Հաստ աղիքի դիվերտիկուլային հիվանդությունը (դիվերտիկուլյոզ) կազմաֆունկցիոնալ ախտաբանական գործընթաց է, որի բնորոշ տարբերակիչ հատկանիշը հաստ աղիքի պատի պարկանման արտափքումներն են (դիվերտիկուլներ):

Ախտապատճառ և ախտածնություն: XIX դարի սկզբում D Fleischmann- ը և G Cruveiltheir-ը  գրականության մեջ նկարագրեցին հաստ աղիքի դիվերտիկուլները` ախտաանատոմիական  նյութի հիման վրա` դրանք դիտելով որպես փորկապությունների արդյունք: Հեղինակներն այդպիսի հիվանդների մոտ նշում էին հաստ աղիքի պատի հաստացում, շրջանաձև մկանային շերտի թելազատում: Արդյունաբերական զարգացած երկրներում դիվերտիկուլյոզի լայն տարածման սկիզբը XX դարի կեսերն են: Դիվերտիկուլային հիվանդության  հետազոտությունները հիմնված են կլինիկական և դիահերձման տվյալների վրա: Դիվերտիկուլները տարբեր ախտաբանական վիճակների դրսևորումներ են, որոնց մեջ առաջատար նշանակություն ունեն հաստ աղիքի մկանային պատի դիստրոֆիկ /տարաճական/ փոփոխությունները, աղիքի շարժունակության ապակոորդինացումը, շարակցական հյուսվածքի բնածին կամ ձեռքբերովի թուլությունը, աղիքի  պատի անոթային փոփոխությունները:

Հաստ աղիքում դիվերտիկուլների զարգացման անատոմիական նախատրամադրվածություններն են.

1)մկանային շերտի առանձնահատկությունը` հավաքված երեք ժապավենների տեսքով (տենիաներ), որը նպաստում է աղիքի թուլացմանը ներքին և արտաքին ազդակների հանդեպ 
2)անոթային արխիտեկտոնիկայի բնույթը զարկերակների և երակների կողմից աղիքի պատի թափածակման տեղերում առաջացնում է նվազագույն դիմադրության հատվածներ
3)արտափքվածքների առկայությունը, որտեղ կարող է առաջանալ ներաղիքային բարձր ճնշում

Դիվերտիկուլային հիվանդության զարգացման վերաբերյալ ժամանակակից պատկերացումները ներառում են նաև անոթային գործոնը: Մկանային շերտի ջղակծկման ժամանակ տեղի է ունենում ներպատային անոթների ճնշում և միկրոշրջանառության խանգարում` իշեմիա /արյունարգելություն/ ու երակային արտահոսքի դանդաղում: Սրանք առաջացնում են դիստրոֆիկ /տարաճական/ փոփոխություններ և հարանոթային տարածությունների լայնացում, որոնք հետագայում դառնում են դիվերտիկուլների ելանցք: Այսպիսով, դիվերտիկուլը աղիքի  պատի հիվանդության, շրջանաձև մկանային շերտի թելազատման, “թույլ հատվածներում”  նրա ատրոֆիայի /ապաճման/  և լայնացման վերջնական արտահայտությունն է: Դիվերտիկուլային հիվանդության ախտածնության հիմնական պատճառը  վերջին հարյուրամյակում զարգացած արդյունաբերական երկրներում բնակվող մարդկանց սննդի բնույթի և կենսաձևի փոփոխությունն է: Աֆրիկայի և Արևելյան Ասիայի բնակիչների մոտ բացակայում է հաստ աղիքի դիվերտիկուլյոզը, քանի որ այդ երկրներում սննդաբաժնի հիմնական մասը  բջջանյութն է:

Ախտաբանական անատոմիա: Դիվերտիկուլային հիվանդության կազմաբանության մեջ տարբերակում են բուն դիվերտիկուլներ և դրանց առաջացմանը նախորդած աղիքի պատի  կառուցվածքային փոփոխություններ` հյուսվածքային և բջջային մակարդակներում: Դիվերտիկուլները լորձային և ենթալորձային շերտերի պարկանման արտափքումներն են` աղիքի պատի սահմաններից դուրս, որոնք պատված են ընդերային շճաթաղանթով: Դիվերտիկուլային հիվանդության հիմքը կեղծ դիվերտիկուլներն են, որոնց պատի մեջ չի մտնում աղիքի մկանային թաղանթը: Իրական դիվերտիկուլներում առկա են աղիքի պատի բոլոր շերտերը` լորձային, ենթալորձային, մկանային և շճային:

Աղիքի պատի նախորդած փոփոխություններից են շրջանաձև մկանների թելազատումն առանձին խրձերի, երկարաձիգ մկանային շերտի արտահայտված առաձգականությունը, ինչպես նաև աղիքի պատի մկանա-  և նեյրոպաթիաների տարբեր ձևերը, ընդ որում, մկանապաթիաներին զուգահեռ սովորաբար զարգանում է հարթ մկանների ատրոֆիա /ապաճում/, իսկ նեյրոպաթիաներին զուգահեռ` մկանային շերտի գերաճ` հարանոթային տարածությունների լայնացմամբ: Դիվերտիկուլները տարբեր հաճախականությամբ են տեղակայվում հաստ աղիքի հատվածներում: Առանձնացված սիգմայաձև խթաղիքում դիվերտիկուլներ հանդիպում են հիվանդների 30,2 %-ի, վայրէջ խթաղիքում` 13 %-ի, լայնական խթաղիքում` 4,8 %-ի, վերել խթաղիքում` 4 %-ի, կույր աղիքում` 3 %-ի մոտ: Ձախ հատվածների ախտահարումը  նկատվում է հիվանդների 38 %-ի, աջ հատվածներինը` 2 %-ի, իսկ հաստ աղիքի ամբողջական ախտահարումը`  5%-ի մոտ:

Դասակարգում:  Ընդունված է դիվերտիկուլային հիվանդության կլինիկական դասակարգումը, որը թույլ է տալիս գնահատել  հիվանդի վիճակը, ախտորոշել հիվանդությունը, իսկ գլխավորը` ընտրել բուժման անհատական, ճիշտ  մեթոդ.

1)անախտանիշ դիվերտիկուլյոզ,
2)կլինիկորեն արտահայտված դիվերտիկուլյոզ,
3)բարդացած դիվերտիկուլյոզ.


ա) դիվերտիկուլիտ,
բ) հարաղիքային ներսփռանք,
գ) դիվերտիկուլի թափածակում,
դ) աղիքային խուղակ,
ե) աղիքային արյունահոսություն:


Առաջին խմբի հիվանդները չունեն աղիքային ախտանիշներ, նրանց մոտ դիվերտիկուլներ հայտնաբերվում են այլ հիվանդություններ   հետազոտելիս: Կլինիկորեն արտահայտված դիվերտիկուլյոզը հաճախ ուղեկցվում է աղիքի պատի ջղակծկումներով, մարսողական գործընթացի և աղիքային միկրոֆլորայի հավասարակշռության խանգարումներով, որոնք պահանջում են համակարգային բուժում: Դիվերտիկուլյոզի բարդությունները  հիմնականում հայտնաբերում են  վիրաբույժները   հիվանդներին  անհետաձգելի օգնություն ցուցաբերելիս:

Կլինիկա: Կլինիկորեն արտահայտված, չբարդացած դիվերտիկուլյոզը դրսևորվում է տարբեր բնույթի և ուժգնության ցավային համախտանիշով և կղման խանգարումներով:
Ցավերը  ջղակծկումային բնույթի են, հիմնականում տեղակայվում են ձախ զստափոսում և ձախ  միջորովայնային  շրջանում` սիգմայաձև խթաղիքի պրոյեկցիայում /ստվերագծում/: Ցավը ուժեղանում է հաստ աղիքի` կղանքով լցվելուն զուգահեռ: Կղումից հետո ցավային համախտանիշը սովորաբար թուլանում է: Հիվանդների մի մասը ջղակծկումների միջև ընկած ժամանակահատվածում, նույն շրջաններում նշում է բութ, ոչ ուժեղ ցավ: Որովայնը շոշափելիս ցավոտ օջախի տեղակայումը  կարող է  չհայտնաբերվել, որը վկայում է ցավի օրգանական պատճառի բացակայության մասին: Այս դեպքում ցավը պայմանավորված է աղիքի շարժունակության ապակոորդինացմամբ: Ցավային համախտանիշի տևողությունը մի քանի օր կամ  շաբաթ է, որը կարող է շարունակվել նաև  մշտական ցավերի  ձևով: Կղման խանգարումը սովորաբար արտահայտվում է փորկապություններով.  հիվանդները գանգատվում են աղիքի ոչ լրիվ դատարկման զգացումից և որովայնի փքվածությունից: Հիվանդների մի մասի մոտ դիտվում է փորկապության և ջրիկ կղանքի հաջորդականություն:
 
Բարդություններ: Դիվերտիկուլային հիվանդության բարդությունների զարգացման դեպքում կլինիկական ախտանիշները նկատելիորեն փոխվում են: Դիվերտիկուլիտը (դիվերտիկուլի բորբոքում) դիվերտիկուլային  հիվանդության ամենից հաճախ հանդիպող բարդությունն է: Դիվերտիկուլի բորբոքումը զարգանում է աղիքի պատի դիստրոֆիայի /տարաճում /, էպիթելի պատնեշային ֆունկցիաների կորստի, ախտածին աղիքային միկրոֆլորայի ազդեցության հետևանքով: Դիվերտիկուլը և հարակից պատի հատվածը մեծանում են ի հաշիվ գերարյունության և այտուցի, աղիքի շճաթաղանթը պատվում է ֆիբրինով, ընդ որում,  բորբոքային երևույթները կարող են այնքան արտահայտված լինել, որ հաստ աղիքի ախտահարված հատվածի ներքին լուսանցքը փոքրանա: Խանգարվում է աղիքի  պարունակության շարժման ընթացքը: Դիվերտիկուլիտը ուղեկցվում է որովայնում մշտական ցավերի առաջացմամբ  և մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացմամբ` մինչև ենթատենդային թվեր: Բորբոքային օջախում  կամ գործընթացում սիգմայաձև խթաղիքի միջընդերքի, մեծ ճարպոնի, հարակից օրգանների ներգրավման հետևանքով ձևավորվում է հարաղիքային ներսփռանք, որը շոշափվում է որովայնի ձախ կեսի բորբոքային ուռուցքի ձևով: Որովայնի խոռոչում բորբոքման զարգացումը, դիվերտիկուլի պատի ամբողջականության խախտումը  առաջացնում են  հարաղիքային ներսփռանք կամ թարախակույտ: Բորբոքային ուռուցքը տեղակայվում է ձախ զստափոսում, ցայլքից վեր, ձախ կողմնային խողովակի պրոյեկցիայում /ստվերագծում/ և նմանակվում է չարորակ գործընթացի:

 


Թարախակույտի ձևավորումը փոխում է ցավերի ուժգնությունը և բնույթը, նկատվում է տենդի ուժեղացում, որը երեկոյան ժամերին երբեմն  հյուծիչ բնույթ է ունենում: Ներսփռանքի հետևանքով տեղի է ունենում աղիքի լուսանցքի նեղացում, որն առաջացնում է փորկապություն, որովայնի փքվածություն, սրտխառնոց, փսխում: Դիվերտիկուլի թափածակումը դեպի որովայնի ազատ խոռոչ  առաջացնում է պերիտոնիտ /որովայնամզաբորբ/, իսկ դեպի սիգմայաձև խթաղիքի միջընդերք` հետորովայնամզային բորբոքում: Եթե որովայնի պատի մաշկի վրա կամ մոտակա սնամեջ օրգանում թարախակույտ չկա, ապա  ձևավորվում են ներքին և արտաքին խուղակներ, որոնք հաստ աղիքի լուսանցքը միացնում են մաշկի, միզապարկի,  երբեմն նաև բարակ աղիքի կամ հեշտոցի հետ: Խուղակներն ինքնուրույն փակման միտում չունեն և պահանջում են վիրահատական բուժում: Կղանքի հետ արյան արտադրության նշաններ դիտվում են դիվերտիկուլյոզով հիվանդների 20-30 %-ի մոտ:
Դիվերտիկուլյոզի ժամանակ դիտվող աղիքային արտադրությունը  երբեմն պրոֆուզ բնույթ է ունենում: Լորձաթաղանթի արտահայտված ատրոֆիայի /ապաճման/ ժամանակ կոպիտ կղանքային զանգվածներով նրա վնասումը  ախտահարում է  անոթները և նպաստում արյան արտադրության ուժեղացմանը  ինչպես  կղման ժամանակ, այնպես էլ դրանց միջև ընկած ժամանակահատվածներում: Այսպիսի հիվանդների կղանքը բնորոշվում է որպես “մորու դոնդող”,  քանի որ արյունը մակարդված է, բայց քայքայման գործընթացները դեռևս   չեն սկսվել:

Ախտորոշում:  Հիվանդի մանրակրկիտ հարցուփորձը տալիս է կարևոր տեղեկություններ` ճիշտ ախտորոշում կայացնելու համար: Որովայնում անհանգստության, ջղակծկումային ցավերի և պարբերական փորկապության գանգատները, անամնեզում ջերմաստիճանի բարձրացումները, որոնք պայմանավորված են ձախ զստափոսում ուժեղ ցավային համախտանիշով, վկայում  են  դիվերտիկուլային հիվանդության հնարավորության մասին: Որովայնի շոշափմամբ  հայտնաբերվում են ցավոտ գոտիները: Դրանք  սովորաբար զստափոսային և ձախ միջորովայնային շրջաններն են: Դիվերտիկուլիտի զարգացման դեպքում նկատելի է ցավոտ ներսփռանք` ոչ ճշգրիտ ուրվագծերով, որն   առաջանում է նշված անատոմիական գոտիներում:

Որովայնամզի գրգռման ախտանիշները վկայում են ավելի վտանգավոր բարդությունների` դիվերտիկուլի թափածակման, հարաղիքային թարախակույտի` դեպի որովայնի խոռոչ ճեղքվելու մասին: Աղիքային անցանելիության խանգարման երևույթների աճի դեպքում նկատվում են որովայնի փքվածություն, անհամաչափություն, բախելիս որոշվում են լայնացած հաստ աղիքը և բարակ աղիքի գալարները, գալարակծկանքներն ուժեղացած են: Սնամեջ օրգանի ամբողջականության խախտման կարևոր կլինիկական ախտանիշը շոշափման ժամանակ լյարդային բթության անհետացումն է: Հաստ աղիքի դիվերտիկուլյոզի հայտնաբերման  արդյունավետ  տեղեկատվական ձևը հաստ աղիքի  հետազոտումն է բարիումական հոգնայի օգնությամբ` իրիգոսկոպիա: Չբարդացած դիվերտիկուլյոզի դեպքում աղիքի  պատն ունի անհարթ ուրվագծեր և  պարկանման արտափքումներ, որոնք ունեն նեղացած ելանցքեր: Այս արտափքումների չափսերը տատանվում են 0,2-0,3-ից մինչև 1-2 սմ-ի սահմաններում, ավելի հաճախ հանդիպում են սիգմայաձև և վայրէջ խթաղիքում: Ուշադրություն են դարձնում նաև աղիքի  լարվածությանը, միջարտափքվածքային ծալքերի խորությանը, ինչպես նաև աղիքի պատի առաձգականությանը և ձգվածությանը: Իրիգոսկոպիան   հայտնաբերում է հաստ աղիքի  հատվածների տեղաշարժվելու ունակությունը կամ հարաղիքային բորբոքային գործընթացի հետևանքով  դրանց ֆիքսումը (նկ.22): Բացի դրանից, ռենտգեն հետազոտությամբ հայտնաբերվում են սիգմայաձև խթաղիքի լուսանցքի նեղացումը` ներսփռանքի դեպքում, ինչպես նաև խուղակային ուղիները լցվում են կոնտրաստով (ֆիստուլոգրաֆիա) :

Դիվերտիկուլյոզի հայտնաբերման տեղեկատվական մեթոդ է նաև  կոլոնոսկոպիան, որն որոշում է ոչ միայն դիվերտիկուլների առկայությունը, այլև ճշտում է աղիքի լուսանցքում բորբոքային փոփոխությունների տարածվածությունը, դիվերտիկուլների տեղակայումը, դրանց լորձաթաղանթի վիճակը: Անհրաժեշտ է հիշել,  որ դիվերտիկուլիտի առկայության դեպքում կատարված կոլոնոսկոպիան /հաստաղեդիտումը/ կարող է առաջացնել հաստ աղիքի թափածակում, այդ պատճառով այն պետք է կատարվի` հաշվի առնելով կլինիկական և իրիգոսկոպիայի տվյալները: 

Տարբերակիչ ախտորոշում:  Հաճախ այնքան էլ հեշտ չէ ախտորոշել դիվերտիկուլային հիվանդությունը, հատկապես եթե հիվանդության առաջին ախտանիշը  պայմանավորված է բորբոքային բարդություններով: 
   
Դիվերտիկուլիտը և քաղցկեղը տարբերակում են ըստ հետևյալ չափանիշների` չարորակ գործընթացի դեպքում անամնեզն ավելի երկարատև է, հիվանդությունը աստիճանաբար է զարգանում, հաճախ  առկա են քաղցկեղի ՙփոքր՚ ախտանիշները, սակավարյունություն: Բարիումական հոգնան դիվերտիկուլների գոտում հայտնաբերում է  բավական հստակ սահմաններով տարածուն նեղացում: Քաղցկեղին ավելի բնորոշ է աղիքի լայնացումը նեղացումից վեր, որը պայմանավորված է աղիքային անցանելիության երկարատև խանգարմամբ: Դիվերտիկուլիտի կասկածի դեպքում էնդոսկոպիկ /ներզննման/ հետազոտությունը անհրաժեշտ է կատարել զգուշությամբ, քանի որ կա թափածակման վտանգ:
Զննումը թույլ է տալիս որոշել նեղացումից ավելի հեռադիր տեղակայված լորձաթաղանթի բորբոքային փոփոխությունները, որն ավելի բնորոշ է դիվերտիկուլյոզին: Որոշիչ է աղիքի բիոպտատում ուռուցքային հյուսվածքի հայտնաբերումը, սակայն դրա բացակայությունը չի ժխտում  չարորակ ախտահարումը: Որոշ դեպքերում  կիրառվում է  գերձայնային կոլոնոսկոպիան: Սակայն հիմնականում վերջնական ախտորոշումը կատարում են վիրահատության ընթացքում հեռացված հաստ աղիքի  ախտահարված հատվածի կազմաբանական քննությունից հետո:

Կրոնի հիվանդությունը ևս  կարող է ընթանալ դիվերտիկուլիտին բնորոշ կլինիկական պատկերով: Ճիշտ ախտորոշելուն օգնում է անամնեզը` Կրոնի հիվանդությանը բնորոշ լուծով, կղանքում լորձի  ու արյան խառնուրդով, ինչպես նաև ուղիղաղիքային զննումը և ռեկտոռոմանոսկոպիան:

Ուղիղ աղիքը հետազոտելիս նկատվում են բորբոքային փոփոխություններ, երկարաձիգ խոց-ճաքեր, ինչպես նաև հարհետանցքային ախտահարման հետքեր, որոնք հաճախ են հանդիպում Կրոնի հիվանդության հեռադիր ձևերի դեպքում: Դիվերտիկուլյոզը իշեմիկ կոլիտից տարբերակելուն օգնում է ցավային համախտանիշի բնույթը` ցավային երկարատև անամնեզը և դրանց համեմատաբար  թուլությունը, կղման հաճախականությունը, գործընթացի տեղակայումը հաստ աղիքի ձախ  կորության մեջ: Հաստ աղիքի դիվերտիկուլների առկայության ժամանակ  տեղային ներսփռանքային գործընթացի դեպքում պետք է անպայման անցկացնել կազմաբանական հետազոտություն: Եթե հնարավոր չէ կատարել այդպիսի հետազոտություն, ապա ցուցված է վիրահատական բուժում, քանի որ տարբերակիչ չափանիշներից ոչ մեկը չարորակ գործընթացը բացարձակ  չի բացառում: Միևնույն ժամանակ պետք է հիշել, որ դիվերտիկուլային հիվանդության առկայությամբ հաստ աղիքի  քաղցկեղը  2-3 անգամ ավելի հաճախ է հանդիպում, քան դիվերտիկուլների  բացակայության դեպքում:  

Բուժում: Ըստ  ախտապատճառի, ախտածնության յուրահատկությունների և հիվանդության փուլի ընտրում են դիվերտիկուլային հիվանդության բուժման համապատասխան  եղանակներ: Անախտանիշ դիվերտիկուլյոզը, որը հետազոտության ժամանակ հանկարծակի է հայտնաբերվում, հատուկ բուժում չի պահանջում: Հիվանդին անհրաժեշտ է տեղեկացնել բարդությունների զարգացման հնարավորության մասին: Նման դեպքերում կանխարգելումը կղման կանոնավորումն է` խուսափել փորկապություններից, հիմնականում սննդակարգի միջոցով:  Եթե փորկապությունների հակում է նկատվում, ապա նշանակում են լուծողական դեղամիջոցներ, ցանկալի է յուղային:

Բուժման եղանակը ընտրելիս անհրաժեշտ է որոշել դիվերտիկուլյոզի առաջացման պատճառը տվյալ հիվանդի մոտ.

- աղիքի պատի դիստրոֆիկ /տարաճական/ փոփոխությունների հակման առկայություն
- շարակցական հյուսվածքի համակարգային ախտահարում
- աղիքային գալարակծկանքի ապակոորդինացում 


Մեծահասակ հիվանդների մոտ ատոնիայով և աղիքի պատի դիստրոֆիայով /տարաճմամբ/ պայմանավորված փորկապությունների ժամանակ անհրաժեշտ է կիրառել յուղային լուծողականներ, սննդային թեփ, բջջանյութերով հարուստ և հեղուկներով առատ (օրական 1500 մլ հեղուկ) սննդակարգ: Եթե միջին հասակի հիվանդների մոտ գերակշռում են հաստ աղիքի շարժունակության ապակոորդինացման ախտանիշները, ապա նշանակվում է այդ վիճակի համակարգային բուժմանն ուղղված միջոցառումների համալիր: Օգտագործվում են աղիքի  գալարակծկանքները կարգավորող և աղիքի պատի ջղակծկումներն արգելակող դեղամիջոցներ (նո-շպա, դյուսպատալին, պլատիֆիլին, սպազմոլիզին), պրոկինետիկներ (դեբրիդատ, մոտիլիում): Մարսողական գործընթացների խանգարումը կարգավորվում է ֆերմենտային դեղամիջոցների նշանակմամբ (ֆեստալ, մեզիմ-ֆորտե, կրեոն, պանցիտրատ): Կարևոր նշանակություն ունի հաստ աղիքի դատարկման քրոնիկական  խանգարմանը  զուգահեռ զարգացող դիսբիոզի բուժումը: Այն հայտնաբերվում է աղիքային միկրոֆլորայի քննությամբ և բուժվում է էուբիոտիկների նշանակմամբ (բիֆիկոլ, լակտոբակտերին, խիլակ-ֆորտե, ֆլորոդոֆիլուս): Հիվանդին պետք է նշանակել  համակարգված  սնունդ. սննդակարգը պետք է պարունակի բալաստային նյութի բավարար քանակություն, իսկ սնունդը պետք է ընդունել սահմանված ժամերին, որոշակի քանակով:

Բորբոքային բարդություններ: Բորբոքային բարդությունների դեպքում (դիվերտիկուլիտ, հարաղիքային ներսփռանք) բուժման մարտավարությունը փոխվում է: Հիվանդին հոսպիտալացնում են: Թունահարման չափավոր արտահայտված երևույթների դեպքում նշանակում են յուղային լուծողականներ (վազելինի յուղ) ` կղանքային զանգվածները փափկեցնելու նպատակով, առանց խարանների սննդակարգ` բջջանյութի սահմանափակումով: Ցուցված են ազդեցության լայն տարրապատկերի /սպեկտր/ հակաբիստիկներ` ցեֆալոսպորիններ, մետրոնիդազոլ, սպազմոլիտիկներ (նո -շպա, պապավերին,  դյուսպատալին, պլատիֆիլին): Հաստ աղիքի թափածակումը բացառելու նպատակով կատարվում է որովայնի խոռոչի ռենտգեն հետազոտություն հիվանդի կանգնած դիրքում, ներսփռանքի ընթացիկ գերձայնային հսկում:  Վիրահատությունը ցուցված է բորբոքային երևույթների մարման ժամանակ: Այս դեպքում բարդությունները կազմում են 3-6%, իսկ վառ արտահայտված բորբոքման դեպքում` 20%:

Եթե բուժման  ընթացքում հիվանդի վիճակը վատանում է, աճում են թունահարման ախտանիշները, հայտնվում են թարախակույտի զարգացման գերձայնային նշաններ կամ պերիտոնիտի /որովայնամզաբորբի/ կլինիկական արտահայտություններ, ապա կիրառվում է ավելի ակտիվ վիրաբուժական եղանակ` թարախակույտի բացում` մոտակա կոլոստոմայի ձևավորմամբ, ախտահարված հատվածի մասնահատում`ժամանակավոր արհեստական սրբանի ձևավորմամբ: Հիվանդների  80% -ի մոտ արյունահոսությունը հնարավոր է լինում կանգնեցնել պահպանողական միջոցառումների շնորհիվ (հեմոստատիկներ, ներարկային բուժում, անկողնային ռեժիմ, իրիգոսկոպիա, որը մի շարք դեպքերում բուժիչ ազդեցություն է ունենում): Այս միջոցառումների անարդյունավետության դեպքում կատարվում է վիրահատություն` հաստ աղիքի  հատվածի հեռացում արյունահոսող անոթի հետ միասին` սովորաբար ձախակողմյան  հեմիկոլէկտոմիա: Վիրահատության ցուցումները լինում են բացարձակ և հարաբերական: Բացարձակ ցուցումներն են թափածակումը, զանգվածային արյունահոսությունը, դիվերտիկուլիտի պահպանողական բուժման անարդյունավետությունը (թունահարման աճ, ներսփռանքի վերածում թարախակույտի), աղիքային անանցանելիությունը, քաղցկեղը բացառելու անհնարինությունը: Վիրահատության հարաբերական ցուցումներն են` պարբերաբար առաջացող աղիքային արյունահոսություն, քրոնիկական  կրկնվող դիվերտիկուլիտ, հաստ աղիքի խուղակներ, ներսփռանք, կլինիկորեն արտահայտված դիվերտիկուլային հիվանդության պահպանողական բուժման անարդյունավետություն:
Դիվերտիկուլային հիվանդության դեպքում վիրահատության ծավալը որոշվում է ըստ հիվանդության բնույթի և բարդությունների: Հաճախ կատարվում է հաստ աղիքի դիվերտիկուլներով առավել ախտահարված հատվածի կամ բարդությունների (թափածակում, ներսփռանք, խուղակ և այլն) գոտու մասնահատում: Կիրառվում են  հաստ աղիքի  մասնահատման կամ շճամկանահատման տարբեր ձևեր: Վիրահատության կոնկրետ  եղանակն ընտրում են ըստ հետևյալ գործոնների` դիվերտիկուլների տարածվածություն, բորբոքային փոփոխությունների առկայություն (այս դեպքում վիրահատական բուժումն իրականացվում է մի քանի փուլով), հիվանդի  տարիք և ընդհանուր վիճակ: Բորբոքային բարդությունները, ինչպես նաև աղիքի պատի սնուցախանգարումների հետևանքով առաջացած բերանակցումների անբավարարության բարձր ռիսկը ձևավորում են հիվանդների մեծ խումբ, որի դեպքում բժիշկը ստիպված հրաժարվում է առաջնային բերանակցումներից և վիրահատական բուժումը բաժանում է մի քանի փուլերի: Բուժման այս եղանակը նշանակվում է աղիքային անցանելիության խանգարման, դիվերտիկուլիտի, հարօջախային բորբոքման, աղիքային խուղակների, ծանր հիվանդությունների դեպքում:

Ներկայումս  կլինիկորեն արտահայտված դիվերտիկուլյոզի դեպքում հաստ աղիքի մասնահատման վիրահատությանը  զուգահեռ կատարում են նաև մեկ այլ վիրահատություն, որը մշակվել է դիվերտիկուլային հիվանդության զարգացման գործում դեր խաղացող ախտածին մեխանիզմները վերացնելու նպատակով: Վիրահատության այս եղանակը  կոչվում է   "շճամկանահատում" և առաջարկվել է Reilly –ի կողմից 1964թ.: Ցուցումներն են ցավային համախտանիշը, կայուն բարձր լարվածությունը (հիպերտոնուս), մեծ տարիքը, ուղեկցող հիվանդությունը, որոնք բարձրացնում են մասնահատման ռիսկը: Վիրահատության էությունը սիգմայաձև խթաղիքի ժապավենի ուղղությամբ շճամկանային կտորի բացահատումը  կամ բացազատումն է, որը նպաստում է աղիքի պատի լարվածության  թուլացմանը և ներլուսանցքային ճնշման կանոնավորմանը: Հետաքրքիր է, որ նման վիրահատություն տարած հիվանդների ընթացիկ դիտարկումը վկայում է ոչ միայն կլինիկական ախտանիշների վերացման, այլև  մի քանի տարվա ընթացքում դիվերտիկուլների հետ զարգացման մասին: Կանխատեսումը բարենպաստ է բարդությունների զարգացման կանխարգելման, ինչպես նաև կլինիկորեն արտահայտված դիվերտիկուլյոզի ակտիվ բուժման դեպքում: Թարախային բարդությունների արագ զարգացումը, “սուր որովայնի”ախտանիշների առաջացումը, հիվանդության կանխատեսումն ավելի կասկածելի են դարձնում ինչպես որովայնի խոռոչի օրգանների թարախային բնույթի այլ անհետաձգելի վիրաբուժական հիվանդությունների դեպքում:



 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին