Կոլիէնտերիտ

Հանդիպում է հիմնականում մինչև երկու տարեկան երեխաների մոտ։ Այս հիվանդությունը մինչև մեկ տարեկան երեխաների մոտ անվանվում է կոլիէնտերիտ։ Ժամանակակից պայմաններում ախտորոշման պրոցեսում պետք է արտացոլվեն ստամոքսաաղիքային տրակտի ախտահարումները (գաստրիտ, գաստրոէնտերիտ, էնթերոկոլիտ, կոլիտ), անպայման նշելով հարուցիչը, տոքսիկոզի և էքսիկոզի արտահայտության աստիճանը։

Էթիոլոգիան
Հարուցիչը էշերիխիաների շարքին պատկանող էնտերոպաթոգեն ցուպիկն է՝ E. Coli: Էշերիխիաները հիմնականում սապրոֆիտներ են և մտնում են աղիքային նորմալ ֆլորայի կազմում։ Հարուցիչն ունի 3 հակածին.

1. Օ-սոմատիկ ջերմակայուն,
2. K-պարկուճային կամ մակերեսային
3. H-մտրակային ջերմաանկայուն։
Էնտերոպաթոգեն էշերիխիաները բաժանվում են երկու կարգի։
1. Առաջին կարգի հարուցիչները առաջացնում են կոլիէնտերիտներ վաղ մանկական տարիքի երեխաների մոտ։ Նրանցից հայտնի է շճաբանական 20-ից ավելի տիպեր (O18, O26, O111, O114, O119, O126, O127, O128 և այլն):
2. Երկրորդ կարգի էնտերոպաթոգեն էշերիխիաները իրենց հերթին տարաբաժանվում են 2 շճախմբի,
3. Առաջին խումբը առաջացնում է դիզենտերիանման հիվանդություն (O25, O112, O124, Ղրիմ-O151 և այլն)։ Ինչպես և շիգելաների դեպքում, նրանց ախտածնությունը պայմանավորված է ինվազիոն հատկությամբ։
4. Երկրորդ խմբում ընդգրկվում են խոլերանման հիվանդությունների հարուցիչները (O1, O6, O15, O112ա և այլն), որոնց ախտածնությունը, ինչպես և խոլերայի վիբրիոններինը, պայմանավորված է էնտերոտոքսինների արտազատմամբ։

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տվյալներով էնտերոպաթոգեն էշերիխիաները հիմնականում կրծքի տարիքի երեխաների մոտ առաջացնում են արտահայտված փորլուծություններ, որը պայմանավորված է հարուցիչների ինվազիոն և էնտերոտոքսիգեն հատկություններով։

Էպիդեմիոլոգիան։ Էնտերոպաթոգեն էշերիխիաները մեծ տարածում ունեն բնության մեջ, արտաքին միջավայրում բավականին կայուն են և հեշտությամբ համակերպվում են հակաբակտերիալ միջոցներին։ Նրանք կարող են առաջացնել մեծ բռնկումներ և ընթանալ ծանրագույն կլինիկական պատկերով։ Նկարագրված են ջրային և սննդային բռնկումներ։ Վարակի աղբյուրը հիմնականում հիվանդ երեխան է։ Մանրէակրությունը տարածված է նաև առողջ երեխաների և մեծահասակների մոտ։

Պաթոգենեզը։ Էշերիխիաներից առաջացող աղիքային ծանր հիվանդության ախտածագման հարցերը դեռևս լրիվ պարզաբանված չեն։ Սակայն հայտնի է, որ հիվանդության զարգացման պրոցեսում մեծ դեր են խաղում նրանց ջերմակայուն և ջերմաանկայուն տոքսինները, որոնք ախտահարելով բարակ աղիքները, առաջացնում են փորլուծություն և ջրազրկման արտահայտված կլինիկական պատկեր։ Պետք է նշել, որ էնտերոպաթոգեն էշերիխիաների ինվազիոն հատկության շնորհիվ ախտահարվում են նաև բարակ աղիքների ստորին հատվածները։ Տեղակայվելով աղիքների լորձաթաղանթների վրա, նրանք աճում են գաղութների ձևով։ Առաջացած տոքսինների առկայությունը նպաստում է լորձաթաղանթի հյուսվածքներից հեղուկի և էլեկտրոլիտների հոսքին դեպի աղիքների լուսանցք։ Այս հիվանդության առաջացման պրոցեսում կարևոր դեր են կատարում նախահիվանդագին վիճակը՝ հատկապես աղեհյութերի ակտիվության նվազումը, նորմալ միկրոֆլորայի կազմի շեղումները, ինչպես նաև ոչ ճիշտ սնուցումը։

Կլինիկան։ Հիվանդության թաքնված շրջանը բավականին առաձգական է և տևում է 2-20 օր (միջին հաշվով 4-6 օր)։ Էշերիխիոզի կլինիկական պատկերը բազմազան է։ Կլինիկական ձևերի տարատեսակությունը կախված է օրգանիզմի վիճակից, հարուցիչների հատկությունից, էնտերոպաթոգեն կոլի վարակների և դիզենտերիայի, ինչպես նաև այլ բակտերիալ կամ վիրուսային փորլուծությունների համակցումից։ Հիվանդությունը կլինիկորեն կարող է արտահայտվել սուր սննդային տոքսիկոինֆեկցիաների, էնտերիտի, էնտերոկոլիտի, գաստրոէնտերոկոլիտի և այլնի ձևով և ուղեկցվել թեթև, միջին ծանրության ու ծանր ընթացքով։ Հիվանդությունը մինչև 1 տարեկան երեխաների մոտ սկսվում է ջերմության սուր բարձրացումով, առատ, հաճախակի ջրիկ կղումով, բուռն զարգացող տոքսիկոզով և ջրազրկումով։ Տոքսիկոզը և ջրազրկումը շարունակում են զարգանալ նաև hակամանրէական բուժման ժամանակ։ Ջերմային ռեակցիան կարող է անկանոն բնույթ կրել, իսկ տոքսիկոսեպտիկ ձևերի ժամանակ նույնիսկ տևական գերջերմություն է լինում։ հաճախ արտահայտված ախտանիշներից են փսխումները, որոնք կարող են նախորդել աղիքային համախտանիշին և տևել 3-5 օր։ Ջրաաղազրկման հետևանքով արագությամբ զարգանում է ախորժակազրկություն (անոռեքսիա), աղիքների ատոնիա։ Կղանքը դեղնագույն է, հաճախ, առատ ջրալորձային միջավայրում լողացող կղանքային գոյացության ձևով։ Լուծը օրվա ընթացքում կարող է լինել 5-20 անգամ, երբեմն` ավելի։

Արտահայտված ջրազրկման հետևանքով զարգանում են հեմոդինամիկ խանգարումներ, փոփոխություններ սրտամկանի կողմից, շրջանառվող արյան ծավալի պակասում, միկրոշրջանառության խանգարման ախտանիշներ, հիպոկալիեմիկ շոկի պատկեր։ Խանգարումներ են նկատվում նաև արյան մակարդելիության համակարգում, լինում է գերմակարդելիության հակում՝ ներանոթային տարածված մակարդման երևույթներով։ Արտահայտված փոփոխություններ են նկատվում նաև կենտրոնական նյարդային համակարգում, մակերիկամներում, երիկամներում և այլ օրգան-համակարգերում։ Տարբերակիչ ախտորոշման նպատակով անհրաժեշտ է հաշվի առնել կլինիկական համանմանությամբ ընթացող դիզենտերիան, ստաֆիլակոկային էնտերոկոլիտը և այլն։

Ախտորոշումը։ Կոլիվարակների ախտորոշումը գլխավորապես հիմնված է մանրէաբանական և շճաբանական տվյալների վրա։ Ախտորոշիչ են համարվում 1:50, I:100 նոսրացումները։ Ծանր ձևերի ժամանակ տիտրը կարող է լինել ավելի բարձր՝ 1:200, 1:400, 1։800։

Բուժումը։ Հիմնականում տարվում է կոմպլեքսային՝ դիետա, ջրաաղային փոխանակության կարգավորում, վիտամիններ, հակաբիոտիկներ։ Տոքսիկոզների դեպքում նշանակվում է թեյաջրային դադար, էնտերալ ճանապարհով տրվում է գլյուկոզա-էլեկտրոլիտային խառնուրդ (նատրիումի քլորիդ 3,5 գ, նատրիումի բիկարբոնատ 2,5% կալիումի քլորիդ 1,5 գ, գլյուկոզա 20,0 գ 1 լիտր եռացրած սառը ջրում), որից հետո կատարվում է պահանջվող դիետայի կազմակերպում, որի մեջ պետք է ընդգրկել գազար, խնձոր (պարունակում են մեծ քանակությամբ պեպտին, ածխաջրեր, միկրոտարրեր, լիպիդներ և այլն) և կաթնաթթվային խառնուրդներ։ Ջրաաղային և թթվահիմնային հավասարակշռության կարգավորումը կազմակերպվում է ընդհանուր հիմունքներով։ Աղիքային հյութերի ֆերմենտային ակտիվության բարձրացման նպատակով տրվում են պանկրեատին, պանզինորմ, ֆեստալ։ Պարտադիր ձևով կատարվում է վիտամինաբուժում (C և B խմբի), ծանր դեպքերում՝ հորմոնաթերապիա։ Տոքսիկ ձևերի դեպքում՝ դեզոքսիկորտիկոստերոն ացետատի 0,5%-անոց լուծույթ։ Վերջինս ապահովում է նատրիումական աղի, ուստի և հեղուկի կուտակմանը հյուսվածքներում։ Բուժման կոմպլեքսում կիրառվում են նաև դեսենսիբիլիզացնող միջոցներ, աղիքային պարեզների և մեթեորիզմի դեպքում՝ պրոզերին, 2%-անոց սոդայաջրով ստամոքսի և աղիքների լվացում։

Հաշվի առնելով, որ էնտերոպաթոգեն էշերիխիաների մեծ մասը հակաբիոտիկակայուն են, ուստի հակամանրէական բուժման պրոցեսում պետք է ընտրողական և կոմբինացված մոտեցում ունենալ։ Հակամանրէական միջոցների նշանակման ժամանակ պետք է հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ նրանց մի մասը արյան մեջ արագ են ներծծվում, ապահովում են բարձր խտություն և արդյունավետ են տոքսիկոսեպտիկ ձևերի դեպքում։ Մեկ այլ խումբ, ընդհակառակն, ավելի բարձր խտություն են ստեղծում աղիքների ստորին հատվածներում, դրանով իսկ բակտերիոստատիկ ազդեցություն են թողնում։ Ելնելով հիվանդության կլինիկական ձևերից` անհրաժեշտ է կազմակերպել դեղորայքի արդյունավետ համակցում։

Կանխարգելումը կատարվում է աղիքային այլ վարակներին համապատասխան սկզբունքով։

 

 
 

Սկզբնաղբյուրը՝ Կլինիկական մանկաբուժություն

Վ.Ա. Աստվածատրյան

Հոդվածի էլեկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին