճանաբար, եթե չկա ցնցումների ռիսկ կամ նյարդահոգեկան վիճակը շատ չէ խաթարված: Հիպոնատրիեմիան մասնակիորեն կարող է շտկվել հեղուկի սահմանափակումով՝ մինչև մեզի և այլ կորուստներից պակաս քանակը, որը պահանջում է ընդունվող և ներարկվող հեղուկների քանակի խիստ հսկողություն: Աղի կամ ֆիզիոլոգիական լուծույթի նշանակումը էֆեկտիվ չէ, եթե չկա նաև արյան ծավալի խիստ իջեցում: Վազոպրեսինի ազդեցությունը երիկամների դիստալ խողովակների վրա ընկճում է դեմեկլոցիկլինի օգտագործումը, սակայն այն ուշ է սկսում ազդել՝ 1-2 շաբաթից: Վազոպրեսինի ռեցեպտորների պաշարիչ կոնիվապտանը կարող է օգտագործվել խմելու եղանակով կամ ներերակային: Շատ ցածր հիպոնատրիեմիայի (Na < 115 meq/L) կամ նյարդահոգեկան ստատուսի խանգարումների դեպքում կարող է պահանջվել հիպերտոնիկ (3%) կամ ֆիզիոլոգիական նատրիումի քլորիդի լուծույթի ներարկում ֆուրոսեմիդի հետ միասին, որպեսզի խթանվի ջրի դուրսբերումը: Նատրիումի քանակի շտկումը պետք է դանդաղ ընթանա (1 ժամում 0.5–1 meq/L), որպեսզի չառաջանա հեղուկի բալանսի արագ փոփոխություն և կանխվի ԿՆՀ ախտահարման հնարավոր զարգացումը:

Քուշինգի համախտանիշ: Առաջանում է ԱԿՏՀ կամ շատ ավելի հազվադեպ՝ կորտիկոտրոպին-ռիլիզինգ գործոնի էկտոպիկ արտադրության հետևանքով: Հատկապես հաճախ է զարգանում թոքի մանր բջջային քաղցկեղի ժամանակ, նաև թիմուսի կարցինոիդի, պանկրեատիկ կղզյակների, բրոնխային կարցինոիդի, ֆեոքրոմոցիտոմայի ժամանակ: Ի տարբերություն ոչ ուռուցքային Քուշինգի համախտանիշի, այս դեպքում քաշի ավելացումը և ճարպի կենտրոնական բաշխումը քիչ է արտահայտված, գուցե այն պատճառով, որ ավելցուկային գլյուկոկորտիկոիդների ազդեցությունն ավելի կարճատև է և ուռուցքային կախեկսիան հակազդում է ճարպակալմանը: Ուռուցքային Քուշինգի համախտանիշի հիմնական արտահայտություններն են հեղուկի ավելցուկը և հիպերտենզիան, հիպոկալիեմիան (միներալոկորտիկոիդային ազդեցության հաշվին), գլյուկոզայի հանդեպ իջած տոլերանտությունը, վերքերի դժվարացած լավացումը, ինֆեկցիաների նկատմամբ ռեզիստենտության իջեցումը, ստերոիդային փսիխոզը: Մեզում կորտիզոլի քանակը և արյան մեջ ԱԿՏՀ մակարդակը բարձրացած են լինում: ԱԿՏՀ էկտոպիկ արտադրության ժամանակ դեքսամետազոնային փորձը բացասական է. բարձր դեղաչափով դեքսամետազոնի կիրառումը չի ճնշում ԱԿՏՀ արտադրությունը, ի տարբերություն այլ ծագման ԱԿՏՀ ավելցուկով պայմանավորված Քուշինգի համախտանիշի:

Համախտանիշն առաջացնող ուռուցքի բուժումը կարող է պակասեցնել ԱԿՏՀ մակարդակը, սակայն հաճախ բավարար չէ՝ կորտիզոլի քանակը նորմալացնելու համար: Այդ նպատակով մակերիկամների հեռացումը պրակտիկ լուծում չէ, բացի այն դեպքերից, երբ չարորակ ուռուցքը ռեզեկցիայի ենթակա չէ և կանխատեսումը բարվոք է (օրինակ` կարցինոիդների ժամանակ): Առավել պրակտիկ կիրառելի միջոցը դեղորայքների օգտագործումն է, որոնք ճնշում են ստերոիդների սինթեզը՝ կետոկոնազոլ, մեթիրապոն, միտոտան, որոնց հետ մեկտեղ պետք է փոխարինող ստերոիդային բուժում իրականացնել՝ մակերիկամային անբավարարությունից խուսափելու համար: Ցավոք, հիվանդների զգալի մասի մոտ վիճակը շարունակվում է խորանալ, չնայած դեղորայքային պաշարմանը:

Ռևմատոլոգիական պարանեոպլաստիկ համախտանիշներ
Զարգացման պատճառներն ու մեխանիզմները լիովին պարզված չեն: Համարվում է, որ ռևմատոլոգիական պարանեոպլաստիկ համախտանիշները միջնորդավորված են որոշ հորմոնների էկտոպիկ սինթեզով (օրինակ, էստրոգեն, աճի հորմոն՝ հիպերտրոֆիկ օստեոարթրոպաթիայի դեպքում) կամ աուտոիմուն ռեակցիաներով՝ շարակցական հյուսվածքի հակածինների նկատմամբ, որոնք արտադրվում են նաև ուռուցքային հյուսվածքի կողմից: Այս խմբի մեջ առանձնացնում են արթրոպաթիաները, միոպաթիաները, համակարգային համախտանիշները, ամիլոիդոզը, և այլն: Արթրոպաթիաներից են՝ հիպերտրոֆիկ օստեոարթրոպաթիան, պոլիարթրիտը, պոլիմիալգիան, երկրորդային պոդագրան: Հիպերտրոֆիկ արթրոպաթիան բնորոշվում է ձեռքերի և ոտքերի մատների «թմբկափայտերի» տիպով փոփոխություններով, երկար խողովակավոր ոսկրերի պերիօստիտով և արթրիտով: Զարգանում է թոքի քաղցկեղի, պլևրայի մեզոթելիոմայի և այլ ուռուցքների ժամանակ: Միոպաթիաներից պետք է նշել դերմատոմիոզիտ/պոլիմիոզիտը: Առավել հաճախ հանդիպում է ձվարանի, ստամոքսի, թոքի ուռուցքների, լիմֆոմաների, մելանոմայի ժամանակ:

Համակարգային պարանեոպլաստիկ համախտանիշներն են սկլերոդերման (գեներալիզացված ձևը՝ կրծքագեղձի, արգանդի, թոքի քաղցկեղի, տեղային ձևը՝ կարցինոիդների, թոքի քաղցկեղի ժամանակ), գայլախտանման համախտանիշը (կրծքագեղձի, թոքի, գոնադների քաղցկեղի ժամանակ), վասկուլիտները (առավել հաճախ՝ լեյկոզների և լիմֆոմաների ժամանակ): Սրանց կլինիկական դրսևորումները համընկնում են ոչ ուռուցքային ծագման համապատասխան հիանդությունների հետ: Վասկուլիտների կլինիկական պատկերին է նմանվում Սվիթի համախտանիշի պատկերը, որը սուր նեյտրոֆիլային դերմատոզ է: Այն արտահայտվում է տենդով, լեյկոցիտոզով և մաշկային էրիթեմատոզ ցանավորումով, որոնք իրենցից ներկայացնում են նեյտրոֆիլային ինֆիլտրատներ՝ առանց վասկուլիտի: Սվիթի համախտանիշն առավել հաճախ հանդիպում է սուր միելոլեյկոզի, նաև կրծքագեղձի, միզասեռական և ստամոքսաղիքային համակարգի քաղցկեղների ժամանակ: Ամիլոիդոզը զարգանում է միելոմայի (առաջնային ամիլոիդոզի դեպքերի 26%-ում), երիկամի քաղցկեղի, լիմֆոմաների ժամանակ: Ռևմատոլոգիական պարանեոպլաստիկ համախտանիշների բուժումը ներառում է ուռուցքի բուժումը, ինչպես նաև ստերոիդներ, ցիտոստատիկներ (ցիկլոսպորին, ցիկլոֆոսֆամիդ, և այլն): 

Հեմատոլոգիական պարանեոպլաստիկ համախտանիշներ
Սոլիդ (այսինքն` ոչ արյունաստեղծ համակարգի) ուռուցքների ժամանակ պարանեոպլաստիկ հեմատոլոգիական փոփոխությունների մեխանիզմները լիովին պարզ չեն, քանի որ այս ուռուցքների մեծ մասի դեպքում էկտոպիկ հորմոնները կամ ցիտոկինները, որոնք պատասխանատու են այդ փոփոխությունների համար, առանձնացված չեն:
Էրիթրոցիտոզ: Առաջանում է ուռուցքային բջիջների կողմից էրիթրոպոէտինի էկտոպիկ արտադրության հետևանքով, որը խթանում է էրիթրոպոէզը ոսկրածուծում: Առավել հաճախ հանդիպում է երիկամների քաղցկեղի, հեպատոմայի, ուղեղիկային հեմանգիոբլաստոմաների ժամանակ: Այս հիվանդների մոտ բարձր է հեմատոկրիտը (>52% տղամարդկանց մոտ, >48% կանանց մոտ): Մեծամասամբ էրիթրոցիտոզը անախտանիշ է ընթանում: Ուռուցքի ռեզեկցիան վերացնում է էրիթրոցիտոզը, իսկ եթե ռեզեկցիան կամ էֆեկտիվ քիմիաթերապիան կամ ճառագայթային բուժումը հնարավոր չէ, ապա ֆլեբոտոմիան կարող է էրիթրոցիտոզի նշանները կարգավորել:

Գրանուլոցիտոզ և թրոմբոցիտոզ: Սոլիդ ուռուցքներով հիվանդների մոտ 30% ունեն գրանուլոցիտոզ, այսինքն գրանուլոցիտների քանակը 8000/մմ3-ից բարձր: Այդ հիվանդների կեսի մոտ գրանուլոցիտոզն ունի ոչ պարանեոպլաստիկ էթիոլոգիա՝ ինֆեկցիա, ուռուցքի նեկրոզ, ստերոիդների օգտագործում, և այլն: Մյուսների մոտ կան սպիտակուցներ, որոնք խթանում են ոսկրածուծի բջիջների աճը: Թրոմբոցիտոզ (թրոմբոցիտների քանակը > 400.000/մմ3) ունեցող հիվանդների մոտ 35%-ն ունի քաղցկեղ: Թոքի, ձվարանի և միզապարկի ուռուցքների բջիջները արտադրում են նյութեր, որոնք համարվում են գրանուլոցիտոզի պատճառ՝ գրանուլոցիտների գաղութախթանիչ գործոն (G-CSF), գրանուլոցիտ-մակրոֆագերի գաղութախթանիչ գործոն (GM-CSF) և/կամ ինտերլեյկին 6 (IL-6): Վերջինս համարվում է նաև թրոմբոցիտոզի պատճառ, որն առաջանում է թոքի, ստամոքս-աղիքային, կրծքագեղձի, էնդոմետրիումի, ձվարանի քաղցկեղի և լիմֆոմայի ժամանակ: Սակայն հիվանդների մեծ մասի մոտ գրանուլոցիտոզի և թրոմբոցիտոզի էթիոլոգիան պարզված չէ: Այս վիճակներն ավելի հաճախ են հանդիպում ուռուցքների ավելի ուշ փուլում: Դրանք գրեթե միշտ անախտանիշ են, հատուկ բուժում չեն պահանջում և վերանում են, եթե հաջողվում է ուռուցքը բուժել: Էոզինոֆիլիան առաջանում է հիմնականում լիմֆոմաների, թոքի քաղցկեղի ժամանակ: Այդ ուռուցքները կարող են սինթեզել ինտերլեյկին 5 (IL-5), որը խթանում է էոզինոֆիլների արտադրությունը: Հիմնականում էոզինոֆիլիան անախտանիշ է, իսկ շատ բարձր քանակի դեպքում (> 5000/մմ3) կարող է զարգանալ շնչարգելություն և խզզոցներ, թոքերում էոզինոֆիլային ինֆիլտրացիայի հայտնաբերումով ռենտգենյան հետազոտության ժամանակ: Նման դեպքում կարելի է կիրառել ստերոիդներ՝ խմելու կամ ինհալյացիայի եղանակով, իսկ անախտանիշ դեպքերում բուժումը կայանում է ուռուցքի արդյունավետ բուժման մեջ:

Թրոմբոֆլեբիտ: Խորանիստ երակների թրոմբոզը և թոքային զարկերակի էմբոլիան քաղցկեղի թրոմբոտիկ բարդություններից ամենահաճախ հադիպողներն են: Պերիֆերիկ երակների թրոմբոզի համակցումը վիսցերալ քաղցկեղի հետ, հատկապես ենթաստամոքաային գեղձի, կոչվում է Տրուսոյի համախտանիշ: Թրոմբոէմբոլիաները քաղցկեղով հիվանդների մոտ զարգանում են այն պատճառով, որ նրանք հաճախ անկողնային կամ անշարժացած վիճակում են գտնվում, և ուռուցքը կարող է խցանել կամ դանդաղեցնել արյան հոսքը: Ուռուցքները նաև կարող են արյան մակարդելիությունը բարձրացնող մոլեկուլներ սինթեզել: Թրոմբոզը կարող է զարգանալ պարանեոպլաստիկ հակաֆոսֆոլիպիդային համախտանիշի ժամանակ: Կլինիկորեն խորանիստ երակների թրոմբոզն արտահայտվում է ոտքի ցավով և այտուցվածությամբ, որոնք ուղեկցվում են տեղային ցավոտությամբ, տաքությամբ և կարմրությամբ: Թոքային զարկերակի էմբոլիան արտահայտվում է շնչարգելությամբ, կրծքավանդակի ցավով, ուշագնացությամբ, որոնք ուղեկցվում են տախիկարդիայով, ցիանոզով և հիպոտենզիայով: Քաղցկեղով հիվանդները, ովքեր պետք է վիրահատվեն ընդհանուր անզգայացմամբ, ունեն խորանիստ երակների թրոմբոզի զարգացման 20–30% ռիսկ, նրանց մոտ պետք է անցկացվի հեպարինային պրոֆիլակտիկա: Թրոմբոտիկ բարդություններով քաղցկեղով հիվանդների բուժումը պետք է կատարվի հեպարինի կամ ցածր մոլեկուլյար հեպարինի և վարֆարինի կիրառմամբ:

Ստամոքսաղիքային պարանեոպլաստիկ համախտանիշներ
Սրանք արտահայտվում են հիմնականում աղիքային մալաբսորբցիայի համախտանիշով՝ ջրային լուծով, որն ուղեկցվում է էլեկտրոլիտային հաշվեկշռի խանգարմամբ և սպիտակուցների և այլ սննդանյութերի կորստով: Հանդիպում է վահանագեղձի մեդուլյար քաղցկեղի, ստամոքսի և աղիների, պանկրեատիկ կղզյակների քաղցկեղի ժամանակ: Առաջացման մեխանիզմները պայմանավորված են ուռուցքային հյուսվածքներում արտադրվող տարբեր նյութերով, որոնք ազդում են ստամոքս-աղիքային տրակտի պերիստալտիկայի և սեկրեցիայի վրա (պրոստագլանդիններ, հատկապես PG E2 և F2, վազոակտիվ ինտեստինալ պոլիպեպտիդ` VIP, կալցիտոնին): Վերջինս հանդիսանում է վահանագեղձի մեդուլյար քաղցկեղի մարկեր, քանի որ սինթեզվում է այս ուռուցքի բջիջների կողմից:

 

 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին