Էկզեման (eczema) մաշկի յուրահատուկ էրիթեմատոզ-բշտիկային ախտահանում է, որն առաջանում է սուր կերպով, բայց հետագայում ընղունում է խրոնիկական ընթացք՝ հաճախակի գրգռումների հակումով և ուղեկցվում է քորով։ էկզեմայի զարգացումը պայմանավորված է շճային բորբոքումով, գերազանցապես բուն մաշկի պտկիկային շերտի և վերնամաշկի փշաձև շերտի օջախային սպոնգիոզով, մանր խոռոչների (այսպես կոչված մանրաբշտիկների կամ միկրովեզիկուլների) գոյացումով։ Տարբերում են իսկական, մանրէային ու պրոֆեսիոնալ էկզեմա։
Իսկական էկզեմա։ Սուր շրջանում բնորոշվում է էրիթեմային, թեթև այտուցային ֆոնի վրա մանր բշտիկների (միկրովեզիկուլների) ցանավորումով։ Արագորեն բացվելով, բշտիկները վեր են ածվում մանր, կետային էրոզիաների, որոնք կաթիլներով, ցողի նման, արտադրում են շճային էքսուդատ (սուր թաց էկզեմա)։ Պրոցեսի հանդարտմանը զուգընթաց գոյացող բշտերի քանակը պակասում է, և ախտահարված տեղամասի մակերեսի վրա, բշտերի կողքին ի հայտ է գալիս մանր, ալրանման թեփոտում։ Բշտիկների մի մասը առանց բացվելու չորանում է, գոյացնելով կեղևիկներ։ Քանի որ էկզեման զարգանում է հրոցայնորեն, նշված բոլոր տարրերը բշտիկներր, կաթիլային թացությամբ քերծվածքները, կեղևիկներն ու թեփուկները մաշկի ախտահարված տեղամասի վրա սովորաբար երևան են գալիս միաժամանակ, ստեղծելով էկզեմային ամենից ավելի բնորոշ նշաններից մեկը՝ էվոլյուցիոն բազմաձևություն (պոլիմորֆիզմ)։ Այնուհանդերձ, ոչ հազվադեպ, արտահայտված բազմաձևության առկայության դեպքում, դիտվում է մեկ ձևաբանական տարրի գերակշռություն մյուսների նկատմամբ, որը հիմք է տալիս շատ դերմատոլոգների առանձնացնելու էկզեմայի տարբեր ձևեր՝ թաց, թեփոտվող, կեղևիկային և այլն։
Էկզեմայի անցումը խրոնիկական ձևին կատարվում է աստիճանաբար և արտահայտվում է աճող ինֆիլտրացիայով, մաշկի ախտահարված տեղամասի պնդացումով ու մաշկային գծագրության ուժեղացումով՝ որքինացումով։ Ակտիվ գերարյունությունը փոխարինվում է պասսիվով, և մաշկի գունավորումն ընդունում է ավելի ու ավելի արտահայտված կանգային նրբերանգ։ Ախտահարված տեղամասի մակերեսի վրա գերակշռում է թեփոտումը, բայց դրա հետ մեկտեղ դիտվում է (թեկուզ և զգալիորեն ավելի պակաս քանակով, քան սուր և ենթասուր ձևերի ժամանակ) բշտիկների ցանավորում, մանր, կետային քերծվածքների ու կեղևիկների գոյացում։ Էկզեմայի խրոնիկական շրջանում (և դա խիստ բնորոշ է տվյալ հիվանդությանը) կարող է երևան գալ պրոցեսի սրացման շրջան, որն արտահայտվում է նորից ակտիվ գերարյունության, միկրովեզիկուլների ու դրանց բացվելու հետևանքով՝ առատ կաթիլային խոնավության առաջացումով։ Էկզեման միշտ ուղեկցվում է քորի զգացումով, որն առանձնապես ուժեղանում է պրոցեսի սրացման ժամանակ։
Էկզեմայի օջախներն ունենում են տարբեր մեծություն։ Նրանց եզրագծերը մերթ առանց ցայտուն սահմանների են, մերթ խիստ գծագրված։ Համեմատաբար հազվադեպ էկզեմային ախտահարումը սահմանափակվում է մեկ օջախով։ Ծագելով մաշկային ծածկույթի մեկ տեղամասում, էկզեմային պրոցեսը սովորաբար արագորեն՝ տարածվում է ուրիշ, ամենից առաջ սիմետրիկ տեղամասերի վրա։ Առանձին դեպքերում էկզեման կարող է ընդունել գրեթե համապարփակ տարածում։ Նրա զարգացումն սկսվում է մեծամասամբ ձեռնաթաթերի մեջքային մակերեսից ու դեմքից։ Էկզեմայի ընթացքը, ինչպես նշվել է վերը, աչքի է ընկնում երկարատևությամբ ու սուր սկսված ախտահարման հակումով դեպի անցումը խրոնիկական վիճակի, որը կարող է ձգվել տարիներ։ Բայց Էկզեմային ախտահարման համար բնորոշ են հաճախակի կրկնումները՝ նոր օջախների գոյացումով, որոնք դիտվում են նույնիսկ հիվանդին բուժելու պրոցեսում։ Էկզեմայի այդքան յուրօրինակ, "քմահաճ" ընթացքը կարևոր նշանակություն ունի այդ հիվանդությունն ախտորոշելու և մաշկային այլ՝ ձևաբանորեն նրան մոտ ախտահարումներից տարբերակելու համար։
Էկզեմայի տեղակայումը չի անդրադառնում հիվանդության կլինիկական պատկերի վրա։ Բացառություն է կազմում միայն ափերի ու ներբանների շրջանը, որտեղ մաշկի կառուցվածքի առանձնահատկություններից (մասնավորապես վերնամաշկի և հատկապես եղջերային շերտի հաստությունից) կախված` էկզեման արտահայտվում է փոքր-ինչ այլ ձևով, որն առանձնացվում է դիսհիդրոտիկ (քրտնախանգարումային) էկզեմա անվան տակ։ Դիսհիդրոտիկ էկզեմային բնորոշ է ափերի ու ներբանների մաշկի վրա ամուր, մանր սիսեռի մեծության, շատ եփելուց քրքրված սագոյի հատիկներ հիշեցնող բշտերի գոյացումը։ Վերնամաշկի հաստության պատճառով մաշկի բորբոքային գունավորումն այստեղ արտահայտվում է շատ թույլ։ Բշտիկները կամ բացվում են, վերածվելով քերծվածքների, կամ չորանում են, վերածվելով տափակ, դեղնավուն գույնի կեղևների, երբեմն միաձուլվում են, գոյացնելով խոշոր, բազմախցիկային բշտեր։ Բշտիկների հետագա ցանավորումը կարող է հանգեցնել խիստ սահմանափակ, ցայտուն արտահայտված բորբոքային գունավորում ունեցող ախտահարման օջախների առաջացման, որի ֆոնի վրա ծագում են նոր բշտիկներ (սովորաբար արդեն ավելի փոքր չափերի), ոչ մեծ քերծվածքներ, կեղևիկներ ու թեփոտում։
Դիսհիդրոտիկ էկզեմայի օջախը ցայտուն սահմանագծվում է առողջ մաշկից, շատ անգամ շրջապատված է լինում շերտազատվող եղջերաշերտի օձիքով, որի սահմաններից դուրս պրոցեսի սրացման շրջաններում կարելի է տեսնել նոր բշտիկների առաջացում, որոնք հիշեցնում են սագոյի հատիկները։ Աստիճանաբար մեծանալով, ախտահարման օջախը կարող է անցնել ձեռնաթաթի կամ ոտնաթաթի մեջքի վրա, որտեղ բորբոքային պրոցեսն արդեն ընդունում է սովորական էկզեմային բնորոշ կլինիկական պատկեր՝ մանրաբշտիկների ցանավորումով հանդերձ։ Շատ հաճախ քորելու հետևանքով էկզեման կարող է բարդանալ թարախածին ինֆեկցիայով։ Այդ ժամանակ էկզեմային օջախի մակերեսին գոյանում են փխրուն, թմբիկավոր, պղնձադեղին կամ կանաչավուն գույնի կեղևներ, որոնց հեռացումից հետո է միայն հայտնաբերվում էկզեմային բնորոշ պատկերը։ Այդպիսի, այսպես կոչված, իմպետիգինոզ էկզեման առանձնապես հաճախ է դիտվում երեխաների մոտ։
Մանրէային էկզեման սովորաբար առաջանում է մաշկի մակերեսային թարախակոկային ախտահարումների (իմպետիգո, խրոնիկական սփռուն ստրեպտոդերմիա) էկզեմայացման հետևանքով, այդ պատճառով ախտահարման օջախները կրում են ինչպես էկզեմայի, այնպես էլ հիմնական թարախակոկային պրոցեսի բնորոշ գծերը։ Կլինիկորեն նրանք բնութագրվում են խիստ սահմանափակությամբ և կլոր կամ խոշոր ժաներիզավոր գծագրությամբ։ Շատ անգամ, օջախների ծայրամասում նշվում է շերտազատվող եղջերային օձիք։ Մաշկի ախտահարված տեղամասը ոչ հազվադեպ ծածկված է թերթիկավոր կեղևներով, որոնց հեռացումից հետո երևում է կապտավուն նրբերանգով վարդագույն, թաց մակերես։ Այդ ֆոնի վրա ցայտուն արտահայտվում են էկզեմային ջրհորները, որոնք կաթիլներով անջատում են շճային էքսուգատ։ Ամենից հաճախ տեղակայվում է սրունքների, ձեռնաթաթերի մեջքի, գլխի մազածածկ մասի մաշկի վրա։ Էկզեմայի առաջնային օջախի ի հայտ գալուց հետո շատ անգամ տեղի է ունենում նրա տարածումը (դիսեմինացիա), որը բնութագրվում է սիմետրիկորեն տեղադրված նոր օջախների հանդես գալով։ Ըստ երևույթին, մանրէային էկզեմայի տարատեսակն է հանդիսանում, այսպես կոչված, դրամանման էկզեման, որը բնութագրվում է խիստ սահմանափակ, կանոնավոր կլոր ձևի, 1,5-3 մմ և ավելի տրամագծով, նորմալ մաշկի մակերեսից քիչ բարձրացող օջախների գոյացումով։ Նրանց կապտակարմիր գույնով ներկված մակերեսին նշմարվում է առատ, կաթիլային թացություն։ Դրամանման էկզեման ամենից հաճախ տեղակայվում է ձեռնաթաթերի մեջքի վրա, բայց առանձին դեպքերում պրոցեսը կարող է ունենալ տարածված բնույթ։ Էկզեմայի այս տարատեսակը դժվարությամբ է բուժվում և հակում ունի դեպի կրկնումները։
Էկզեմատիդ։ Իրենից ներկայացնում է միկրոբային (դրամանման) էկզեմայի ինքնատիպ, ոչ կատարյալ ձևը։ Բնութագրվում է տարբեր մեծության, անկանոն կլոր կամ ձվաձև, վարդագույն բծերի ցանավորումով, որոնց մակերեսը ամբողջապես, մինչև առողջ մաշկի հետ բուն սահմանը, ծածկված է կամ ալրանման, կամ մանր թերթիկավոր թեփուկներով։ Երբեմն նրանց ծայրամասում նշմարվում է անջատվող եղջերաշերտի նեղ երիզ։ Մի շարք դեպքերում թեփուկների մեջ հայտնաբերվում են կետավոր շճային կեղևիկներ, բծերի մակերեսը սկալպելով կամ եղունգով քերելիս հայտնաբերվում են առանձին կետային քերծվածքներ, որոնք անջատում են շճային էքսուղատի կաթիլներ՝ այնպես, ինչպես դիտվում է էկզեմայի ժամանակ։ Զգալիորեն ավելի պակաս էկզեմատիդի բծերը ծածկված են լինում թերթիկավոր կեղևիկ-թեփուկներով, որոնց հեռացումից հետո հայտնաբերվում է թեթևակի խոնավ, էրոզիվ մակերես։
Բծերի քանակր տարբեր է լինում, սովորաբար՝ բազմաթիվ։ Տեղակայվելով գերազանցապես իրանի ու վերջույթների մաշկի, ավելի պակաս՝ պարանոցի, դեմքի և գլխի մազածածկ մասի մաշկի վրա, նրանք շատ անգամ միաձուլվում են և ծածկում մաշկային ծածկույթի զգալի մակերեսներ (սփռուն ձևը)։ Էկզեմատիդի ցանավորումը սովորարար ուղեկցվում է քորով։ Հիվանդությունն սկսվում է, որպես կանոն, սուր կերպով, սակայն հետագայում ընդունում է ձգձգված ընթացք և կարող է տևել շատ շաբաթներ, նույնիսկ ամիսներ։ Ոչ հազվադեպ նշվում է հակում դեպի կրկնումները։ Առանձին դեպքերում դիտվում է էկզեմատիդի օջախի աստիճանական փոխակերպում կանոնավոր դրամանման էկզեմայի՝ մանրաբշտիկների, մանր էրոզիաների ու կետային թացության առաջացումով։ Էկզեմատիդի օջախներից վերցրած թեփուկների ցանքսի ժամանակ վերջիններիս մեջ, որպես կանոն, հայտնաբերվում են ստրեպտոկոկեր։
Պրոֆեսիոնալ էկզեման զարգանում է պրոֆեսիոնալ ալերգիկ մաշկաբորբից։ Ախտահարման օջախները սովորաբար մաշկաբորբի մի շարք կրկնումներից հետո սկսում են առաջանալ ոչ միայն գրգռիչների հետ մաշկի շփման տեղում, այլև մաշկային ծածկույթի այլ, ամենից առաջ սիմետրիկ տեղամասերում։ Դրա հետ մեկտեղ նկատվում է և հիվանդության ավելի "քմահաճ" ընթացք։ Պրոֆեսիոնալ էկզեման չի ենթարկվում արագ ապաքինման (ինչպես մաշկաբորբը)՝ մաշկի շփումը քիմիական այն նյութերի հետ դադարեցնելուց հետո, որոնց նկատմամբ հիվանդը գերզգայնացված է։ Մեծամասամբ մաշկային փորձերն այդպիսի հիվանդների մոտ ցույց են տալիս, որ մինչ այդ եղած միարժեք ռեակցիան դառնում է բազմարժեք, այսինքն հիվանդները դրական ռեակցիա են տալիս այնպիսի քիմիական նյութերի նկատմամբ, որոնց հետ նրանք նախկինում չեն շփվել։
Հյուսվածաախտաբանությունը։ Սուր շրջանում էկզեման բնութագրվում է վերնամաշկի փշաձև շերտում, գերազանցապես պտկիկներից վեր, սպոնգիոզի օջախների գոյացմամբ, որոնք հանգեցնում են փշաձև շերտի բջիջների անջատմանն ու միմյանցից հեռանալուն և անմիջապես եղջերային շերտի տակ մանր, շատ անգամ բազմախցիկային խոռոչների առաջացմամբ։ Եղջերային շերտում լինում են հարեղջերացման (պարակերատոզի) երևույթներ։ Բուն մաշկի պտկիկային շերտում՝ անոթների լայնացում, նրանց շուրջը բջջային ինֆիլտրատի առաջացում (գերազանցապես լիմֆոցիտներից ու հիստիոցիտներից), շարակցական հյուսվածքի այտուց։ Հիվանդության խրոնիկական շրջանում նշվում է փշաձև շերտի հաստացում և միջպտկիկային էպիթելային ելունների երկարում (ականթոզ)։ Դրա հետ մեկտեղ, ինչպես և սուր շրջանում, բայց ավելի պակաս արտահայտված ձևով, արձանագրվում է օջախային սպոնգիոզ ու մանր խոռոչների գոյացում։ Եղջերային շերտում` արտահայտված հարեղջերացում։ Բուն մաշկի պտկիկային ու ենթապտկիկային շերտերում՝ ինֆիլտրատ, խիտ թափանցած բուն մաշկի հյուսվածքի մեջ։
Ախտապաաճառներն ու ախտածնությունը։ Էկզեման չունի միասնական պատճառագիտություն և կարող է առաջանալ մաշկի վրա ազդող բազմապիսի արտաքին ու ներքին ծագման գործոններից՝ նրա ռեակտիվության ինքնատիպ փոփոխությունների առկայության դեպքում։ Այդ փոփոխությունների զարգացման մեխանիզմը, այլ կերպ ասած՝ էկզեմայի ախտածնությունը մինչև այժմ վերջնականորեն չի բացահայտված։ Սկսած մեր հարյուրամյակի 20-ական թթ. ինչպես արտասահմանյան, այնպես էլ հայրենական մաշկաբանների մեծամասնությունը էկզեման նմանեցնելով գերզգայնական (սենսիբիլիզացիոն) մաշկաբորբերին, այն դիտում է որպես ալերգիկ ռեակցիա։ Վերջին տարիներին բիոքիմիական ոլ իմունոլոգիական հետազոտությունների հիման վրա ենթադրվում է ինքնաալերգիկ բաղադրամասերի մասնակցության հնարավորություն էկզեմայի ախտածնությունում։ Ալերգիկ ախտածնության տեսությունը առավել հիմնավորված կարելի է համարել միկրոբային էկզեմայի (գերզգայնացում թարախակոկերի նկատմամբ) և պրոֆեսիոնալ էկզեմայի (գերզգայնացում քիմիական նյութերի նկատմամբ) վերաբերյալ։
Անցյալ հարյուրամյակի վերջում շատ մաշկաբաններ առաջ են քաշել էկզեմայի նյարդային ախտածնության տեսությունը, որի համաձայն էկզեմայի հիմքում ընկած է մաշկի յուրահատուկ նևրոզ՝ զգայնական ու սնուցողական խանգարումների արտահայտություններով։ Դեռևս 1894 թ. Տ. Պ. Պավլովը ցույց է տվել, որ էկզեմայով հիվանդների մաշկի ոչ միայն ախտահարված, այլև չախտահարված տեղամասերում կարելի է հայտնաբերել էլեկտրամաշկային, էլեկտրացավային ու հպումային զգայնության բարձրացում, որը նախորդում է էկզեմային պրոցեսի զարգացմանը։ Հետագայում, հատկապես վերջին տարիներին, ֆիզիոլոգիական հետազոտման նորագույն մեթոդների կիրառման միջոցով հայտնաբերվ
Վերը նշված ֆունկցիոնալ փոփոխությունները, որոնք նախորդում են մաշկի էկզեմային պրոցեսի զարգացմանը, առաջանում են ռեֆլեկտոր ձևով՝ նյարդային համակարգի ֆունկցիոնալ խանգարումների հետևանքով։ Վերջիններիս պատճառները կարող են տարբեր լինել։ Շատ դեպքերում, ինչպես ցույց են տալիս ամենօրյա կլինիկական դիտարկումները, նրանք առաջանում են հուզական գործոնների, ծանր հոգեկան ապրումների ազդեցության տակ։ Մաշկի ֆունկցիոնալ փոփոխությունների այդպիսի մեխանիզմի հնարավորությունն ապացուցել է Մ. Կ. Պետրովան, որը նման խանգարումներ նկատել է փորձարարական ճանապարհով առաջացրած նևրոզներով հիվանդ շների մոտ։ Այլ դեպքերում դրանց պատճառն են հանդիսացել ներքին օրգանների, մասնավորապես՝ որովայնի խոռոչի օրգանների ախտաբանական վիճակները (խոլեցիստիտ, խոլանգիտ, պերիդուոդենիտ, երիկամի քարեր և այլն), որոնք ախտաբանական ընդերամաշկային ռեֆլեքսների աղբյուր են ծառայում։ Դրանց առաջացման հնարավորությունը ցույց է տվել Ի. Պ. Պավլովը շների վրա կատարած փորձերում՝ որովայնի խոռոչի վիրահատությունների ժամանակ։ Վերջապես, առանձին հիվանդների մոտ, և դա հանդիսանում է առանձնապես համոզիչ, էկզեման կարող է առաջանալ ծայրամասային նյարդերի վնասման հետևանքով։ Օրինակ են հանդիսանում, այսպես կոչված, "հետվնասվածքային էկզեմաները", որոնք առաջանում են վիրավորումներից հետո։ Վերջիններիս հետևանքով ստեղծվում է մաշկի նյարդերի առանձին ճյուղերի մշտական գրգռում (նյարղաուռուցքների գոյացում, նյարդերի սեղմում սպիի մեջ), որը հանգեցնում է ախտաբանական մաշկ-մաշկային ռեֆլեքսի՝ մաշկում (վնասման տեղից ծայրամասայնորեն) ֆունկցիոնալ խանգարումների հետագա զարգացմամբ հանդերձ։ Նյարդավիրաբուժական միջամտությունների ճանապարհով այդ գրգռումների վերացումը (նյարդաուռուցքների հեռացում, սպիի կտրում), որպես կանոն, հանգեցնում է մաշկի ֆունկցիոնալ վիճակի նորմալացման և էկզեմայի ապաքինման։ էկզեմայի ախտածնության մեջ բացի բարդ նյարդահումորալ փոփոխություններից նշանակություն ունեն նաև ժառանգական, կազմվածքային գործոնները։
Ախտորոշումը։ Էկզեման մաշկաբորբերից (մասնավորապես ալերգիկ) տարբերող կլինիկական նշանները ցույց են տրվել վերևում։ Խրոնիկական սփռուն ստրեպտոդերմիայից ու տարածուն երկարատև ընթացք ունեցող իմպետիգոյից (մասնավորապես երեխաների մոտ) էկզեման տարբերվում է թացության բնույթով։ էկզեմայի դեպքում թացությունն ունի մանրակաթիլային բնույթ և էքսուդատն անջատվում է մանր-կետային էրոզիաների միջով, մինչդեռ նշված հիվանդությունների ժամանակ թացությունն համատարած է, քանի որ գոյանում է խոշոր էրոզիաների մակերեսների վրա, որոնք առաջանում են միմյանց միաձուլված բշտիկներից։ Էկզեմատիդը պետք է տարբերակել վարդագույն որքինից (որի բծերի վրա թեփոտում է նշվում միայն կենտրոնական մասում և երբեք չի հասնում մինչև ծայրամասը), պսորիազից, սեբորեային էկզեմայից։
Բուժումը։ Սուր շրջանում, խիստ թացության առկայության դեպքում նշանակվում են սառը, հաճախակի փոխվող թրջոցներ կամ չորացնող թաց վիրակապեր՝ տտիպ լուծույթներով ( Aq. plumbi, Sol-Resorcini 1% և այլն)։ Ենթասուր շրջանում, երբ թացությունը աննշան է և գերակշռում է թեփոտումը, ցուցված է նաֆթալանային կամ իխթիոլային (2-5%) մածուկների նշանակումը։ Ինչպես սուր, այնպես էլ ենթասուր շրջաններում լավ արդյունք են ցուցաբերում կորտիկոստերոիդային քսուքներն ու կրեմները՝ սինալարը, լոկակորտենը, ֆթորոկորտը, պրեդնիզոլոնի օծանելիքը և այլն։ Խրոնիկական դեպքերում (մաշկի ախտահարված տեղամասերի արտահայտված ինֆիլտրացիայի ժամանակ) հանձնարարվում են ներծծիչ միջոցներ, մասնավորապես ձյութի պրեպարատներ, ACD՝ մածուկների կամ քսուքների ձևով, ինչպես նաև տաքություն՝ տաք լոգանքների կամ տաքացնող կոմպրեսների ձևով (նույն տտիպ լուծույթներով)։ Համառ կրկնումների և հաճախակի սրացումների դեպքում երբեմն կարելի է դիմել տեղային ռենտգենաբուժման կամ Բուկի ճառագայթներով լուսավորման։ էկզեմատիդի սկզբնական շրջանում օգտագործվում են անիլինային ներկերի ջրային կամ սպիրտային լուծույթներ, հետագայում՝ կորտիկոստերոիդային հորմոններ ու հակաբիոտիկներ պարոլնակող քսուքներ ու կրեմներ (օքսիկորտ, լոկակորտեն նեոմիցինով և այլն), այնուհետև՝ 2%-անոց իխթիոլային, 5%-անոց բորանաֆթալանային, 2-5%-անոց ձյութային մածուկներ։ Ինֆեկցիայի օջախների առկայության դեպքում անհրաժեշտ է դրանք բուժել։ Էկզեմատիդով հիվանդները, հատկապես հիվանդության սկզբնական շրջանում, վատ են տանում լոգանքներն ու ցնցուղումները, որոնք պետք է նշանակել մեծ զգուշությամբ։
Ընդհանուր բուժումը պետք է տանել հիվանդներին հանգստացնող միջոցներ նշանակելու ուղղությամբ, բրոմի, վալերիանի, քլորալհիդրատի պրեպարատներ, տրանկվիլիզատորներ (տրիոքսազին, քլորդիազեպոքսիդ և այլն)։ Ցուցված են նաև կալցիումի քլորիդի, կալցիումի գլյուկոնատի 10%-անոց լուծույթի ներերակային ներարկումներ, հակահիստամինային պրեպարատների (դիմեդրոլ, դիազոլին, դիպրազին, սուպրաստին և այլն), վիտամինների ( B1, C և այլն) նշանակում, խրոնիկական էկզեմայի ժամանակ՝ պիրոգենալի, հիստագլոբուլինի սրսկումներ։ Խորհուրդ է տրվում քնի նորմալացում ու երկարացում՝ քնաբերների ոչ մեծ դոզաների նշանակման միջոցով, էլեկտրաքուն, հիպնոսաբուժում։ Նպատակահարմար է ստեղծել իրադրության փոփոխում, հանգիստ առողջարանային պայմաններում՝ լավ է ամառային-աշնանային շրջանում Ղրիմի կամ Կովկասի սևծովյա առափնյա շրջաններում։ Եթե էկզեմայով հիվանդանալը կապված է որևէ ընդհանուր հիվանդության կամ այս կամ այն ներքին օրգանի հիվանդության հետ, ապա անհրաժեշտ է միաժամանակ բուժել նաև վերջինները։ Շատ սուր կամ տարածված էկզեմայի դեպքերում, որը չի ենթարկվում սովորական բուժման, կարելի է 2-3 շաբաթվա ընթացքում անցկացնել բուժում կորտիկոստերոիդ հորմոններով, սկսած 20-30 մգ պրեդնիզոլոնից (կամ նրա նմանակների համապատասխան դոզաներից), աստիճանաբար իջեցնելով դոզավորումը։ Երեխաներին կորտիկոստերոիդ պրեպարատների ներքին նշանակումը աննպատակահարմար է։ Էկզեմայով հիվանդները պետք է սահմանափակեն հեղուկների, դյուրամարս ածխաջրերի (շաքար, մուրաբա, մեղր, յուղաբլիթ և այլն), աղի, սուր սննդամթերքների (ապխտեղեն, պղպեղ, մանանեխ, սխտոր, սոխ), ալկոհոլային խմիչքների օգտագործումը։ Էկզեմայով հիվանդները պետք է գտնվեն դիսպանսերային հսկողության տակ։
Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am
Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին
