Երիկամների կշիռը կազմում է մարդու մարմնի 1% պակաս, սակայն երիկամներում արյան հոսքը սրտային արտամղման ծավալի 20%, սրա 90% անցնում է կեղևային հատվածով: Համապատասխանորեն  այդ հատվածի խողովակների և ինտերստիցիալ հյուսվածքի վրա ազդող արյան մեջ հայտնված տոքսինների ընդհանուր չափաբաժինը ավելի բարձր է, քան այլ հյուսվածքներում: Տոքսինների կուտակմանը միջուկային հյուսվածքում և երիկամային պտկիկներում նպաստում է նաև поворотно-противоточная*** կոնցենտրացնող համակարգի առանձնահատկությունները: Եվ վերջապես ցածր pH-ի պայմաններում, որը բնորոշ է խողովակային հեղուկին խանգարվում է  թույլ թթուների և հիմքերի  դիսսոցիացիան, լուծելիությունը, ինչը նույնպես նպաստում է տոքսինների կոնցենտրացմանը  նեֆրոնի տարբեր հատվածներում: Այսպիսով, անամնեստիկ տվյալները հավաքելիս անհրաժեշտ է հատուկ շեշտ դնել պրոֆեսիոնալ զբաղվածության և դեղամիջոցների ընդունման վրա (հատկապես անալգետիկներ և հակաբիոտիկներ), քանի որ շատ դեպքերում բացակայում են ՏԻՀ‑յան սպեցիֆիկ ախտանիշներ, իսկ ժամանակին հայտնաբերված ախտահարումները հնարավոր է կանխարգելել և երբեմն վերացնել:

Էնդոգեն տոքսիններ
Սուր միզաթթվային նեֆրոպաթիա

Այս համախտանիշը առաջանում է միզաթթվի քանակի կտրուկ բարձրացումից և արտահայտված  հիպերուրիկեմիայից: Տեղի է ունենում միզաթթվի բյուրեղների նստեցում երիկամներում և  միզուղիներում, ինչի  հետևանքով առաջանում է  դիստալ խողովակների,  բաժակ-ավազանային համակարգի, միզածորանների մասնակի կամ լրիվ օբստրուկցիա: Քանի որ սա երկկողմանի պրոցես է, ապա շատ արագ կարող է զարգանալ սուր երիկամային անբավարարություն: Նման պատկեր հաճախ կարելի է դիտարկել ցիտոստատիկներով բուժվող լիմֆո-միելոպրոլիֆերատիվ հիվանդություններով տառապող  հիվանդների մոտ: Նման ռիսկի խմբում գտնվող հիվանդներին  նշանակվում է ալլոպուրինոլ 200-800 մգ/օրը: Եթե այնուամենայնիվ առաջանում է հիպերուրիկեմիա, նշանակում են միզամուղներ (ֆուրոսեմիդ կամ մանիտոլ), որոնք իջեցնում են միզաթթվի քանակը մեզում: Մեզի հիմնային ռեակցիա ստանալու համար (pH ³ 7), որպեսզի բարձրանա միզաթթվի լուծելիությունը, կիրառվում է նատրիումի բիկարբոնատ զուգակցված կարբոանգիդրազայի ինհիբիտորի հետ (ացետազոլամիդ): Դեղորայքային բուժման անարդյունավետության դեպքում ցուցված է հեմոդիալիզ:

Ուռատային նեֆրոպաթիա (ՈւՆ).
Չափավոր սակայն տևական ուրիկեմիան բերում է խրոնիկական երիկամային անբավարարության զարգացման: Երիկամների ախտահարումը ուղիղ համեմատական է հիպերուրիկեմիայի մակարդակին և տևողությանը: Բնորոշ է միզաթթվի և նատրիումի ուրատի նստեցումը ոչ միայն դիստալ հավաքող  խողովակներում, այլ և երիկամների պարենխիմայում, ինչը բերում է միջուկային հյուսվածքի բորբոքային ինֆիլտրացիայի այնուհետև ֆիբրոզի, 25% դեպքերում զարգանում է բակտերիուրիա և պիելոնեֆրիտ (ուրոստազի պատճարով): Պոդագրայի դեպքում ախտահարված երիկամների մորֆոլոգիական պատկերում դիտվում է երիկամային  արտերիոլների դեգեներատիվ փոփոխություններ, պայմանավորված զարկերակային հիպերտենզիայով և հիպերլիպիդեմիայով: Երիկամային անբավարարություն ՈւՆ-ի ժամանակ զարգանում է աստիճանաբար:  Հիպերուրիկեմիայի բուժման համար նշանակվող ալլոպուրինոլի դրական ազդեցությունը երիկամների ֆունկցիոնալ վիճակի վրա ապացուցված չէ: Ուրիկոզուրիկ դեղամիջոցները (պրոբենեցիդ) ՈւՆ-ի ժամանակ հակացուցված են (նպաստում են ուրատային քարերի առաջացմանը):

Երիկամների ախտահարումը հիպերկալցիեմիայի ժամանակ
Խրոնիկական հիպերկալցիեմիան (դիտվում է առաջնային հիպերպարաթիրեոզի, սարկոիդոզի, միելոմային հիվանդության, վիտ. D-ի գերդոզավորման և ոսկրերում մետաստազների դեպքերում) առաջացնում է երիկամների խողովակների և ինտերստիցիալ հյուսվածքի  ախտահարում, այնուհետև հարաճող երիկամային անբավարարություն: Սկզբնական շրջանում դիստալ և հավաքող խողովակների, հենլիի կանթի էպիթելը ենթարկվում է օջախային դեգեներատիվ փոփոխությունների: Նեկրոզված էպիթելիալ բջիջները  խցանելով խողովակները բերում են վերջինների օբստրուկցիայի և ուռոստազի, ինչը նպաստում է  կալցիումի աղերի և ինֆեկցիոն ագենտների նստեցմանը ախտահարված օջախներում: Ավելի ուշ շրջանում խողովակները ենթարկվում են  ատրոֆիայի,  ինտերստիցիալ հյուսվածքը ֆիբրոզվում է և առաջանում է նեֆրոկալցինոզ: Կալցիումի աղերի նստեցում կարող է դիտվել նաև երիկամային արտերիոլների պատերում և կծիկներում:

Առավել արտահայտված  նշաններն են  պոլիուրիա և նիկտուրիա (կոնցենտրացիոն ֆունկցիայի խանգարում): Սրա պատճառներն են համարվում NaCl տրանսպորտի խանգարումը  Հենլիի կանթի վերել հատվածում, ինչպես նաև հավաքող խողովակների հարաբերական ռեզիստենտությունը հակադիուրետիկ հորմոնի (АДГ)  նկատմամբ: Արտահայտված  սուր  կամ չափավոր բայց երկարատև հիպերկալցիեմիայի պայմաններում նվազում է երիկամային արյան հոսքը և կծիկային ֆիլտրացիայի արագությունը: Հնարավոր բարդություններն են` երիկամային դիստալ խողովակային ացիդոզ, Na և K կորուստ: Առանց  համապատասխան բուժման հիպերկալցիեմիան բերում է տուբուլոինտերստիցիալ  ախտահարումների և խրոնիկական երիկամային անբավարարության: Նման դեպքերում որովայնի շրջադիտակային R‑պատկերի վրա նկատվում է նեֆրոկալցինոզ և միզային քարեր: Բուժումը ուղղված է արյան մեջ Ca+ քանակի նվազեցմանը և հիմնական հիվանդության բուժմանը: Սուր հիպերկալցիեմիայի պրոգնոզը ավելի բարենպաստ է: Երիկամների ֆունկցիան կարելի է վերականգներ, եթե Ca քանակը հնարավոր լինի իջեցնել մինչև ծանր ախտահարումների զարգանալը: Խրոնիկական հիպերկալցիեմիայի պրոգնոզը անբարենպաստ է:

Երիկամների ախտահարում հիպոկալիեմիայի ժամանակ
Մշտական չափավոր կամ ծանր  հիպոկալիեմիայի առաջանալուց մի քանի շաբաթ անց կարող են սկսվել մորֆոլոգիական և ֆունկցիոնալ փոփոխություններ երիկամներում: Երիկամային էպիթելի բջիջներում առաջանում են  վակուոլներ: Կծիկները փոքրանում են, սկլերոզվում: Տուբուլոինտերստիցիալ հյուսվածքը ենթարկվում է անդարձելի փոփոխությունների` ֆիբրոզ, ատրոֆիա, սպիացում: Առավել բնորոշ ֆունկցիոնալ խանգարումը դա կոնցենտրացիոն ունակության նվազումն է: Խրոնիկական հիպոկալիեմիայի պատճառով առաջանում են նիկտուրիա, պոլիուրիա, պոլիդիպսիա: Հնարավոր է, որ պոլիդիպսիայի պատճառը ոչ միայն կոնցենտրացիոն ունակության նվազումն է, այլ և խրոնիկական հիպոկալիեմիայի պատճառով առաջացած ծարավի զգացումը կարգավորող մեխանիզմների խանգարումն է: Այս ախտահարումների ժամանակ բարձր է պիելոնեֆրիտի առաջացման ռիսկը: Մեզի քննությունը սովորաբար նորմայի սահմաններում է, բացառությամբ ցածր պրոտեինուրիայի առկայությանը: Կրեատինինի ցուցանիշը նույնպես նորմայի սահմաններում է: Բուժման նպատակն է K քանակի վերականգնումը, որի ժամանակ գրանցվում է մորֆոլոգիական և ֆունկցիոնալ վիճակի բարելավվում, սակայն կոնցենտրացիոն ունակությունը երկար ժամանակ մնում է իջած:

Այլ էնզոգեն տոքսիններ
Օքսալատների քանակի բարձրացումը և օքսալուրիա առաջացնում են  կալցիումի օքսալատի բյուրեղների նստեցում խողովակների լուսանցքում: Սա բերում է տուբուլոինտերսիտիալ հյուսվածք վնասման: Նման  ախտահարումներ գրանցվում են հաև ցիստինոզի և Ֆաբրիի հիվանդության ժամանակ:

Էկզոգեն տոքսիններ
I. Անալգետիկներ

Անալգետիկ նեֆրոպաթիա զարգանում է անալգետիկներ (ֆենացետին կոմբինացված ասպիրինի, պարացետամոլի կամ կոֆեինի հետ) չարաշահող անձանց մոտ, կանաց մոտ հանդիմում է  3-5 անգամ ավելի հաճախ: Նեֆրոպաթիա կարող է առաջանալ 1 գ/օր կամ 2 կգ  գումարային քանակով  1-3 տարի  ընդունման դեպքում: Բնորոշ է երիկամային պտկիկների նեկրոզ, խողովակների և ինտերստիցիալ հյուսվածքի բորբոքային փոփոխություններ այնուհետև իշեմիա, ֆիբրոզ: Առավելապես երիկամների պտկիկների ախտահարումը պայմանավորված է դեղամիջոցի կոնցենտրացիայի մեծացմամբ կեղեվային հատվածից դեպի պտկիկի գագաթը: Այս կոնցենտրացիոն գրադիենտը կարելի է նվազեցնել մեծ քանակությամբ հեղուկի ընդունումով:  Անալգետիկների կազմում գտվող ասպիրինը խորացնում է երիկամի վնասումը ընկճելով պրոստագլանդինների (հզոտ արտերիալ անոթալայնիչներ) սինթեզը: Երիկամների ֆունկցիան խանգարվում է աստիճանաբար: Որոշ դեպքերում պտկիկների նեկրոզի պատճառով առաջանում է հեմատուրիա և երիկամային խիթ նեկրոզված հյուցվածքով միզածորանի օբստրուկցիայի պատճառով: Բնորոշ է ստերիլ լեյկոցիտուրիա, ցածր պրոտեինուրիա (մինչև 1 գր/օրը), հնարավոր է դիստալխողովակային ացիդոզ և նեֆրոկալցինոզ: Բնորոշ է նաև արտահայտված անեմիա, որի ծանրությունը չի համապատասխանում խրոնիկական երիկամային անբավարարությանը: Երիկամային պտկիկների նեկրոզի պաթոգնոմոնիկ ախտանիշն է ռենտգենաբանորեն հայտնաբերված օղակաձև ստվեր երիկամների սկաղակներում: Երիկամների գերձայնային հետազոտությամբ հայտնաբերվում է կրակալված պտկիկներ: Անալգետիկ նեֆրոպաթիայի  ուշ բարդություներն են՝ ավազանի և միզածորանի անցումաբջջային քաղցկեղ: Երիկամների ախտահարումը  դեղամիջովով, որը պարունակում է մեկ ակտիվ նյութ, վերջնապանապես ապացուցված չէ:  Երիկամների հիվանդությունների առկայութան  ժամանակ անհրաժեշտության դեպքում խորհուրդ է տրվում օգտագործել մաքուր ասպիրին:
II. Կապար
Կապարային նեֆրոպատիա առաջանում է թունավորումների ժամանակ:  Թունավորման պատճառ կարող են լինել կապար պարունակող կենցաղային ներկերը,  պրոֆեսիոնալ գործունեությունը (շփում կապար պարունակող նյութերի հետ) և էկոլոգիայան գործոններ (ինդուստրիալ շրջաններում արտաքին միջավայրում կապարի կոնցենտրացիա կարող է լինել բարձր): Տեղի է ունենում կապարի կուտակումը պրոքսիմալ  խողովակների էպիթելում, բերելով բջիջների դիստրոֆիայի, ատրոֆիայի: Բացի այդ կարող է դիտվել կծիկների իշեմիկ վնասում, անոթների ադվենտիցիի ֆիբրոզ, ի վերջո կեղևային հատվածի սպիական փոփոխություններ և երիկամի կնճռոտում: Բնորոշ է հիպերուրիկեմիա, արտերիալ հիպերտենզիա: Կապարային նեֆրոպաթիա կարելի է ենթադրել երբ առկա է դանդաղ պրոգրեսիվող խրոնիկական երիկամային անբավարարություն, երիկամների կնճռոտում զուգակցված պոդագրայի և զարկերակային հիպերտենզիայի հետ:
III. Լիտիում
Բերում է կոնցենտրացիոն ֆունկցիայի խանգարմանը, որը կարող է դրսևորվել  նեֆրոգեն ոչ շաքարային դիաբետի առաջացմամբ (պոլիուրիա, պոլիդիպսիա):
IV. Ցիկլոսպորին (իմունոդեպրեսանտ)
կարող է բերել երիկամների ինչպես սուր, այնպես էլ խրոնիկական վնասում: Խրոնիկական վնասումը արտահայտվում է հիպերտենզիայով, չափավոր սպիտամիզությամբ, կծիկային ֆիլտրացիայի անդարձելի իջեցմամբ: Մորֆոլոգիական փոփոխություններում` օջախային ինտերստիցիալ ֆիբրոզ (ըստ երևույթին, ցիկլոսպորինը նպաստում է կոլագենի սինթեզին) և  խողովակների ատրոֆիա: Բացի այդ երիկամային անոթներում հայտնաբերվում է հիալինոզ, հնարավոր է ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզ: Ցիկլոսպորինը ունի նաև վազոկոնստրիկտոր ազդեցություն: Էկզոգեն տոքսիններին են պատկանում մի շարք նյութեր, որոնք ախտահարում են ինչպես երիկամի կծիկները, նույնպես էլ խողովակները: Դրանք են մասնավորապես հակաբիոտիկներ (ամինոգլիկոզիդներ, ամֆոտերիցին B), ռենտգենոկոնտրաստ նյութեր, ածխաջրատներ, ծանր մետաղներ (սնդիկ, կադմիում, վիսմուտ):

 

 

 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին