Մեկելյան դիվերտիկուլ

Մեկելյան դիվերտիկուլը բարակ աղիների  ամենաբնորոշ  բնածին  արատներից է, առաջանում է դեղնուցածորանի (օմֆալոմիջընդերային ծորան) ոչ լրիվ աճակալման հետևանքով: Չնայած 1598 թ. Ֆաբրիցիուս Հիդանուսը նկարագրել է այս հիվանդությունը, այնուամենայնիվ այն կոչվում է Յոհան Ֆրիդրիխ Մեկելի անունով, որը 1809 թ. հայտնաբերել  է այս անոմալիայի բնածին լինելը: 
Մեկելյան դիվերտիկուլ է առկա մարդկանց մոտ 2% -ի (ըստ տարբեր հեղինակների՝ 0.2-4%) մոտ: Բարդություններ զարգանում են զարգացման այս արատը կրողների միայն 5%-ի մոտ: Չնայած հիվանդության հաճախականության սեռային ոչ մի տարբերություն չի նկարագրվում գրականության մեջ (հաշվի առնելով հիմնականում հերձման տվյալները և տարբեր վիրահատությունների ժամանակ պատահականորեն հայտնաբերված դեպքերը), այնուամենայնիվ, տղամարդկանց մոտ մոտ 3-4 անգամ ավելի մեծ է բարդությունների հայտնաբերման հաճախականությունը: Երեխաների մոտ հիվանդության դասական դրսևորումներն են ցավը և ուղիղ աղիքային արյունահոսությունը: Չափահասների մոտ աղիքային անանցանելիությունը և դիվերտիկուլի բորբոքումը ավելի հաճախ են, քան ստամոքսաղիքային արյունահոսությունը:

Էթիոպաթոգենեզը – Վաղ սաղմնային կյանքում սաղմի միջնաղին սնուցում է ստանում դեղնուցապարկից դեղնուցածորանի (Վիտելինյան ծորանի) միջոցով: Հետագայում ծորանը ենթարկվում է պրոգրեսիվող նեղացման և խցանման, և հղիության 7-րդ շաբաթվա ընթացքում անհետանում է: Երբ ծորանի խցանման պրոցեսը խանգարվում է և ամբողջությամբ տեղի չի ունենում, դեղնուցածորանի զարգացման տարբեր արատներ են ձևավորվում:  Նման արատների օրինակներ են. 1) չաճակալած Վիտելինյան ծորանը (արտահայտվում է լրիվ աղիքային խուղակի ձևով, պորտից նկատվում է աղիքային պարունակություն); 2) ֆիբրոզ կպոում, ձգան, որը միացնում է զստաղին պորտի ներսային մակերեսի հետ (կարող է հանդիսանալ կպումային աղիքային անանցանելիության կամ ոլորման պատճատ); 3) Պորտի մոտ դեղնուցային ծորանի չաճակալած հատված՝ օմֆալոցելե (omphalocele); (4) միայն ծորանի աղիքային հատվածի խցանում; (5) Վիտելինյան բուշտ (կիստա); և, ամենահաճախը՝ (97%) Մեկելյան դիվերտիկուլ, բարակ աղու մոտ դեղնուցային ծորանի չաճակալած հատվածն է,  որը կույր ծայրով իսկական դիվերտիկուլ է, կազմված աղու պատի բոլոր շերտերից, հիմնականում հայտնաբերվում է զստաղու գալարներում: 75% դեպքերում դիվերտիկուլի ծայրն ազատ է, մնացած դեպքերում այն կպած է որովայնի առաջային պատին կամ այլ օրգանի:

Մեկելյան դիվերտիկուլը տեղակայվում է զստաղու հակամիջընդերային եզրին, սովորաբար  իլեոցեկալ անկյունից 40-60 սմ պրոքսիմալ: Դիվերտիկուլի  միջին երկարությունն է 3 սմ, լայնությունը՝ 2 սմ: Մեկելյան դիվերտիկուլների կեսից քիչ ավելին պարունակում են էկտոպիկ լորձաթաղանթ: Մեկելյան դիվերտիկուլը սովորաբար ծածկված է զստաղու լորձաթաղանթով, սակայն միաժամանակ կարող են առկա լինել այլ տիպի հյուսվածքներ: Հիմնականում հայտնաբերվում է ստամոքսային տիպի հետերոտոպիկ լորձաթաղանթ: Սա շատ կարևոր է, քանի որ կարող է զարգանալ լորձաթաղանթի այդ կամ հարևան հատվածների պեպտիկ խոցոտում, ինչն էլ իր հերթին պատճառ է հանդիսանում արյունահոսության և/կամ թափածակման:  Մի հետազոտության տվյալներով,  հետերոտոպիկ ստամոքսային լորձաթաղանթ է հայտնաբերվել 62% դեպքում, պանկրեատիկ հյուսվածք՝ 6%, երկուսն իրար հետ՝ 5%, աղիճ աղու լորձաթաղանթ՝  2% դեպքերում:  Նկարագրված են  հաստ աղիքային, ռեկտալ, էնդոմետրիալ և հեպատոբիլիար հյուսվածքների հազվագյուտ դեպքեր:


Կլինիկական պատկերը – Հիվանդների մեծ մասը ասիմպտոմատիկ են: Մեկելյան դիվերտիկուլը մեծամասամբ պատահական է հայտնաբերվում աղիների կոնտրաստային քննության կամ այլ պատճառով կատարված լապարոտոմիաների ժամանակ: Հիվանդությունը կլինիկորեն արտահայտվում է բարդությունների զարգացման դեպքում (բորբոքում, խոցոտում, արյունահոսություն, աղիքային անանցանելիություն, մալիգնիզացիա):
• Սիմպտոմատիկ Մեկելյան դիվերտիկուլը վիրտուալ հոմանիշ է նրա բարդությունների հետ: Այն դիտվում է  4-16% հիվանդների մոտ:  Բարդությունները   դրանք խցանման, էկտոպիկ հյուսվածքի կամ բորբոքման հետևանք են:
• Երեխաների մոտ ամենաբնորոշ  կլինիկական ախտանիշն է հեմատոշեզիան:  Արյունահոսությունը   չափահասների մոտ քիչ է բնորոշ: Սուր  ցածր ստամոքսաղիքային արյունահոսությունը դիվերտիկուլի պեպտիկ  խոցոտման հետևանք է:  Նմանատիպ խոցոտումներն առաջանում են հետերոտոպիկ ստամոքսային հյուսվածքի կողմից աղաթթվի արտադրության հետևանքով, որն ազդում է հարակից, հեշտությամբ խոցելի հյուսվածքների վրա, հաճախ բերելով արյունատար անոթների արոզիվ վնասմանը:  Կլինիկորեն արյունահոսությունը դրսևորվում է  նշանակալի անցավ ռեկտալ արյունահոսությամբ:  Այնուամենայնիվ, որոշ հիվանդներ նշում են ցավ որովայնում մինչև արյունային կղանքի ի հայտ գալը: Ցավը երբեմն բավական ուժգին է և հաճախ դառնում է ճշգրիտ ախտորոշման ուշացման պատճառ:  
• Աղիքային անանցանելիությունը  ամենաբնորոշ  բարդությունն է չափահասների մոտ: Անանցանելիության տարբեր մեխանիզմներ կան, ինչպես օրինակ օմֆալոմիջընդերային ձգան (ամենահաճախը), ներքին ճողվածք դեղնուցածորանի մնացորդի շրջանում և նրա օղակում, ոլորում   դեղնուցածորանի մնացորդի շուրջը, ինվագինացիա  (երբ Մեկելյան դիվերտիկուլն ինքն է հանդիսանում իլեոցեկալ կամ իլեո-իլեալ ինվագինացիայի կետ):
• Ինչպես մնացած դիվերտիկուլները,  Մեկելյան դիվերտիկուլը նույնպես կարող է բորբոքվել: Դիվերտիկուլիտը հիմանականում դիտվում է տարեց անձանց մոտ:  Դիվերտիկուլիտի  ախտանիշները հաճախ չեն տարբերվում սուր ապենդիցիտի  ախտանիշներից, և այդ է պատճառը, որ Մեկելյան դիվերտիկուլիտների մեծ մասն ախտորոշվում են լապարոտոմիաների ժամանակ, որոնք իրականացվում են ենթադրվող ապենդիցիտի կապակցությամբ:   Սուր ապենդիցիտի նման, Մեկելյան դիվերտիկուլիտը ևս կարող է լինել կատառալ, ֆլեգմոնոզ, գանգրենոզ, թափածակված: Վերջինս կարող է բերել դիվերտիկուլի թափածակման ազատ որովայնի խոռոչ:
• Ավելի հազվադեպ, Մեկելյան դիվերտիկուլը կարող է բերել բարորակ (լեյոմիոմա, անգիոմա, նեյրոմա, լիպոմա) կամ չարորակ (սարկոմա, կարցինոիդ ուռուցք, ադենոկարցինոմա) ուռուցքների առաջացման:

Ֆիզիկալ քննության տվյալները – Չնայած հիվանդների մեծ մասն ասիմպտոմատիկ են, կարող են դիտվել զանազան կլինիկական նշաններ, այդ թվում պերիտոնիտի և հիպովոլեմիկ շոկի ախտանիշներ: 3 ամենահաճախ կլինիկական դրոևորումներն են ստամոքսաղիքային արյունահոսությունը, աղիքային անանցանելիությունը և դիվերտիկուլի սուր բորբոքումը:
•Հիմնականում անցավ ռեկտալ արյունահոսությունը սկսվում է հանկարծակի, հակում ունի առատանալու երիտասարդ հիվանդների մոտ: Հաճախ արյունահոսությունը սկսվում է առանց նախանշանների և սովորաբար ինքնաբերաբար   դադարում է:
սուր բորբոքումը:
•Երբ սուր առատ արյունահոսություն է սկսվում, կարող է զարգանալ  հեմոռագիկ շոկ: Վերջինիս վաղ կլինիկական նշաններից է տախիկարդիան, սակայն երբեմն օրթոստատիկ հիպոտենզիան կարող է նախորդել տախիկարդիային: 
սուր բորբոքումը:
•Կղանքի գույնը օգնում է բժշկին գնահատելու արյունահոսության աղբյուրը և ինտենսիվությունը: Ռեկտալ արյունահոսության  տարբեր դրսևորումներ կարող դիտվել

Մեկելյան դիվերտիկուլի դեպքում. 
սուր բորբոքումը.
•Մուգ կարմիր - 40%
սուր բորբոքումը:

•Բաց կարմիր - 35%
սուր բորբոքումը:
•Բաց և մուգ կարմիր - 12%
սուր բորբոքումը:
•Մուգ կարմիր և ձյութանման - 6%
սուր բորբոքումը:
•Ձյութանման - 7%

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին