Երիկամային հյուսվածքի իմունոալերգիկ բորբոքում է կծիկների անոթների առավելագույն ախտահարումով։ Տարածուն (դիֆուզ) գլոմերուլոնեֆրիտ տերմինի հետ երբեմն գործածվում է նաև «առաջնային» գլոմերուլոնեֆրիտ տերմինը։ Դրանով ընդգծվում է, որ երիկամներում զարգացող պրոցեսը կապված չէ շարակցական հյուսվածքի համակարգային հիվանդությունների, համակարգային անոթաբորբերի, քրոնիկական վարակների հետ. ի սկզբանե դա երիկամային ախտահարում է։ Փաստորեն «տարածուն» և «առաջնային» գլոմերուլոնեֆրիտ տերմինները հոմանիշներ են։
Սուր տարածուն գլոմերուլոնեֆրիտ։ Հիվանդությունը հանդիպում է ցանկացած տարիքում, սակայն գերազանցապես լինում է նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ։ Տղաները հիվանդանում են համեմատաբար ավելի հաճախ, քան աղջիկները։
Էթիոլոգիան և պաթոգենեզը։ Հիվանդության զարգացմանը սովորաբար նախորդում է անգինան, քութեշը, սուր ռեսպիրատոր վարակները, գրիպը, օտիտը և այլ վարակները։ Գլոմերուլոնեֆրիտի առաջացման մեջ կարևոր դեր է խաղում A խմբի ß հեմոլիտիկ ստրեպտոկոկը։ Հիվանդությունն առավել հաճախ նկատվում է տարվա ցուրտ եղանակներին, որը վկայում է հիվանդության զարգացման մեջ գերսառեցման նշանակության մասին, հատկապես բարձր խոնավության պայմաններում («խրամատային» նեֆրիտ): Նախատրամադրող գործոններից են բնածին և ձեռքբերովի նախահակումները հանդեպ ալերգիաները, արյան և հյուսվածքների հակածնային կառուցվածքի առանձնահատկությունները, որոնք շատ դեպքերում պայմանավորված են ժառանգաբար։ Կրած վարակից հետո նեֆրիտի ախտանիշների հայտնվելուն նախորդում է 2-3 շաբաթյա գաղտնի շրջանը, որի ընթացքում փոխվում է օրգանիզմի ռեակտիվականությունը, կատարվում է իմունոալերգիկ վերակառուցում։ Իմունոկոմպլեքսային գլոմերուլոնեֆրիտի ախտածնությունը պատկերացվում է հետևյալ ձևով. հակածնի (ստրեպտոկոկային) ազդեցությունը՝ հակամարմինների հետագա գոյացումով, շրջանառվող արյան մեջ հակածին-հակամարմին լուծելի կոմպլեքսի առաջացումը, որից հետո այդ կոմպլեքսների ֆիքսումը կծիկների մազանոթների պատերում։ Դրա հետևանքով տեղի է ունենում հիստամինի, սերոտոնինի և կինինի տիպի կենսաբանական ակտիվ նյութերի առաջացում կամ ակտիվացում, որոնք նպաստում են անոթներից պոլինուկլեարների միգրացիային։ Նշված փոփոխություններն ակտիվացնում են որոշ ֆրակցիաները և նպաստում են հիդրոլիզացնող ու ֆիբրինալուծող ֆերմենտների անջատմանը, որոնք և առաջացնում են կծիկային մազանոթների վնասում։
Կլինիկան։ Հիվանդության հիմնական ախտանիշներն են այտուցները, հիպերտոնիան, պրուտեինուրիան և հեմատուրիան։ Երեխաների մոտ հաճախ նկատվում է ընդհանուր տկարություն, գլխացավ, սրտխառնոց, ջերմություն։ Ուշադրություն է գրավում մաշկային ծածկույթների, հատկապես դեմքի գունատությունը, կոպերի շրջանի այտուցվածությունը։ Այտուցները կարող են տարածվել իրանի ու վերջույթների վրա։ Երեխաների մեծ մասի մոտ հիվանդության առաջին օրերին նկատվում է միզարձակման սակավացում և մեզի քանակի պակասում։ Մեզը հաճախ մսաջրի գույն է ունենում։ Միզարձակման ժամանակ գոտկատեղում և որովայնում կարող են լինել ցավեր։ Մեզի քննության ժամանակ հայտնաբերվում են սպիտակուցներ և էրիթրոցիտներ։ Սուր նեֆրիտի ժամանակ երեխաների մոտ սպիտամիզությունը սովորաբար չի հասնում բարձր թվերի և պահպանվում է 1-2%օ սահմաններում։ Միզային սինդրոմի ամենամշտական ախտանիշն արյունամիզությունն է։ Մակրոհեմատուրիա սովորաբար նկատվում է հիվանդության սկզբում, այնուհետև մեզում էրիթրոցիտների քանակը նվազում է։ Հիվանդության առաջին օրերին մեզի նստվածքի մանրադիտակային հետազոտության ժամանակ տեսադաշտում գերակշռում են թարմ, հետագայում՝ հիմնայնացված էրիթրոցիտներ։ Գլանամիզությունը սուր գլոմերուլոնեֆրիտի պարտադիր ախտանիշը չէ։ Որպես կանոն հայտնաբերվում են միայն եզակի հիալինային և հատիկավոր գլանակներ, երբեմն՝ էպիթելային գլանակներ։ Լեյկոցիտուրիան բնորոշ չէ։ Երիկամների ազոտաարտազատական ֆունկցիան սուր նեֆրիտի ժամանակ քիչ է տուժում։ Հիվանդների մեծ մասի մոտ մնացորդային ազոտը լինում է նորմալ կամ քիչ բարձրացած։ Արյան քննությունից հաճախ հայտնաբերվում է հեմոգլոբինի պարունակության և էրիթրոցիտների քանակի նվազում (հիդրեմիա կամ ջրարյունություն), ԷՆԱ-ն բարձրանում է 25-30 մմ/ժամ սահմաններում։ Հիվանդների մեծ մասի մոտ զարկերակային ճնշումը չափավոր բարձրացած է (160-180 մմ/սնդ. սյան) և այն էլ հիվանդության սուր շրջանում։ Հիվանդության ծանր դեպքերում հիպերտոնիան ավելի կայուն է։ Երեխաների մոտ անոթակծկանքային էնցեֆալոպաթիայի արտահայտությունները սուր գլոմերուլոնեֆրիտի միջին և ծանր ընթացքի դեպքերում հանդես են գալիս գլխացավերի, սրտխառնոցի, փսխման, անհանգստության, մկանային տոնուսի և ջլային ռեֆլեքսների բարձրացման ձևով։ Երբեմն նրանք կարող են լինել էկլամպսիայի նախանշանները։ Վերջինս արտահայտվում է ընդհանուր տոնիկ և կլոնիկ ցնցումներով, տեսողության խանգարումով, գիտակցության կորստով։ Նոպայի ժամանակ հիվանդը կարող է կծել լեզուն, ունենալ մեզի ու կղանքի ակամա արտադրություն։ Մնացորդային ազոտի նորմալ պարունակությունը կամ աննշան բարձրացումը, այլ նշանների հետ մեկտեղ հնարավորություն է տալիս էկլամպսիան տարբերակել ուրեմիայից։ Ցնցումների տևողությունը կազմում է 2-3-ից մինչև 15-30 րոպե։
Բացի սուր գլոմերուլոնեֆրիտի նեֆրիտայինի տարբերակից, առանձնացվում է նեֆրոտիկ տարբերակը, որն արտահայտվում է զանգվածային այտուցային սինդրոմով, բարձր սպիտամիզությամբ, հիպոպրոտեինեմիայով, հիպերխոլեսթերինեմիայով։ Մեկուսացված միզային տարբերակը արտահայտվում է միայն միզային նստվածքի փո-փոխություններով և, վերջապես, նեֆրոտիկ տարբերակը՝ հեմատուրիայով և հիպերտենզիայով։
Բուժումը։ Հիվանդը հոսպիտալացվում է, նշանակվում է անկողնային ռեժիմ և դիետա։ Սկզբնական շրջանում նշանակվում է կենդանական սպիտակուցների չափավոր և աղի քանակության խիստ սահմանափակումով դիետա։ Հիվանդության ծանր ընթացքի դեպքում նպատակահարմար է կիրառել մրգաշաքարային օրեր։ Սպիտակուցի քանակը դպրոցական տարիքի երեխաներին նշանակվում է 1-1,5 գ/կգ մարմնի զանգվածի հաշվով, նախադպրոցական տարիքի երեխաներին փոքր-ինչ ավելի՝ 1,5-2 գ/կգ: Աղը տրվում է օրվա ընթացքում 1-1,5 գ-ից ոչ ավելի։ Արյան ճնշման նորմալացման, այտուցների նվազման և մեզում ախտաբանական փոփոխությունների վերացման հետ դիետան աստիճանաբար ընդարձակում են։ Սպիտակուցային սննդամթերքից լավ է օգտագործել կաթնաշոռ, ձվի սպիտակուց։ Հեղուկներ օրվա ընթացքում օգտագործում են 500-600 մլ-ից ոչ ավելի։ Հակամանրէական թերապիան ցուցված է վարակային օջախի առկայության դեպքում։ Հիվանդության սուր շրջանում այն նպատակահարմար է նշանակել բոլոր հիվանդներին, որովհետև շատ դեպքերում գլոմերուլոնեֆրիտի զարգացումը պայմանավորված է ստրեպտոկոկային վարակով: Կիրառվում են հակաբիոտիկներ։
Հեմատուրիկ ձևի ձգձգվող ընթացքի և, հատկապես սուր գլոմերուլոնեֆրիտի նեֆրոտիկ ձևի դեպքում ցուցված են կորտիկոստերոիդ հորմոնների կիրառումը:
Արտահայտված հիպերտոնիայի դեպքում նշանակում են հիպոտենզիվ միջոցներ, որոնց երկարատև կիրառումը նպատակահարմար չէ, քանի որ այն կարող է նպաստել կալիումի առավել կորստին։ Բարենպաստ ազդեցություն է ցուցաբերում և դեսենսիբիլիզացնող բուժումը։ էկլամպսիայի դեպքում հիվանդի գլխին դրվում է սառնակ, կատարվում է արյունառություն։ Ցնցումների ժամանակ լեզուն պետք է պահել կծելուց։ Այդ նպատակով ատամնաշարերի արանքը մառլյայով փաթաթված շպատել է դրվում։
Նեֆրիտների կոմպլեքսային բուժման մեջ նշանակալից տեղ է տրվում երկրորդային բորբոքային օջախների բուժմանը։ Քրոնիկական տոնզիլիտի առկայության դեպքում ցուցված է նշիկազերծումը։
Կլինիկական մանկաբուժություն
Վ.Ա. Աստվածատրյան
