Երեխաների մոտ բարեկիրթ վարք ձևավորելու լավագույն տարբերակը նրանց համար օրինակ ծառայելն է: Եթե դաստիարակված մարդ եք, Ձեզ մնում է միայն բնականոն վարքագիծ դրսևորել: Ընդօրինակելով երեխան հեշտությամբ կսովորի քաղաքավարության կանոններն ու կդաստիարակվի ճիշտ այնպես, ինչպես Դուք եք ցանկանում:
Դժբախտությունն այն է,որ ծնողները սովորաբար ցանկանում են անմիջապես տեսնել արդյունքը: Երեխան մանկական ձևով է խոսում, իսկ մեծահասակները ցանկանում են, որ նա միանգամից աշխարհիկ զրույց վարի: Որոշ ծնողներ համոզված են՝ եթե հնարավորինս շուտ չսկսեն երեխաների մոտ բարեկիրթ շարժուձևեր ներմուծել, ապա հետագայում դա անհամեմատ ավելի դժվար կլինի: Բայց փորձը ցույց է տալիս, որ երեխային ինչ-որ բան սովորեցնելն ավելի հեշտ է այն ժամանակ, երբ նա դրան արդեն պատրաստ է: Կյանքի առաջին 2-3 տարիներին երեխայի անմիջականությունը դեռևս շատ մեծ է, իսկ հասարակական հետաքրքրությունները՝ չափազանց թույլ, որպեսզի նա քաղաքավարության կանոնները յուրացնելու թեկուզ աննշան խթաններ ունենա:
ճիշտ է՝ համբերատար և բարեխիղճ ծնողները կարող են մի փոքր կրճատել այն ժամանակը, որն անհրաժեշտ է երեխային բացարձակ քաղաքավարի դարձնելու համար: Բայց նման դեպքում վտանգ կա, որ բարեկիրթ շարժուձևերը նրա մեջ կձևավորվեն՝ ի հաշիվ մանկական անմիջականության և անաղարտ զգացմունքների: Այդպիսի երեխան, անկասկած, շատ քաղաքավարի կլինի, բայց միաժամանակ ճնշված, կամազուրկ և ենթարկվող:
Մյուս վտանգը ծնողների մեջ է թաքնված: Բանն այն է, որ մեծահասկներից շատ քչերն են իրականում այնպես դաստիարակված, որ համապատասխանեն բարեկրթության մասին իրենց պատկերացումներին: Դժվար թե հանդիպենք այնպիսի մարդու, ով իրեն անդաստիարակ համարի: Օրինակ, որևէ պաշտոնական ընդունելության կամ ճաշկերույթի ժամանակ մեծերն իրենց անթերի են պահում, բայց տանը հողաթափերը հագնելուց հետո թուլանում են և հաճախ բոլոր մշակված շարժուձևերը մի կողմ թողնում: Մինչդեռ հենց տանն է պետք է օրինակելի լինել երեխաների համար: Չէ՞ որ հենց տանը, որտեղ փոքրիկներն իրենց անկաշկանդ ու ազատ են զգում, ծնողները նրանցից քաղաքավարություն են պահանջում: Իսկ երեխաները չեն հասկանում, թե ինչու պետք է տանը ինչ-որ բան փոխվի միայն նրա համար, որ հյուրեր են սպասվում: Այլ կերպ ասած՝ անիմաստ է կարծել, թե երեխաները կընդօրինակեն դաստիարակության լավագույն դրսևորումները, եթե տեսնեն, որ տան մեծերի իրական վարքի նորմերն այլ են: Ծնողներն, իրենց կամքից անկախ, երեխաներին միաժամանակ և՛ դաստիարակություն, և՛ անդաստիարակություն են սովորեցնում:
Կա ևս մի փաստ.շատ հաճախ ծնողներն իրենք են միանգամայն անքաղաքավարի վարվում երեխաների հետ: Արդյոք մի՞շտ են 3 տարեկան փոքրիկին «շնորհակալություն» և «խնդրեմ» ասում,արդյոք չե՞ն ընդհատում, երբ նա խոսում է, և մի՞շտ են նրա ընկերներին այնպես դիմավորում ու ողջունում, ինչպես կցանկանային, որ նրանք դիմավորեին ու ողջունեին: Նրանց հետ նույն տոնո՞վ են խոսում, ինչպես իրենց հյուրերի հետ:
Անկեղծորեն, մեծահասկներից շատերը դժվարությամբ են իրենց երեխայի հետ քաղաքավարի լինում: Չէ՞ որ նա այնքա՜ն փոքրիկ է, այնքա՜ն անքաղաքավարի, որ հաճախ ծնողներն են իջնում նրա աստիճանին և չեն կարողանում նրան բարձրացնել իրենց մակարդակին... Դժբախտաբար, դա երեխային անշնորհք վարքագիծ սովորեցնելու լավագույն միջոցն է:/
Ստորև ներկայացված են որոշ խորհուրդներ, որոնք կօգնեն ծնողներին երեխաների մոտ բարեկիրթ շարժուձևեր ներմուծելու բարդ գործին:
1. Բարեկիրթ շարժուձևեր սովորեցրեք տանը, ոչ թե փողոցում: Դա նրա համար բարդ չի լինի, Դուք էլ Ձեզ ավելի հանգիստ կզգաք:
2. Նման ուսուցողական գործընթացները խաղերի վերածեք: 0րինակ, եթե Ձեր տղային հյուր են կանչել ընկերոջ տարեդարձի առթիվ, ապա նրա հետ այսպես խոսեք. «Հավանորեն Արթուրն ինքը կբացի դուռն ու կբարևի: Այդ դեպքում դու իրեն ասա. «Բարև, Արթուր, ծնունդդ շնորհավոր, ահա քո նվերը»: Արթուրը շատ կուրախանա և կցանկանա անմիջապես բացել փաթեթը, ինչպես դու արեցիր, երբ տոնում էինք քո ծննդյան օրը: Բայց այդ պահին նա իսկույն կհիշի քո մասին և կասի.«Շնորհակալություն լավ նվերի համար»: Դու կպատասխանես. «Խնդրեմ»: Միգուցե Արթուրն արդեն չլսի քեզ, քանի որ զբաղված կլինի քո տարած խաղալիքով: Հիշո՞ւմ ես, թե խանութում ինչպես ընտրեցինք այն»: Կամ ենթադրենք՝ Դուք Ձեր որդու հետ վաճառող-գնորդ եք խաղում: Այս դեպքում կարելի է նրան անքաղաքավարի լինելու համար նկատողություն անել, քանի որ խաղի ընթացքում Դուք քննադատում եք ոչ թե նրան, այլ այն վաճառողին, որին նա ներկայացնում է:
3. Երեխային բարեկիրթ շարժուձևեր սովորեցրեք անուղղակիորեն, աննկատելիորեն, առանց շտապելու և գոռգոռալու, համբերատարությամբ.այլ կերպ ասած՝ դաստիարակությունը երեխայի համար լուրջ դասի մի՛ վերածեք:
4. Երբ հյուրեր ունեք, նրան Ձեզ մոտ մի՛ կանչեք՝ իր դաստիարակությունը ցուցադրելու: Թու՛յլ տվեք, որ նա գա սենյակ, երբ ցանկանում է: Մի՛ մոռացեք երեխային ներկայացնել Ձեր հյուրերին և հիշե՛ք, որ լավ տանտերն իր հյուրերին միմյանց ներկայացնելիս ոչ միայն նշում է նրանց անուններն, այլև յուրաքանչյուրի մասին անպայման ինչ-որ հետաքրքիր բան է ասում:
5. Այնպես արեք, որ երեխան Ձեր ընկերների ու բարեկամների հետ իրեն ազատ ու անկաշկանդ զգա: Այս դեպքում նա, ամենայն հավանականությամբ, հաճույքով կհանդիպի և կշփվի նրանց հետ: Պատմե՛ք երեխային այն բարեկամների մասին, որոնք հյուր են գալու, նրանց բնավորությունների և մասնագիտությունների մասին: Ասացեք նաև, որ երբ բոլորը հավաքվեն,նա կարող է օգտակար լինել՝ օրինակ, բերել անձեռոցիկները, բլիթներ մատուցել, կարող է ընթրել բոլորի հետ միասին և նույնիսկ ցույց տալ իր խաղալիքները:
6. Եթե Ձեր երեխան մոռանում է շնորհակալություն հայտնել կամ բարևել, դա արեք իր փոխարեն և մի՛ պնդեք, որ նա անպայման կրկնի: Չէ՞ որ Դուք ձգտում եք միայն ցույց տալ, թե նման դեպքում ինչպես պետք է վարվել:
7. Թող երեխան տեսնի, որ Դուք սիրում եք հանդիպել մարդկանց: Ցանկալի է,որ Ձեր բարեկամներին հանդիպելիս ուրախ լինեք:
8. Բոլոր երեխաների հետ քաղաքավարի եղեք:
9. Այն ամենն, ինչ անելու եք Ձեր երեխաների հետ լավագույն փոխհարաբերություններ հաստատելու համար, կօգնի նրանց բարեկիրթ շարժուձև ձեռք բերել: Չէ՞ որ երեխան ձգտում է դուր գալ Ձեզ և, ամենակարևորը, նա ջանալու է իրեն պահել Ձեզ նման:
10. Եվ վերջապես, մի՛ հուսահատվեք. Ձեր երեխան կարող է սարսափելի անշնորհք ու կոպիտ լինել 3 տարեկանում, չափազանց քաղաքավարի՝ 5 տարեկանում, և կրկին շատ անդաստիարակ՝ 6 տարեկանում: Նրա կարծիքով, ինքն անթիվ պատճառներ ունի՝ ժամանակ առ ժամանակ բարեկիրթ վարվելաձևի կանոններն անտեսելու համար: Բայց երեխայի վարքը գրեթե միշտ կլինի այնպիսին, ինչպիսին եղել է նրա զարգացման լավագույն, ոչ թե վատագույն շրջանում:
Նյութը՝ Ալան Ֆրոմի ''Այբուբեն ծնողների համար'' գրքից
Նյութի էլեկտրոնային սկզբնաղբյուր` Doctors.am
