Արգանդի վզիկի ֆոնային հիվանդություններ

Գործնականում կիրառելի է արգանդի վզիկի ախտաբանության ներքոհիշյալ կլինիկո-մորֆոլոգիական դասակարգումը,որի համաձայն արգանդի պարանոցի հիվանդությունները բաժանվում են՝ ֆոնային պրոցեսների, նախաքաղցկեղային ու արգանդի պարանոցի քաղցկեղային հիվանդությունների:
I. Ֆոնային պրոցեսներ
A.    Հորմոնային խանգարումների հետ կապված հիպերպլաստիկ պրոցեսներ
1.    էկտոպիա /էնդոցերվիկոզ, գեղձային էռոզիա, պսևդոէռոզիա/ ա/ հասարակ, բ/ պրոլիֆերացվող գ/ էպիդերմիզացվող
2.    Պոլիպ. ա/ հասարակ, բ/ պրոլիֆերացվող գ/էպիդերմիզացվող
3.    Պապիլոմաներ
4.    Լեյկոպլակիա
5.    էնդոմետրիոզ
B.    Բորբոքային պրոցեսներ
1.    Իսկական էրոզիա
2.    Ցերվիցիտներ /սուր և քրոնիկ/

C.    Հետվնասվածքային պրոցեսներ
1.    Պատռվածքներ
2.    էկտրոպիոն
3.    Սպիական փոփոխություններ
4.    Պարանոց-հեշտոցային խուղակներ

II.Նախաքաղցկեղային վիճակներ
A.    Տարբեր աստիճանի արտահայտված դիսպլազիաներ
B.    Լեյկոպլակիա՝ բջիջների ատիպիայով

III.Արգանդի պարանոցի քաղցկեղ
A. Նախակլինիկական ձևեր
1.    Cancer in situ (ներէպիթելիալ,0 փուլ)
2.    Միկրոկարցինոմա (IA փուլ)
B. Կլինիկական ձևերը (IB,II,III,IV փուլեր)

Արգանդի վզիկի բորբոքային պրոցեսով պայմանավորված հիվանդություն¬ների ժամանակ, համաձայն հիվանդությունների միջազգային վիճակագրական դասա¬կարգման, խորհուրդ է տրվում օգտագործել «ցերվիցիտ», «էնդոցերվիցիտ» և «էկզոցերվիցիտ» անվանումները։ «Արտաշրջում» և «Էկտրոպիոն» անվանումները իմաստովքիչ են տարբերվում և հետազոտողների մեծամասնությունը գերադասում Է դրանք դիտարկել որպես հոմանիշներ։ Սակայն ոմանք առանձնացնում են այս անվանումները՝ կապելով Էկտրոպիոնն արգանդի վզիկի պատռվածքի հետ։
Հատուկ ուշադրության է արժանի «արգանդի վզիկի էրոզիա» տերմինը։ Ինչպես նշված է ՀՄՆ-ում արգանդի վզիկի էրոզիան բորբոքման, քիմիական, դիաթերմոկոագուլյացիայի կամ ճառագայթային բուժման հետևանքով գլանաձև էպիթելի պլոկումն է, կարճատև բացակայությունը, այդ իսկ պատճառով տվյալ ախտաբանությունը խիստ հազվադեպ է նկատվում։
Անցյալում այս տերմինը հաճախ է գործածվել և, ցավոք, օգտագործվում է նաև ներկայում արգանդի վզիկի հեշտոցային մասում բարձր գլանաձև էպիթելի էկտոպիան նշելու համար:

Հաշվի առնելով այս անվանման (էրոզիա, քայքայում, ծածկույթային էպիթելի կամ հյուսվածքի սահմանափակ կորուստ), էթիմոլոգիական հիմունքները, այն պետք է գործածվի միայն ծածկույթային էպիթելի իսկական բացակայության դեպքում։ Այսպիսով, քանի որ հետազոտողների առջև սկզբունքորեն դրված են եղել տարբեր խնդիրներ, ներկայացված դասակարգումները փոխադարձաբար միմյանց լրացնում են։ Անհրաժեշտ է հրաժարվել հնացած տերմիններից, արգանդի վզիկի վիզուալ նկա¬րագրությունից և հիմնականում հիմնվել հետազոտման օբյեկտիվ ցիտոլոգիական և էնդոսկոպիկ (կոլպոսկոպիա) մեթոդներով հետազոտությունների տվյալների վրա։

ԱՐԳԱՆԴԻ ՎԶԻԿԻ ՖՈՆԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Արգանդի վզիկի ամենատարածված հիվանդություններց է արգանդի վզիկի էրոզիան, պսևդոէրոզիան, էկտրոպիոնը, պոլիպները։ Հանդիպում է կանանց 10-15%-ի մոտ։ Արգանդի վզիկի էրոզիան բնութագրվում է որպես վզիկի հեշտոցային մասի լորձաթաղանթի (բազմաշերտ տափակ էպիթելի) դիստրոֆիայի, դեսկվամացիայի և խոցոտման նախնական փուլ։ Հետագայում տեղի է ունենում բազմաշերտ տափակ էպիթելի մակերեսային շերտի վերականգնում գլանաձև բջիջների աճի հաշվին։

Տարբերում են արգանդի վզիկի էրոզիայի 3 տարբերակ.
ա) բնածին,
բ) իսկական,
գ) կեղծ էրոզիա (պսևդոէրոզիա)։

Պատճառագիտությունը և ախտածնությունը.
1.    Հիվանդության առաջացումը բացատրող ամենահին կոնցեպցիան բորբոքային տեսությունն է, համաձայն որի վզիկի բորբոքային հիվանդությունները, հատկապես էնդոցերվիցիտը, որն ուղեկցվում է վզիկի լորձաթաղանթի գեղձերի արտահայտված հիպերսեկրեցիայով և բորբոքային ռեակցիայով, նպաստում է վզիկի տափակ բազմաշերտ էպիթելի մացերացիային, դիստրոֆիային և դեսկվամացիային։ Ավելի փոքր է էնդոմետրիտների, ինֆեկցված միոմատոզ հանգույցների հետևանքով առաջացած ախտաբանական արտադրության դերը էրոզիայի առաջացման մեջ։
2.    Ոչ պակաս նշանակություն ունեն էրոզիայի պատճառագիտության մեջ ծննդաբերական վնասվածքները, որոնք բերում են էկտրոպիոնի առաջացմանը։
3.    Դիսհորմոնային տեսության կողմնակիցները պնդում են, որ էրոզիայի առաջացումը կապված է սեռական ստերոիդ հորմոնների դիսբալանսի հետ։

Բնածին էրոզիա. Արգանդի բնածին էրոզիան իրենից ներկայացնում է վզիկային խողովակի գլանաձև էպիթելի էկտոպիա։
Ներարգանդային և հետծննդյան կյանքի վաղ շրջանում արտաքին օղի շրջանում տեղի է ունենում էնդոցերվիքսի բազմաշերտ տափակ էպիթելի և գլանաձև էպիթելի խիստ սահմանազատում։ Բնածին էրոզիայի ժամանակ տեղի է ունենում 2 տիպի էպիթելների սահմանի ախտաբանական տեղաշարժում վզիկի խողովակի արտաքին օղից վեր։ Այդ ժամանակ գլանաձև էպիթելը ծածկում է արտաքին օղի շրջակա մակերեսը։ Բնածին էրոզիան կլինիկորեն դրսևորվում է վառ կարմիր գույնով, հարթ մակերեսով, ախտաբանական արտադրությամբ, բորբոքային ռեակցիայի բացակայությամբ։ Հայտնաբերվում են մանկական և պատանեկան շրջանում և առանց բուժման ենթարկվում հետզարգացման։ Հազվադեպ դրանք նկատվում են սեռահասուն տարիքում, որոնց ֆոնի վրա կարող է զարգանալ տափակ կոնդիլոմա։ Չարորակացման չի ենթարկվում։

Արգանդի վզիկի իսկական էրոզիա. Ձեռքբերովի ախտաբանական պրոցես է, բնութագրվում է բազմաշերտ տափակ էպիթելի դեսկվամացիայով (դեֆեկտով) և ուղեկցվում է բորբոքային ռեակցիայով։ Իսկական էրոզիան սովորաբար տեղակայվում է արտաքին օղի կամ վզիկի հետին և առաջային շուրթի վրա։ Էրոզիան ունի վառ կարմիր գույն, անկանոն, ձվաձև տեսք, հպվելիս հաճախ արյունահոսում է։ Հաճախ իսկական էրոզիան ուղեկցվում է բորբոքային ռեակցիայով, թարախային արտադրությամբ։ Իսկական էրոզիան կարճ ժամանակից հետո (2-3 շաբաթ) անցնում է հիվանդության հետագա՝ պսևդոէրոզիայի փուլին։

Պսևդոէրոզիա. Առաջանում է իսկական էրոզիայի հիմքի վրա։ Բազմաշերտ տափակ էպիթելի դեֆեկտը վերականգնվում է վզիկային խողովակի այսպես կոչված պահեստային գլանաձև էպիթելի հաշվին։ Պահեստային գլանաձև բջիջները չտարբերակված, երկպոտենտ բջիջներ են և գտնվում են վզիկային խողովակի, ինչպես նաև բազմաշերտ տափակ էպիթելի տակ։ Պսևդոէրոզիայի գլանաձև էպիթելը թափանցում է շատ խոր՝ կազմելով ճյուղավորված գեղձային անցուղիներ։ Էրոզիայի ենթարկված գեղձերը արտազատում են արտադրուկ, որը կուտակվում է գեղձերի մեջ և գոյացնում փոքրիկ կիստաներ։

Տարբերում են պսևդոէրոզիայի 4 կլինիկական տարբերակ.
-    ֆոլիկուլային, պտկիկային,
-    գեղձային,
-    խառը։
Պսևդոէրոզիան, որն ընթանում է գեղձային անցուղիների առաջացումով, կոչվում է գեղձային պսևդոէրոզիա, իսկ կիստաների առաջացումով՝ ֆոլիկուլային պսևդոէրոզիա։
Պտկիկային գերաճի դեպքում առաջանում է պսևդոէրոզիայի պտկիկային տարբե¬րակը։ Բացի դրանից, տարբերում են պսևդոէրոզիայի խառը ձևը (գեղձա-պտկիկային)։ Էրոզիվ մակերեսը ծածկող գլանաձև էպիթելային շերտը ենթարկվում է դիստրոֆիայի և դեսկվամացիայի, իսկ գեղձերը մնում են բազմաշերտ տափակ էպիթելի տակ և վերած¬վում ռետենցիոն փոքրիկ կիստաների, այսպես կոչված Նաբոտի կիստաների։ Պսևդոէրոզիան համարվում է նախաքաղցկեղային պրոցես այն դեպքում, երբ բորբոքային պրոցեսը թափանցում է բազալ և պարաբազալ շերտերը և ուղեկցվում պրոլիֆերատիվ ակտիվությամբ՝ առաջացնելով բջիջների ատիպիա և դիսպլազիա։ Պսևդոէրոզիայի լրիվ լավացումը նկատվում է, երբ տեղի է ունենում գլանաձև էպիթելի լրիվ պոկում և բազմաշերտ տափակ էպիթելի առաջացում մինչև ներքին օղի սահմանը։

Ախտորոշումը. Սովորաբար «մաքուր» էրոզիան և պսևդոէրոզիան ընթանում են առանց կլինիկական դրսևորումների։ Ցավը, արտադրությունը, դաշտանային ֆունկցիայի խանգարումները հատուկ են ուղեկցող բորբոքային հիվանդություններին (ցերվիցիտին, կոլպիտին, սալպինգոօֆորիտին և այլն)։ Ախտորոշմանը օգնում են վզիկի զննումը հայելիներով, կոլպոսկոպիան, վզիկի մշակումը 5%-անոց յոդի լուծույթով (պսևդոէրոզիան ներկվում է բաց-վարդագույն, նոր սկսվող ախտաբանական օջախները՝ դեղին, ատիպիկ փոփոխությունների դեպքում հյուսվածքները ներկվում են սպիտակ գույնով)։ Նշանակիր բիոպսիան կատարվում է յոդ- նեգատիվ օջախներից։

Կանխագուշակումը. Գործնական մեծ փորձը ցույց է տալիս, որ պսևդոէրոզիան ենթարկվում է բուժման և չարորակացման առումով վտանգ չի ներկայացնում։ Նախաուռուցքային պրոցեսների թվին են դասվում պսևդոէրոզիայի հետևյալ այն տարբերակները, որոնք բնորոշվում են պրոցեսի երկարատևությամբ, ռեցիդիվների հակումով, դիսպլազիայի և ատիպիզմի երևույթներով, դժվար են ենթարկվում պահպանողական բուժման։ Կոնտակտային (հպումնային) արյունահոսությունները չարորակացման պրոցեսի ախտանիշներ են։

Բուժումը. Մշակված են բնածին էրոզիայի և պսևդոէրոզիայի բուժման ու գործելակերպի հետևյալ կանոնները.
1.    Բնածին էրոզիայի դեպքում պետք է սահմանել միայն հսկողություն, բուժման անհրաժեշտություն չկա։
2.    Անհրաժեշտ է իրագործել ուղեկցող բորբոքային հիվանդությունների բուժում և վերացում։
3.    Տարվում է յուրահատուկ ինֆեկցիաների հայտնաբերում և բուժում (տրիխոմոնիազ, խլամիդիոզ, գոնոռեա և այլն)։
4.    Պահպանողական միջոցներով (յուղային, անտիբակտերիալ քսուքներով տամպոններ և այլն) ներկայում չի կիրառվում։
5.    Եթե կա բուժման անհրաժեշտություն հայտնաբերված, բջջային հետազոտու¬թյան արդյունքներով, ապա պետք է դիմել բուժման վիրահատական մեթոդներին (դեստրուկցիա, դիաթերմոկոագուլյացիա, կրիոկոագուլյացիա, լազերային ճառագայթով վապորիզացիա)։

Արգանդի վզիկի պոլիպը իրենից ներկայացնում է արգանդի վզիկի խողովակի լորձաթաղանթի գերաճ։ Բուժումը վիրահատական է։ Պարտադիր է հեռացված պոլիպի հյուսվածաբանական հետազոտությունը։




 

Էլեկտրոնային նյութի սկզբնաղբյուրը ՝ Doctors.am

Նյութի էլէկտրոնային տարբերակի իրավունքը պատկանում է Doctors.am կայքին