Հավելումների (փող, ձվարան) կապաններ) բորբոքումը սեռական օրգանների բորբոքումների կառուցվածքում ամենից հաճախ հանդիպող ախտաբանությունն է։
Պատճառագիտությունը. Բորբոքման պատճառ կարող են լինել յուրահատուկ և ոչ յուրահատուկ վարակի հարուցիչները (գոնոկոկ, ստրեպտոկոկ, ստաֆիլոկոկ, էնտերոկոկեր, խլամիդիա, անօդակյաց մանրէներ՝ բակտերիոիդներ, պեպտոկոկ, պեպտոստրեպտոկոկ և այլն), որոնք հաճախ հանդես են գալիս մանրէային խառը վարակի զանազան ասոցիացիաների ձևով։
Բորբոքային պրոցեսը տարածվում է՝
1. վերելակ,
2. ըստ շարունակման (per continuitatem)՝ ապենդիքսից, ուղիղ և սիգմայաձև
ուղիներից։
Բորբոքային պրոցեսը սովորաբար լինում է վերելակ կամ վայրէջ որովայնի խոռոչի բորբոքումների (օրինակ, ապենդիցիտի) հետևանք կան հեմատոգեն։
Վերելակ վարակի դեպքում վարակը արգանդից թափանցում է փող, վերջինիս բորբոքային գործընթացը սկսվում է լորձաթաղանթից, առաջացնելով էնդոսալպինգիտ։ Այնուհետև բորբոքային պրոցեսը տարածվում է մկանային թաղանթի վրա, որի հետևանքով փողը հաստանում է և լայնանում, այտուցվում, շոշափման ժամանակ դառնում ցավոտ։
Մանրէները փողի պարունակության հետ թափանցում են փողի որովայնային ծայրից դեպի փողի շճաթաղանթ, առաջացնելով պերիսալպինգիտ, դեպի ձվարան և nրովայնամիզ՝ գոյացնելով պերիոօֆորիտ։ Փողի ծոփքերի և ամպուլային մասի կպումներ հետևանքով առաջանում է փողի պարկանման գոյացություն՝ շճային (հիդրոսալպինք կամ թարախային (պիոսալպինքս) պարունակությամբ։ Փողի և ձվարանի բորբոքման կպումների հետևանքով գոյանում է խառնակույտ (կոնգլոմերատ)՝ փող-ձվարանային բորբոքային ուռուցք, որի կազմի մեջ կարող են մտնել նաև աղիների պատերը, ճարպոնը, որովայնամիզը: Թարախային բորբոքային ուռուցքը կարող ծակվել և առաջանալ պելվիոպերիտոնիտ կամ պերիտոնիտ։
Կլինիկական պատկերը.
Սուր սալպինգոօֆորիտով հիվանդները գանգատվում են՝
1. որովայնի ստորին հատվածների և գոտկային շրջանի սուր ցավերից,
2. ջերմության բարձրացումից, դողից, սարսուռից, պրոցեսի թարախային բնույթի դեպքում՝ ընդհանուր ինտոքսիկացիայի երևույթներից (ընդհանուր թուլություն, գլխացավ, սրտխառնոց և այլն),
3. դիզուրիկ և դիսպեպտիկ երևույթներից։
Օբյեկտիվ քննության ժամանակ հայտնաբերվում է որովայնի լարվածություն, ցավոտություն, հատկապես ստորին հատվածներում, պերիտոնիզմի երևույթներ (Շչու- կին-Բյումբերգի ախտանիշը դրական է)։
Լաբորատոր հետազոտությամբ հայտնաբերվում են բորբոքմանը բնորոշ փոփոխություններ, լեյկոցիտոզ՝ ձախ թեքումով, ԷՆԱ-ի բարձրացում, С ռեակտիվ սպիտակուցի խիստ արտահայտվածություն:
Սուր սալպինգոօֆորիտի կլինիկական պատկերում տարբերում են 2 փուլ.
1. տոքսիկ, որտեղ գերակշռում են օդակյաց մանրէների առաջացրած բորբոքած պրոցեսները,
2. պրոցեսի տարածման փուլ՝ բորբոքային պրոցեսը բարդանում է անօդակյաց մանրէների միանալով և պրոցեսի տարածմամբ, գոյանում է փող-ձվարանային բորբոքային ուռուցք՝ հաճախ պերֆորացիայի վտանգով:
Սուր սալպինգոօֆորիտը կարող է լիովին վերանալ, կարող է ձեռք բերել ենթասուր և քրոնիկ ընթացք։
Ներքին զննման ժամանակ հայտնաբերվում է հավելումների մեծացում, որը կախված է գերարյունության, հյուսվածքների ներսփռանքի և հարակից հյուսվածքների ախտաբանական պրոցեսի մեջ ներգրավման աստիճանից։
Հավելումների ուրվագծերը հաճախ հստակ որոշել չի հաջողվում, շոշափումը ցավոտ է և սաստկացնում է ցավը, առկա է շարժունության սահմանափակում:
Պիոսալպինքսի, պիովարի, տուբօվարիալ գոյացությունների դեպքում հավելումների շրջանում հայտնաբերվում է անշարժ, ծավալային, ցավոտ գոյացություն առանց հստակ ուրվագծերի, ոչ համաչափ խտաստիճանի (կոնսիստենցիա), երբեմն շոշափվի է արգանդի հետ ձուլված։
Ծայրամասային արյան մեջ հայտնաբերվում է լեյկոցիտոզ, ձախ թեքումով, բարձրացում, դիսպրոտեինեմիա։
Մեզի մեջ՝ սպիտակուցի առկայություն, լեյկոցիտուրիա, բակտերուրիա։
Երբեմն կլինիկական պատկերը կարող է լինել թույլ նշմարվող, սակայն հավելումներում կարող են հայտնաբերվել դեստրուկտիվ փոփոխություններ։ Հեշտոցի, վզիկի մանրէադիտակային և մանրէաբանական քննությունները որոշիչ չեն, ուստի կարևորվում է փողերի միկրոբային կազմի և անտիբիոտիկների նկատմամբ զգայունության որոշումը:
Ախտորոշմանը օգնում է անամնեզը, գանգատների, օբյեկտիվ հետազոտման տվյալների մանրակրկիտ վերլուծումը։
Գերձայնային հետազոտությունն ունի մեծ տեղեկատվական և ախտորոշիչ արժեք, որի դեպքում դիտարկվում է լայնացած արգանդափողերը, փոքր կոնքի խոռոչում ազատ հեղուկի առկայությունը (բորբոքային էքսուդատ)։ Հատկապես ԳՁՀ արժեքը մեծանում է հավելումների բորբոքային ուռուցքի դեպքում:
Ներկայումս մեծ տեղ է տրվում լապարոսկոպիկ հետազոտությանը, որը ոչ միայն ունի ախտորոշիչ, այլ նաև բուժական նշանակություն։
Հայտնաբերվում է անկանոն ձևի, անհստակ ուրվագծերով և անհամասեռ էխոստրուկտուրայով գոյացություն։ Ազատ հեղուկի առկայությունը վկայում է թարախի առաջացման մասին։
Սուր սալպինգիտի դեպքում ԳՁ հետազոտությամբ՝ արգանդափողերը այտուցված են, ծոփքային հատվածներից ծորում է շճա-թարախային և թարախային արտադրություն։ Ձվարանները նույնիսկ կարող են երկրորդային ձևով ներգրավվել պրոցեսի մեջ։
Պիոսալպինքսի դեպքում դիտարկվում է իլիկաձև/ռոտորաձև լայնացած փողեր, որոնք փակված են ամպուլյար մասում, պատերը հաստացած են, այտուցված և լուսանցքում կուտակված է թարախային արտադրություն։ Պիովարը իրենից ներկայացնում է ձվարանի ծավալային գոյացություն թարախային խոռոչով, ամուր կապսուլայով և ֆիբրինի անջատումով։
Փող-ձվարանային ուռուցքի դեպքում առաջանում են լայնածավալ կպումներ, փողի, ձվարանի, արգանդի, աղիների գալարների և կոնքի պատի միջև։ Փող-ձվարանային թարախակույտի երկարատև գոյության դեպքում առաջանում է ամուր պատյան, որը սահմանազատում է բորբոքային պրոցեսը։
Լապարոսկոպիան թույլ է տալիս հայտնաբերել արգանդի և հավելումների ոչ միայն բորբոքային պրոցեսը, այլ դրա տարածվածությունը, արտահայտվածությունը, իրականացնել տարբերակիչ ախտորոշում՝ ճիշտ բուժական գործելակերպ ընտրելու համար։
Տարբերակիչ ախտորոշումը. Սուր սալպինգոօֆորիտը պետք է տարբերակել սուր ապենդիցիտից, փողային վիժումից, ձվարանի ուռուցքներից:
Բուժումը. Սուր սալպինգոօֆորիտի բուժումը անհրաժեշտ է կազմակերպել ստացիոնար պայմաններում։
Բուժման համալիրում հիմնական դերը պատկանում է անտիբակտերիալ բուժմանը, որի արդյունավետությունը կախված է դրա ճիշտ ընտրությունից, դեղաչափից, զուգակցումից։ Խորհուրդ է տրվում անտիբիոտիկները նշանակել զուգակցումով:
72 ժամվա ընթացքում կլինիկական արդյունքի բացակայության դեպքում, ցուցված է լրացուցիչ գերձայնային հետազոտություն։
Բուժումը շարունակվում է 5 օր։ Անպայման նշանակվում է նաև մետրոնիդազոլ, ցանկալի է մետրոնիդազոլը ն/ե ներարկման միջոցով, օրը 1-1,5 գ դեղաչափով։
Օրգանիզմի ինտոքսիկացիայի դեպքում ցուցված է ինֆուզիոն-տրանսֆուզիոն բուժումը բյուրեղային և կոլոիդալ լուծույթների 1:1 փոխհարաբերությամբ, օրը մինչև 2 լ. քանակով։ Կախված կլինիկալաբորատոր քննության տվյալներից, բուժման համալիրի մեջ ներմուծվում են թթվա-հիմնային և էլեկտրոլիտային հաշվեկշիռը կարգավորող միջոցներ, վիտամիններ և այլն։
Լոկալ հիպոթերմիան (ուղիղ-աղիքային և հեշտոցային հիպոթերմիայի ձևով) չի կորցրել իր բուժական մեծ նշանակությունը։
Անգնահատելի է լապարոսկոպիայի բուժական նշանակությունը, որի միջոցով կատարվում է փողի դրենավորում, պարունակության ասպիրացիա, որովայնի խոռոչի լվացում անտիսեպտիկ լուծույթներով և անտիբիոտիկներով։
Սուր և ենթասուր սալպինգոօֆորիտի դեպքում, սկսելով համալիր պահպանողական բուժում, հսկողության տակ են պահվում կլինիկական ախտանիշները և լաբորատոր հետազոտման արդյունքները։
Սակայն երբեմն ծագում է շտապ վիրահատման անհրաժեշտություն։
Վիրահատական բուժման ցուցումները.
1. ինտոքսիկացիայի ուժեղացում և խորացում, պրոցեսի համընդհանրացման (գեներալիզացիայի) վտանգ,
2. որովայնամզի բորբոքման տարածում,
3. պելվիոպերիտոնիտի վերածումը պերիտոնիտի,
4. պիոսալպինքսների և պիոօվարների առկայություն,
5. երիկամային անբավարարության զարգացման վտանգ,
6. ձվարան-փողային թարախային ուռուցքների պերֆորացիա։
Վիրահատության ծավալը կախված է բորբոքային պրոցեսի տեղակայումից, տարածման աստիճանից և տարիքից։
