Դեմենցիան ձեռքբերովի թուլամտությունն է, նախկինում ձեռք բերած գիտելիքների և պրակտիկ հմտությունների այս կամ այն աստիճանի կորստով և նորերի ձեռք բերման դժվարացմամբ կամ անհարինությամբ, ճանաչողական ֆունկցիայի կայուն իջեցումն է: Դեմենցիայով ուղեկցվող հիվանդությունների բոլոր դեպքերի 50 - 60%-ը կազմում է Ալցհեյմերի հիվանդությունը:
Դեմենցիան չի համարվում էմոցիոնալ կամ հոգեկան խանգարում: Այն առաջանում է ուղեղում ընթացող կառուցվածքային փոփոխությունների հետևանքով: Այդ փոփոխություններն առաջացնում են դժվարություններ՝ կապված հիշողության,, մտածողության և գործողությունների հետ:
ՈՐՈ՞ՆՔ ԵՆ ԱԽՏԱՆԻՇՆԵՐԸ
Դեմենցիան սովորական մոռացկոտություն չէ:
Դուք կարող եք հայտնաբերել, որ դուք.
• ՀԻՇԵԼՈՒ ՀԵՏ ԿԱՊՎԱԾ ՊՐՈԲԼԵՄՆԵՐ ՈՒՆԵՔ
«Երբ ես փորձում եմ որևէ բան հիշել, այն ինձնից առավել հեռանում է»:
• ԵՐԲԵՄՆ ԴԺՎԱՐԱՆՈՒՄ ԵՔ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԲԱՌԸ ԳՏՆԵԼ
«Ես չեմ կարողանում օգտագործել ճիշտ բառն իր ճիշտ տեղում»:
• ՉԵՔ ԿԱՐՈՂԱՆՈՒՄ ՀԱՍԿԱՆԱԼ, ԹԵ ԻՆՉ ԵՆ ԱՍՈՒՄ ՄԱՐԴԻԿ
«Ուղղակի դրված հարցն ինձ շփոթության մեջ է գցում»:
• ԴԺՎԱՐԱՆՈՒՄ ԵՔ ՄԱՐԴԿԱՆՑ ՃԱՆԱՉԵԼ
«Ես նրան ինչ-որ տեղից ճանաչում եմ, բայց չեմ կարողանում հիշել, թե որտեղից»:
• ԱՎԵԼԻ ԴԺՎԱՐ է ԴԱՌՆՈՒՄ ՊԱՐՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՈՒՄԸ
«Ճաշ պատրաստելը դարձել է ավելի դժվար: Դժվարանում եմ նաև հիշել, թե ի՞նչ պետք է անեմ հաջորդ պահին»:
• ԴԺՎԱՐԱՆՈՒՄ ԵՔ ԿԵՆՏՐՈՆԱՆԱԼ
«Միտքս երբեմն թափառում է ինչ-որ տեղ»:
Դեմենցիան զարգացող հիվանդություն է, և դա նշանակում է, որ այն աստիճանաբար կուժեղանա:
ԴԵՄԵՆՑԻԱՆ
• Չի հանդիսանում ծերությանը զուգորդող նորմալ երևույթ,
• Վարակիչ չէ,
• Ամոթալի երևույթ չէ
ՈՒ՞Մ ՄՈՏ Է ԱՌԱՋԱՆՈՒՄ ԴԵՄԵՆՑԻԱ
Դեմենցիան ախտահարում Է բոլոր տարիքի մարդկանց, թեպետ այն շատ տարածված է տարեցների մոտ: ԱՄՆ-ում մոտ 4 մլն, իսկ Մեծ Բրիտանիայում մոտ 700.000 մարդ Է տառապում դեմենցիայով:
ԴՈՒՔ ՄԵՆԱԿ ՉԵՔ
Աշխարհում լուրջ ուսումնասիրություններ են ընթանում դեմենցիայի առաջացման պատճառների հայտնաբերման ուղղությամբ:
ԱՐԴՅՈՔ ԻՄ ԵՐԵԽԱՆԵՐԸ ԿԺԱՌԱՆԳԵ՞Ն ԴԵՄԵՆՑԻԱՆ
Գիտնականները շարունակաբար ուսումնասիրում են այն հարցը, թե արդյո՞ք ժառանգական է դեմենցիան: Մենք հավանաբար ավելին կիմանանք գալիք մի քանի տարիների ընթացքում:
Ներկա պահին մեզ հայտնի է, որ դեմենցիայի եզակի տեսակներ
ժառանգաբար փոխանցվում են:
Սրանք հիմնականում դեմենցիայի այն ձևերն են, որոնք ախտահարում են ոչ տարեց մարդկանց (մինչև 60 տարեկան):
ԵՐԵԽԱՆԵՐԻՆ ՀԱՅՏՆԵԼԸ
Հեշտ չի լինի երեխաներին հայտնելը:
Ձեր բացատրությունը մեծ մասամբ կախված կլինի երեխայի տարիքից:
• Միշտ աշխատեք հնարավորինս անկեղծ լինել
• Անհրաժեշտ կլինի նրանց բացատրել կրկին ու կրկին
• Խրախուսեք երեխաներին հարցեր տալու և իրենց զգացումներն արտահայտելու համար
• Փորձեք ուղիներ գտնել նրանց մասնակից դարձնելու Ձեր դժվարությունների հաղթահարմանը:
ԲՈՒԺՈՒՄ
Ներկայումս Ալցհեյմերի հիվանդությունը և դեմենցիայի մյուս հիմնական տեսակներն անբուժելի են: Դեմենցիայի վերաբերյալ ուսումնասիրություններ կատարվում են ամբողջ աշխարհում:
ԴԵՂԵՐ ԱԼՑՀԵՅՄԵՐԻ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ
Ներկայումս կան դեղեր, որոնք կիրառվում են Ալցհեյմերի հիվանդության որոշ ախտանիշների դեպքում: Այս դեղերը կարող են մեղմացնել ախտանիշները կարճ ժամանակով, սովորաբար՝ մոտ մեկ տարով: Սա բուժում չէ:
Այս դեղերը հիմնականում տրվում են Ալցհեյմերի հիվանդության վաղ և միջին փուլերում: Սակայն դրանք ոչ բոլորին են օգնում:
Որոշ մարդկանց մոտ նկատվում են կողմնակի ազդեցություններ, որոնցից են, օրինակ, լուծը, թուլությունը, անքնությունը, հոգնածությունը և ախորժակի կորուստը:
Ոչ բոլորն են ունենում միատեսակ կողմնակի երևույթներ, կամ դրանք առաջանում են բուժման ոչ միևնույն փուլում:
Դեռևս պարզ չէ, թե այս դեղերն արդյոք օգտակա՞ր են դեմենցիայի այլ տեսակների բուժման համար:
Ուսումնասիրությունները շարունակվում են:
ԻՆՉՊԵՍ ՁԵՌՔ ԲԵՐԵԼ ԴԵՂԵՐԸ
Խորհրդի համար կարող եք դիմել`
Ալցհեյմերի Հիվանդության Հայկական Ասոցիացիա
հասցեն` Հայաստանի Հանրապետություն, Երևան 375025, Կորյունի 2, հեռ.՝ 58-24-12:
ԴԵՂԵՐ ԱՆՈԹԱՅԻՆ ԴԵՄԵՆՑԻԱՅԻ ՀԱՄԱՐ
Անոթային դեմենցիա կարող է առաջանալ ուղեղի արյան շրջանառության խանգարման հետևանքով:
Դուք պետք է նվազեցնեք հետագայում հնարավոր կաթվածների հավանականությունը՝ արյան ճնշումն իջեցնող դեղերի կիրառմամբ:
ԼՐԱՑՈՒՑԻՉ ԹԵՐԱՊԻԱ
Կան բազմաթիվ լրացուցիչ թերապևտիկ մեթոդներ, որոնց թվում՝ նաև մերսումը և արոմաթերապիան:
Վերջիններս չեն վերացնում դեմենցիան, բայց կարող են լավացնել Ձեր վիճակը:
Լրացուցիչ բուժում ստանալու համար դիմեք մասնագետ բժշկի:
ՕԳՆՈՒԹՅՈՒՆ
Դուք չպետք է մենակ մնաք Ձեր հիվանդության հետ:
Գործնական օգնություն և բարոյական աջակցություն կարելի է ստանալ
ցանկացած մարդուց:
ՕԳՆՈՒԹՅՈՒՆ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ
Սոցիալական ծառայությունները կպարզեն, թե ինչի կարիք Դուք ունեք, որից հետո նրանք Ձեզ կառաջարկեն իրենց ծառայությունները:
ՕԺԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ԲԺՇԿԻՑ
Բժիշկը կօգնի Ձեզ խորհել Ձեր պրոբլեմների և որոշումների մասին: Նա կարող է նաև օգնել Ձեզ՝ կապի մեջ մտնելու այլ մասնագետների հետ.
Սոցիալական ծառայությունը օգնություն կցուցաբերի Ձեր բնակության վայրում
• Օգնություն Ձեր տանը,
• Սարքավորումներ, որոնք կթեթևացնեն Ձեր կյանքը,
• Որոշակի սննդամթերքի առաքում,
• Օգնել տեղավորվել ծերանոցում:
ՕԺԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ԿՈՆՍՈՒԼՏԱՆՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
Որոշ մարդկանց շատ է օգնում կոնսուլտանտի հետ խորհրդակցելը: Կոնսուլտանտն այն մարդն է, որը հատկապես լսելու մեծ ունակություն ունի: Շատ կարևոր է գտնել ճիշտ կոնսուլտանտի: Դուք պետք է Ձեզ հարմարավետ զգաք՝ զրուցելով նրա հետ:
• Զրույցը դեմենցիայով հիվանդ այլ մարդկանց հետ թույլ է տալիս կիսվել և օգնել միմյանց:
• Զրույցը որևէ մեկի հետ, ով ինձ հասկանում է, համոզում է ինձ, որ ես մենակ չեմ:
ԱՇԽԱՏԱՆՔ
Եթե Դուք աշխատում եք, կարող եք պրոբլեմներ ունենալ դեմենցիայի հետևանքով: Երբ Ձեզ պատրաստ կզգաք, խոսեք Ձեր ղեկավարի հետ Ձեր վիճակի մասին: ճիշտ կլինի, եթե գործընկերներն իրազեկ լինեն այդ մասին հենց սկզբից:
ՕԳՆՈՒԹՅՈՒՆ ՍՏԱՆԱԼ
Հենց սկզբից խորհուրդ հարցրեք և աջակցություն խնդրեք:
Այն կարող է իրագործվել Ձեր աշխատավայրի արհմիության կոմիտեի կամ ԱՀՀԱ-ի կողմից:
Այդ մարդիկ կարող են օգնել Ձեզ իրավիճակում ճիշտ կողմնորոշվելու հարցում:
Նրանք կարող են նաև Ձեր ղեկավարին միջնորդել որևէ օժանդակության համար:
Ձեր ղեկավարը պետք է գտնի Ձեր ծանրաբեռնվածությունը թեթևացնելու ուղիներ: Օրինակ, կարող է կրճատել Ձեր աշխատաժամերը կամ էլ փոխել Ձեր աշխատանքի բնույթը: Հնարավոր է նաև ֆինանսական աջակցություն ղեկավարի կողմից:
Ձեզ կարող է օգնել նաև սոցապ ծառայությունը:
ԱՇԽԱՏԱՆՔԻՑ ԱԶԱՏՎԵԼԸ
Դուք կարող եք որոշել՝ թողնել աշխատանքը: Մի մտածեք, որ Դուք արդեն անկարող եք դարձել: Դեռևս շատ ուրիշ բաներ կան, որ Դուք կարող եք անել: Նախքան աշխատանքից հեռանալը՝ հետաքրքրվեք, թե սոցիալական ապահովության ինչ նպաստներ Դուք կարող եք ստանալ:
ԵԹԵ ԿԱՆ ՊՐՈԲԼԵՄՆԵՐ
Եթե կարծում եք, որ Ձեր ղեկավարն անարդար է գտնվել Ձեր հանդեպ,
կարող եք խորհուրդ հարցնել ԱՀՀԱ-ից կամ տեղային սոցապ ծառայություններից:
Ձեր ղեկավարը կարող է տեղյակ չլինել դեմենցիայի մասին:
Առաջարկեք նրան խորհրդի կամ տեղեկությունների համար կապվել ԱՀՀԱ-ի հետ:
ԱՌՕՐՅԱ ԽՈՐՀՈՒՐԴՆԵՐ
• ՏԵՏՐ ՊԱՀԵՔ ԳՐԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ
Գրառում արեք այն կարևոր բաների մասին, որոնք ուզում եք հիշել: Սրանք կարող են ներառել հանդիպումներ, մարդկանց անուններ, անելիքներ, ծրագրեր, որևէ մտադրություն կամ միտք:
• ՓԱԿՑՐԵՔ ՇԱԲԱԹՎԱ ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՒՅՑԸ ՊԱՏԻՆ
Եվ որևէ իր ամրացրեք նրան, որ հիշեք:
• ԱՅՆՊԻՍԻ ԿԱՐԵՎՈՐ ԱՌԱՐԿԱՆԵՐԸ, ԻՆՉՊԻՍԻՔ ԵՆ ՓՈՂԸ, ԲԱՆԱԼԻՆԵՐԸ ԵՎ ԱԿՆՈՑԸ, ՄԻՇՏ ԴՐԵՔ ՄԻԵՎՆՈՒՅՆ ՏԵՂՈՒՄ
• ՄԻՇՏ ՈՒՆԵՑԵՔ ՕՐՎԱ ԹԵՐԹԸ
Շաբաթվա օրն ու ամսաթիվը միշտ առաջին էջի վրա են:
Կամ ժամացույց գնեք, որի վրա նշված են օրն ու ամիսը:
• ՕՐՎԱ ՌԵԺԻՄ ԿԱԶՄԵՔ
Եթե գործողությունները նույն հերթականությամբ եք կատարում, հեշտ կլինի հիշել կատարելիք գործողությունը:
• ՆՇՈՒՄՆԵՐ ԱՐԵՔ ՊԱՀԱՐԱՆՆԵՐԻ ԿԱՄ ԴԱՐԱԿՆԵՐԻ ՎՐԱ
Որպեսզի հիշեք, թե այս կամ այն իրը որտեղ է:
• ՏԵՂԱԴՐԵՔ ՁԵԶ ՕԳՏԱԿԱՐ ՀԵՌԱԽՈՍԱՀԱՍԱՐՆԵՐԸ ՀԵՌԱԽՈՍԻ ԿՈՂՔԻՆ
Որտեղ դրանք հեշտությամբ կարող եք տեսնել:
• ՀԻՇԵՑՆՈՂ ՆՇՈՒՄՆԵՐ ԱՐԵՔ
Օրինակ՝ գիշերները դուռը փակելու կամ աղբը որոշակի օր թափելու համար: Նշումներ արեք մուտքի դռան վրա՝ բանալիները Ձեզ հետ վերցնելու համար:
• ՄԻ ԽՈՒՍԱՓԵՔ ՀԱՐՑԵՐ ՏԱԼՈՒՑ
Երբ ինչ-որ բան չեք հասկացել կամ մոռացել եք ասվածի մասին:
• ԵԹԵ ԴՈՒՔ Ի ՎԻՃԱԿԻ ՉԵՔ ԳՏՆԵԼ ՃԻՇՏ ԲԱՌԸ
Անդրադարձեք դրան մի քիչ ուշ:
• ԹՈՂ ՉԹՎԱ ՁԵԶ, ԹԵ ԲՈԼՈՐ ԳՈՐԾԵՐԸ ՊԵՏՔ է ԿԱՏԱՐԵԼ ԿԱՅԾԱԿՆԱՅԻՆ ԱՐԱԳՈՒԹՅԱՄԲ
Ինքներդ Ձեզ ժամանակ տվեք:
Դիզայներները մեծ հետաքրքրություն են ցուցաբերում դեմենցիայով հիվանդ մարդկանց պահանջների նկատմամբ: Ձեր բժիշկը կարող է Ձեզ խորհուրդ տալ՝ ինչպես կահավորել Ձեր սենյակը:
ՄԵՔԵՆԱ ՎԱՐԵԼԸ
«Կարո՞ղ եմ ես դեռևս մեքենա վարել»:
Դեմենցիայի ախտորոշումն ինքնին դեռևս պատճառ չէ վարելը դադարեցնելու համար: Վերջիվերջո, իհարկե, Դուք պետք է դադարեցնեք վարելը, բայց շատերը դեռ որոշ ժամանակ շարունակում են անվտանգ մեքենա վարել անգամ ախտորոշումից հետո: Կանոնավոր կոնսուլտացիաները կարող են օգնել Ձեզ որոշելու, թե դեռևս որքան ժամանակ Դուք ի վիճակի կլինեք մեքենա վարել:
ՈՒ՛Մ ՏԵՂԵԿԱՑՆԵԼ
Օրենքով Դուք պետք է տեղեկացնեք համապատասխան ծառայությանը (պետավտոտեսչության արտոնագրման ծառայություն), որ Դուք դեմենցիա ունեք: Այդ ծառայությունը որոշում կկայացնի մեքենա վարելու Ձեր ունակության մասին:
ԵՐԹԵՎԵԿԵԼՈՒ ԱՅԼ ՄԻՋՈՑՆԵՐ
Շատերի համար մեքենա վարելը կյանքի կարևորագույն մասն է կազմում, որից հրաժարվելը կընկալվի որպես անկախության կորուստ: Դուք պետք է հոգեպես պատրաստվեք առանց մեքենայի երթևեկելուն: Այդպիսով կհեշտանա մեքենա վարելը թողնելու մասին որոշում կայացնելը: Հարմարվեք տաքսու ծառայությունից կամ քաղաքային տրանսպորտից օգտվելու մտքին:
Եվ ինչպես մեկն ասաց.
«Մեծապես կշահես, որ քայլես: Ինձ հենց դա է պահում:»
ԱՅԼ ՄԱՐԴԿԱՆՑ ՀԱՅՏՆԵԼԸ
Հնարավոր է՝ Ձեզ համար անհաճո լինի ուրիշներին Ձեր հիվանդության մասին հայտնելը:
• Դուք, միգուցե, չեք ցանկանում նրանց վհատեցնել:
• Դուք, երևի, չգիտեք, թե ինչ ասեք:
• Դուք, թերևս, մտածում եք, թե նրանք չեն հասկանա Ձեզ:
Ինչևէ, ուրիշները կարող են օգնության կարևոր աղբյուր լինել Ձեզ համար: Ձեր բժիշկը, կոնսուլտանտը կամ ԱՀՀԱ-ի ներկայացուցիչը կարող են օգնել Ձեզ՝ կողմնորոշվելու, թե ինչ պետք է ասել Ձեր մտերիմներին:
ՑԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԱՊԱԳԱՅԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ
ԿԵՆՑԱՂԱՅԻՆ ՑԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Մի շարք խորհուրդներ հնարավորություն կտան Ձեզ ընտրելու, թե ապագայում ինչ բուժում կամ խնամք կուզենայիք ստանալ, երբ Դուք ի վիճակի չեք լինի հաղորդակցվել:
ԱՊԱԳԱՅԻ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑՆԵՐՈՒՄ ԴՈՒՔ ԿԱՐՈՂ ԵՔ՝
• տալ Ձեր համաձայնությունը բուժման հատուկ ձևերի համար
• մերժել բուժման որոշակի ձևերի կիրառումը
• Նշել այն անձի անունը, որին արտոնում եք որոշումներ կայացնել
Ձեր խնամքի և բուժման համար:
ԱՊԱԳԱՅԻ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑՆԵՐՈՒՄ ՉԻ ԹՈՒՅԼԱՏՐՎՈՒՄ՝
• բժշկին դրդել որևէ անօրինական քայլի, օրինակ, Դուք չեք կարող պահանջել բժշկից, որ Ձեզ օգնի մահանալ,
• հրաժարվել հիմնական խնամքից՝ ներառյալ սնունդը, խմիչքը և ցավազրկումը:
ԿԵՆՑԱՂԱՅԻՆ ԱՊԱԳԱ ՑԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՆՁՆԱՐԱՐԱԿԱՆՆԵՐ
Դուք կարող եք Ձեր առաջարկները գրանցել իրավաբանի միջոցով: Կապի մեջ մտեք ԱՀՀԱ-ի հետ՝ լրացուցիչ տեղեկատվության համար:
Ձեր առաջարկները կազմելիս՝ մասնակից դարձրեք Ձեր բժշկին: Նա կօգնի Ձեզ իրագործել Ձեր կազմած ապագայի պլանները:
Այդ առաջարկները միշտ պետք է թարմացվեն դրանց արդիականությունը պահպանելու համար: Խորհրդակցեք Ձեր մտերիմ ընկերների կամ բարեկամների հետ Ձեր ապագա հանձնարարականների մասին:
Նրանց այդ գործում ընդգրկելով Դուք կօգնեք նրանց հասկանալու Ձեր ցանկությունները:
ԱՀՀԱ-ն պատրաստ է ընդունել Ձեր տեսակետներն այդ առնչությամբ:
ՁԵՐ ԴՐԱՄԱԿԱՆ ՈՒՆԵՑՎԱԾՔԻ ԲԱՇԽՈՒՄԸ
Նախօրոք կարգավորեք Ձեր ֆինանսական գործերը, որպեսզի դրանք Ձեր ցանկացած հունով ընթանան: Համոզվեք այն բանում, որ կարևոր բոլոր փաստաթղթերը կարգին վիճակում են: Սրանց մեջ կարող են ներառվել բանկային և շինարարական ծառայությունների, բնակվարձի, ապահովագրության, կտակի, հարկերի, թոշակի ու նպաստի թղթերը: Կազմեք ճիշտ ծրագրեր կարևոր ծախսերի մասին: Որոշեք, թե Ձեր ցանկություններից տեդյակ և Ձեզ համար վստահելի մարդկանցից ում հետ կարող եք քննարկել Ձեր անելիքները:
ԵՐԿԱՐԱՑՐԵՔ ՁԵՐ ՓԱՍՏԱԲԱՆԻ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԺԱՄԿԵՏԸ
Ձեր փաստաբանը պետք է լինի այն մարդը, ում Դուք վստահում եք Ձեր սեփական գործերի տնօրինումը:
Փաստաբանին պետք է ընտրել նախապես, քանի դեռ Դուք ի վիճակի եք որոշում կայացնել:
Նա այն ժամանակ միայն կսկսի գործել, երբ Դուք ինքներդ այլևս չեք կարողանա տնօրինել Ձեր գործերը:
ԿՏԱԿ
Յուրաքանչյուր ոք պետք է կազմի իր կտակը:
Կտակը փաստաթուղթ է, որով ամրագրվում է դրամի և կարողությունների բաշխումը Ձեր մտերիմներին Ձեր մահից հետո:
ՍԵՓԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔ
Անպայման կազմեք փաստաթղթեր, որոնք հաստատում են Ձեր իրավունքը Ձեր տան, ունեցվածքի և խնայողությունների նկատմամբ:
ԽՈՐՀՈՒՐԴ
Բոլոր իրավական փաստաթղթերը կազմելուց հետո պետք է դիմել պետնոտարին:
Նրա միջոցով հաստատված թղթերն օրենքի ուժ ունեն:
ԽՈՐՀՈՒՐԴՆԵՐ ԱՌՈՂՋ ԶԳԱԼՈՒ ՀԱՄԱՐ
ԻՆՉՊԵՍ ՊԱՀՊԱՆԵԼ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆԸ
Միշտ դիմեք բժշկին, երբ Դուք Ձեզ վատ եք զգում:
Դեմենցիա ունենալը դեռ չի նշանակում, որ Դուք պետք է Ձեզ հիվանդ զգաք:
Անհանգստություն զգալով կամ ընկճված լինելով, Դուք կկորցնեք դեմենցիայի դեմ պայքարելու ունակությունը:
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԽՈՐՀՈՒՐԴՆԵՐ
• Փորձեք օգտագործել բազմազան, չափավոր սնունդ,
• շատ հեղուկ օգտագործեք,
• ֆիզիկական վարժություններ կատարեք՝ առանց ծանրաբեռնելու Ձեր օրգանիզմը,
• ցանկության դեպքում օգտագործեք ոգելից խմիչք, բայց մի մոռացեք, որ չափից ավելի ալկոհոլը կարող է Ձեզ տհաճություն պատճառել:
ԲՈՒԺՈՒՄ
• Եթե Դուք հաբեր եք օգտագործում, անպայման հարցրեք Ձեր բժշկին, թե արդյո՞ք դրանք անհրաժեշտ են Ձեզ: Որոշ դեղեր ունեն կողմնակի ազդեցություններ: Սրանք կարող են գումարվել այն ախտանիշներին, որոնք Դուք արդեն ունեք:
• Հաբեր օգտագործելիս համոզվեք, որ Դուք դրանք ընդունում եք ճիշտ ժամանակին և ճիշտ չափաբաժնով: Անհրաժեշտության դեպքում խորհրդակցեք Ձեր բժշկի կամ դեղագործի հետ:
• Միջոցներ կան, որոնք կօգնեն Ձեզ հիշելու, թե երբ պետք է ընդունեք Ձեր հաբերը: Օրինակ՝ միջնորմներ ունեցող արկղիկի օգտագործումը, որի յուրաքանչյուր մասում եղած դեղահաբը նախատեսվում է շաբաթվա կոնկրետ օրվա համար:
ԴԵՊՐԵՍԻԱ
Դեպրեսիայի ախտանիշները խիստ բնորոշ են դեմենցիայով հիվանդ մարդկանց համար: Իմանալով Ձեր ախտորոշման մասին, Ձեր մեջ կարող է առաջանալ տխրության, բարկության կամ վախի զգացում:
Դեպրեսիան հաճախ ենթակա է բուժման: Փորձեք զրուցել Ձեր բժշկի հետ Ձեր զգացումների մասին: Բժիշկը կարող է հակադեպրեսանտների կուրս նշանակել կամ էլ առաջարկել Ձեզ՝ դիմել որևէ որակյալ մասնագետի:
Ընկերների և ընտանիքի աջակցությունը ևս կարող է Ձեզ համար օգտակար լինել: Որևէ գործի մեջ ընդգրկվելը կամ նոր հետւսքրքություններ ձեռք բերելը նույնպես կարող են բարերար ազդեցություն ունենալ Ձեր ինքնազգացողության վրա:
ԶՆՆՈՒՄՆԵՐ
• Պարբերաբար ստուգեք Ձեր տեսողությունն ու լսողությունը
• Պարբերաբար ստուգեք Ձեր ատամների վիճակը
• Պարբերաբար տեսակցեք Ձեր բժշկին: Ձեր ընղհանուր առողջական վիճակը գննելուց բացի, բժիշկը կարող է օգտակար լինել Ձեզ՝ խորհրդի կամ աջակցության համար:
Հավանաբար Դուք արդեն շփում ունեցել եք տարբեք բժիշկների հետ: Բժիշկը կամ սոցիալական ոլորտի աշխատողը որոշակիորեն կարող են Ձեզ օգնել՝ դեմենցիայի առկայությամբ նորմալ կենսակերպ վարելու հարցում:
ԱՅՑԵԼՈՒԹՅՈՒՆ ԲԺՇԿԻՆ
Երբ Դուք հանդիպում եք բժիշկների հետ, ցանկալի է, որ.
• նախապես գրի առնեք այն հարցերը, որոնք պատրաստվում եք քննարկել նրանց հետ: Դժվար կլինի հիշել այն ամենը, ինչի մասին պատրաստվում եք զրուցել նրանց հետ,
• գրի առեք ցանկացած կարևոր միտք, որն արծարծվել է զրույցի ժամանակ:
Կամ էլ դիմեք բժշկին-բուժքրոջը՝ Ձեզ համար կարևոր խորհուրդները գրի առնելու համար,
• եթե որևէ բառ կամ արտահայտություն հասկանալի չի լինի Ձեզ, խնդրեք նրանց, որ Ձեզ բացատրեն,
• հանդիպումներին որևէ մեկին տարեք Ձեզ հետ և նախապես նրան բացատրեք իր անելիքը:
Հիշեք, դա Ձե՛ր հիվանդությունն է:
Դուք լրիվ իրավունք ուսեք պահանջելու, ոք Ձեր հարցերին լիարժեք պատասխաններ տրվեն, այնպես, որ դրանք Ձեզ հասկանալի լինեն:
Բժիշկները միակարծիք չեն այն հարցում, թե արդյոք դեմենցիայով հիվանդներին պե՞տք է հայտնել իրենց հիվանդության մասին և ինչպե՞ս: Դուք պետք է համառ լինեք:
Դուք իրավասու եք փոխել Ձեզ բուժող բժշկին, եթե նա Ձեզ դուր չի գալիս:
ԱՀՀԱ-ն կարող է Ձեզ խորհուրդ տալ՝ ինչպես դա անել:
ԴԵՄԵՆՑԻԱՅԻ ՏԵՍԱԿՆԵՐԻ ՏՈԿՈՍԱՅԻՆ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ
ՖՐՈՆՏՈ-ՏԵՄՊՈՐԱԼ ԴԵՄԵՆՑԻԱ ԵՎ ՊԻԿԻ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆ 5 %
ԴԵՄԵՆՑԻԱ ԼԵՎԻԻ ՄԱՐՄՆԻԿՆԵՐՈՎ 15 %
ԴԵՄԵՆՑԻԱՅԻ ԱՅԼ ՏԵՍԱԿՆԵՐ 15 %
ԱՆՈԹԱՅԻՆ ԴԵՄԵՆՑԻԱ 20 %
ԱԼՑՀԵՅՄԵՐԻ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆ 55 %